Γιατί φοβόμαστε τις κατσαρίδες;
Γιατί ένα έντομο μπορεί να κάνει μεγάλους ανθρώπους να ουρλιάξουν σαν μικρά παιδάκια στη θέα του; Τι παίζει πια με τις κατσαρίδες;
Τι συμβαίνει πια με τις κατσαρίδες που μετατρέπουν απόλυτα ορθολογικά και λειτουργικά άτομα σε ενοχλητικές καρικατούρες του εαυτού τους, με ελάχιστους ανθρώπους να αποτελούν εξαίρεση;
Καταρχάς πρόκειται για φοβία- που θα πει ότι «λογική» δεν υπάρχει. Καταλυτικό ρόλο στην ανάπτυξη της φοβίας παίζει και η ηλικία, λένε οι ειδικοί. «Τα παιδιά έρχονται στον κόσμο σε μεγάλο βαθμό ατρόμητα και με περιέργεια για το περιβάλλον τους. Η παιδεία που λαμβάνουν - είτε από αρνητικές, τραυματικές εμπειρίες, είτε μιμούμενοι τους φόβους των γονιών τους – ευθύνεται για τις φοβίες», δήλωσε η Jolene Hwee, ψυχολόγος, ψυχοθεραπεύτρια και ιδρύτρια της Woman Care.
«Μεγαλώνοντας, οι φοβικές αντιδράσεις που παρατηρούμε στους γύρω μας μπορούν να συμβάλουν στην ανάπτυξη φοβιών», δήλωσε ο αναπληρωτής καθηγητής Lim Tit Meng, Διευθύνων Σύμβουλος του Science Center Singapore. «Ένα παιδί που βλέπει ανθρώπους να ουρλιάζουν στο αντίκρισμα μιας κατσαρίδας ή/και μετά να τη χτυπούν, μπορεί να αναπτύξει μια αντίστοιχη αντίδραση στις κατσαρίδες».
Κληρονομικότητα φόβων και ανάπτυξη νέων
Τα βίντεο που δείχνουν κατσαρίδες να τρυπώνουν σε ανθρώπινες οπές δεν βοηθούν – ειδικά αν συνυπολογίσουμε την εμφάνιση, τη συμπεριφορά και τη μυρωδιά του ζωυφίου. «Οπτικά, οι κατσαρίδες είναι παχιές, λείες και λιπαρές, κάτι που μας κάνει αυτομάτως να νιώθουμε αηδία», είπε ο Tit Meng. «Μερικά άτομα τις φοβούνται γιατί μπορούν να κρυφτούν σε σκοτεινά μέρη και να βγουν έξω από το πουθενά. Άλλοι φαντάζονται κατσαρίδες να εισβάλουν στα σπίτια τους, να τσιμπολογούν από τα αποφάγια τους και να μεταδίδουν ασθένειες. Για μερικούς ανθρώπους, η μυρωδιά των κατσαρίδων και μόνο μπορεί να είναι ενοχλητική».
Εξαιρετικά ενδιαφέρον είναι ότι υπάρχει κληρονομήσιμο γονίδιο που ευθύνεται για την κατσαριδοφοβία ή τον φόβο για τις κατσαρίδες, δήλωσε ο αναπληρωτής καθηγητής Lim. «Οι επιστήμονες ανακάλυψαν ότι τα ποντίκια μπορούν να μεταδώσουν πληροφορίες για μια τραυματική εμπειρία στις επόμενες γενιές. Αντίστοιχα, οι άνθρωποι που υποφέρουν από παράλογες φοβίες μπορεί να τις έχουν κληρονομήσει από τους προγόνους τους».
Όσο για εκείνους που δεν εστερνίζονται όλη αυτή την αναστάτωση για τις κατσαρίδες, θα πρέπει να ξέρουν ότι υπάρχει περίπτωση να αναπτύξουν τον φόβο σε οποιοδήποτε σημείο της ζωής τους, είπε η κ. Hwee. «Δεν είναι καθόλου απίθανο να αναπτυχθούν νέοι φόβοι λόγω απροσδόκητων καταστάσεων και της αδυναμίας του ατόμου να τις αντιμετωπίσει. Για παράδειγμα, η παγίδευση σε έναν ανελκυστήρα μπορεί να οδηγήσει έναν ενήλικα στο να αναπτύξει φοβία για μικρούς χώρους ή κλειστοφοβία».
Πώς ξεπερνιέται ο φόβος
«Η τυπική διαδικασία θεραπείας για κάθε φοβία είναι η θεραπεία έκθεσης», λέει η κ. Hwee. «Ξεκινάς με μικρά βήματα, μιλώντας απλώς για κατσαρίδες - για παράδειγμα. Έπειτα, αρχίζεις να κοιτάς φωτογραφίες, μετά νεκρές κατσαρίδες σε δοχεία -αν βρεις κάπου- μετά «εκθεσιακές» κατσαρίδες σε ένα μουσείο και, τελικά, αντικρύζεις το πραγματικό».
Μπορούν οι «εικονικές» κατσαρίδες να βοηθήσουν;
Η επαυξημένη πραγματικότητα μπορεί επίσης να παίξει ρόλο στη θεραπεία έκθεσης, όπως αυτή που αναπτύχθηκε και δοκιμάστηκε από το Universitat Jaume στην Ισπανία. Χρησιμοποιήθηκαν τα VR γυαλιά της Google για να μπορέσει ο χρήστης τους να δει εικονικές κατσαρίδες. Οι «κατσαρίδες» μπορούσαν να σκιρτούν, να κουνήσουν τις κεραίες τους και ακόμη και να αλλάξουν το μέγεθός τους. Τα αποτελέσματα ήταν ενθαρρυντικά. Έξι γυναίκες οι οποίες δοκίμασαν τη θεραπεία έπαψαν να επιθυμούν την πώληση του διαμερίσματός τους επειδή είχαν δει μια κατσαρίδα σε αυτό∙ μπορούσαν πια να κρατήσουν μια ζωντανή κατσαρίδα στα χέρια τους για λίγα δευτερόλεπτα.
«Η επαυξημένη πραγματικότητα μπορεί να είναι πολύ αποτελεσματική», είπε η κ. Hwee. «Όσο πιο ρεαλιστικά είναι τα σενάρια και οι εικόνες, τόσο πιο πιθανό είναι η θεραπεία να αντιμετωπίσει τον φόβο. Στη θεραπεία, χρησιμοποιούμε συχνά την οπτικοποίηση για να βοηθήσουμε τους ανθρώπους να ξεπεράσουν συγκεκριμένους φόβους σε συγκεκριμένα σενάρια, επομένως η επαυξημένη πραγματικότητα είναι η υψηλής τεχνολογίας εκδοχή της».
Από την άλλη πλευρά, εάν το άτομο επιλέξει να επικεντρωθεί στο γεγονός ότι οι εικονικές κατσαρίδες δεν είναι πραγματικές, η θεραπεία με τη βοήθεια επαυξημένης πραγματικότητας μπορεί να μην έχει αποτέλεσμα, δήλωσε ο αναπληρωτής καθηγητής Lim. Αλλά για την ακραία κατσαριδοφοβία, τα αποτελέσματα μπορεί να είναι πιο ευνοϊκά, καθώς αυτοί οι ασθενείς μπορεί να παραλύουν σε τέτοιο βαθμό από τον φόβο τους, σε σημείο που να μην μπορούν να ξεχωρίσουν τις πραγματικές κατσαρίδες από τις εικονικές.
Η κ. Hwee, η οποία πάσχει από κατσαριδοφοβία από τότε που ήταν επτά ετών, είπε ότι μπορείτε να προσπαθήσετε να «απευαισθητοποιήσετε» τον εαυτό σας χρησιμοποιώντας την μέθοδο έκθεσης. Η ίδια, όταν βρίσκεται σε ένα δωμάτιο όπου εμφανίζεται μια κατσαρίδα, είναι πλέον σε θέση να τη σκοτώσει και να τη μαζέψει με χαρτομάντιλο. «Το κλειδί είναι να απομυθοποιήσεις τον φόβο και να πείσεις τον εγκέφαλό σου ότι πραγματικά δεν υπάρχει τίποτα να φοβηθείς».
Το κόλπο είναι η έκθεση να γίνει σταδιακά, είπε η κ. Hwee, καθώς αν γίνει βιαστικά μπορεί να γυρίσει μπούμερανγκ. «Αν έχετε συναντήσει πρόσφατα κατσαρίδα, προσπαθήστε να εκτεθείτε σε άλλη μέσα στους επόμενους μήνες. Στη συνέχεια, προσπαθήστε την επόμενη που θα δείτε να τη σκοτώσετε. Μόλις σκοτώσετε μία, μετά θα σας είναι πιο εύκολο».
Και αν είστε αρκετά θαρραλέ@, υπάρχουν εφαρμογές παιχνιδιών (ή τρόμου) που χρησιμοποιούν επαυξημένη πραγματικότητα και σας εκθέτουν περαιτέρω στη φοβία σας. Το AR Cockroach είναι μια τέτοια εφαρμογή. Μετά τη σάρωση του δαπέδου, η εφαρμογή τοποθετεί μια μαύρη τρύπα από την οποία βγαίνουν αμέτρητες κατσαρίδες με ρεαλιστική εμφάνιση – και μερικές γιγάντιες – κατσαρίδες. Μπορείτε να αγγίξετε την οθόνη του τηλεφώνου σας για να τις ξεφορτωθείτε, αλλά δεν υπάρχει τέλος -το παιχνίδι σας έχει προειδοποιήσει.
Πηγή: TIME
Καταρχάς πρόκειται για φοβία- που θα πει ότι «λογική» δεν υπάρχει. Καταλυτικό ρόλο στην ανάπτυξη της φοβίας παίζει και η ηλικία, λένε οι ειδικοί. «Τα παιδιά έρχονται στον κόσμο σε μεγάλο βαθμό ατρόμητα και με περιέργεια για το περιβάλλον τους. Η παιδεία που λαμβάνουν - είτε από αρνητικές, τραυματικές εμπειρίες, είτε μιμούμενοι τους φόβους των γονιών τους – ευθύνεται για τις φοβίες», δήλωσε η Jolene Hwee, ψυχολόγος, ψυχοθεραπεύτρια και ιδρύτρια της Woman Care.
«Μεγαλώνοντας, οι φοβικές αντιδράσεις που παρατηρούμε στους γύρω μας μπορούν να συμβάλουν στην ανάπτυξη φοβιών», δήλωσε ο αναπληρωτής καθηγητής Lim Tit Meng, Διευθύνων Σύμβουλος του Science Center Singapore. «Ένα παιδί που βλέπει ανθρώπους να ουρλιάζουν στο αντίκρισμα μιας κατσαρίδας ή/και μετά να τη χτυπούν, μπορεί να αναπτύξει μια αντίστοιχη αντίδραση στις κατσαρίδες».
Κληρονομικότητα φόβων και ανάπτυξη νέων
Τα βίντεο που δείχνουν κατσαρίδες να τρυπώνουν σε ανθρώπινες οπές δεν βοηθούν – ειδικά αν συνυπολογίσουμε την εμφάνιση, τη συμπεριφορά και τη μυρωδιά του ζωυφίου. «Οπτικά, οι κατσαρίδες είναι παχιές, λείες και λιπαρές, κάτι που μας κάνει αυτομάτως να νιώθουμε αηδία», είπε ο Tit Meng. «Μερικά άτομα τις φοβούνται γιατί μπορούν να κρυφτούν σε σκοτεινά μέρη και να βγουν έξω από το πουθενά. Άλλοι φαντάζονται κατσαρίδες να εισβάλουν στα σπίτια τους, να τσιμπολογούν από τα αποφάγια τους και να μεταδίδουν ασθένειες. Για μερικούς ανθρώπους, η μυρωδιά των κατσαρίδων και μόνο μπορεί να είναι ενοχλητική».
Εξαιρετικά ενδιαφέρον είναι ότι υπάρχει κληρονομήσιμο γονίδιο που ευθύνεται για την κατσαριδοφοβία ή τον φόβο για τις κατσαρίδες, δήλωσε ο αναπληρωτής καθηγητής Lim. «Οι επιστήμονες ανακάλυψαν ότι τα ποντίκια μπορούν να μεταδώσουν πληροφορίες για μια τραυματική εμπειρία στις επόμενες γενιές. Αντίστοιχα, οι άνθρωποι που υποφέρουν από παράλογες φοβίες μπορεί να τις έχουν κληρονομήσει από τους προγόνους τους».
Όσο για εκείνους που δεν εστερνίζονται όλη αυτή την αναστάτωση για τις κατσαρίδες, θα πρέπει να ξέρουν ότι υπάρχει περίπτωση να αναπτύξουν τον φόβο σε οποιοδήποτε σημείο της ζωής τους, είπε η κ. Hwee. «Δεν είναι καθόλου απίθανο να αναπτυχθούν νέοι φόβοι λόγω απροσδόκητων καταστάσεων και της αδυναμίας του ατόμου να τις αντιμετωπίσει. Για παράδειγμα, η παγίδευση σε έναν ανελκυστήρα μπορεί να οδηγήσει έναν ενήλικα στο να αναπτύξει φοβία για μικρούς χώρους ή κλειστοφοβία».
Πώς ξεπερνιέται ο φόβος
«Η τυπική διαδικασία θεραπείας για κάθε φοβία είναι η θεραπεία έκθεσης», λέει η κ. Hwee. «Ξεκινάς με μικρά βήματα, μιλώντας απλώς για κατσαρίδες - για παράδειγμα. Έπειτα, αρχίζεις να κοιτάς φωτογραφίες, μετά νεκρές κατσαρίδες σε δοχεία -αν βρεις κάπου- μετά «εκθεσιακές» κατσαρίδες σε ένα μουσείο και, τελικά, αντικρύζεις το πραγματικό».
Μπορούν οι «εικονικές» κατσαρίδες να βοηθήσουν;
Η επαυξημένη πραγματικότητα μπορεί επίσης να παίξει ρόλο στη θεραπεία έκθεσης, όπως αυτή που αναπτύχθηκε και δοκιμάστηκε από το Universitat Jaume στην Ισπανία. Χρησιμοποιήθηκαν τα VR γυαλιά της Google για να μπορέσει ο χρήστης τους να δει εικονικές κατσαρίδες. Οι «κατσαρίδες» μπορούσαν να σκιρτούν, να κουνήσουν τις κεραίες τους και ακόμη και να αλλάξουν το μέγεθός τους. Τα αποτελέσματα ήταν ενθαρρυντικά. Έξι γυναίκες οι οποίες δοκίμασαν τη θεραπεία έπαψαν να επιθυμούν την πώληση του διαμερίσματός τους επειδή είχαν δει μια κατσαρίδα σε αυτό∙ μπορούσαν πια να κρατήσουν μια ζωντανή κατσαρίδα στα χέρια τους για λίγα δευτερόλεπτα.
«Η επαυξημένη πραγματικότητα μπορεί να είναι πολύ αποτελεσματική», είπε η κ. Hwee. «Όσο πιο ρεαλιστικά είναι τα σενάρια και οι εικόνες, τόσο πιο πιθανό είναι η θεραπεία να αντιμετωπίσει τον φόβο. Στη θεραπεία, χρησιμοποιούμε συχνά την οπτικοποίηση για να βοηθήσουμε τους ανθρώπους να ξεπεράσουν συγκεκριμένους φόβους σε συγκεκριμένα σενάρια, επομένως η επαυξημένη πραγματικότητα είναι η υψηλής τεχνολογίας εκδοχή της».
Από την άλλη πλευρά, εάν το άτομο επιλέξει να επικεντρωθεί στο γεγονός ότι οι εικονικές κατσαρίδες δεν είναι πραγματικές, η θεραπεία με τη βοήθεια επαυξημένης πραγματικότητας μπορεί να μην έχει αποτέλεσμα, δήλωσε ο αναπληρωτής καθηγητής Lim. Αλλά για την ακραία κατσαριδοφοβία, τα αποτελέσματα μπορεί να είναι πιο ευνοϊκά, καθώς αυτοί οι ασθενείς μπορεί να παραλύουν σε τέτοιο βαθμό από τον φόβο τους, σε σημείο που να μην μπορούν να ξεχωρίσουν τις πραγματικές κατσαρίδες από τις εικονικές.
Η κ. Hwee, η οποία πάσχει από κατσαριδοφοβία από τότε που ήταν επτά ετών, είπε ότι μπορείτε να προσπαθήσετε να «απευαισθητοποιήσετε» τον εαυτό σας χρησιμοποιώντας την μέθοδο έκθεσης. Η ίδια, όταν βρίσκεται σε ένα δωμάτιο όπου εμφανίζεται μια κατσαρίδα, είναι πλέον σε θέση να τη σκοτώσει και να τη μαζέψει με χαρτομάντιλο. «Το κλειδί είναι να απομυθοποιήσεις τον φόβο και να πείσεις τον εγκέφαλό σου ότι πραγματικά δεν υπάρχει τίποτα να φοβηθείς».
Το κόλπο είναι η έκθεση να γίνει σταδιακά, είπε η κ. Hwee, καθώς αν γίνει βιαστικά μπορεί να γυρίσει μπούμερανγκ. «Αν έχετε συναντήσει πρόσφατα κατσαρίδα, προσπαθήστε να εκτεθείτε σε άλλη μέσα στους επόμενους μήνες. Στη συνέχεια, προσπαθήστε την επόμενη που θα δείτε να τη σκοτώσετε. Μόλις σκοτώσετε μία, μετά θα σας είναι πιο εύκολο».
Και αν είστε αρκετά θαρραλέ@, υπάρχουν εφαρμογές παιχνιδιών (ή τρόμου) που χρησιμοποιούν επαυξημένη πραγματικότητα και σας εκθέτουν περαιτέρω στη φοβία σας. Το AR Cockroach είναι μια τέτοια εφαρμογή. Μετά τη σάρωση του δαπέδου, η εφαρμογή τοποθετεί μια μαύρη τρύπα από την οποία βγαίνουν αμέτρητες κατσαρίδες με ρεαλιστική εμφάνιση – και μερικές γιγάντιες – κατσαρίδες. Μπορείτε να αγγίξετε την οθόνη του τηλεφώνου σας για να τις ξεφορτωθείτε, αλλά δεν υπάρχει τέλος -το παιχνίδι σας έχει προειδοποιήσει.
Πηγή: TIME
