Αυτοκτονικότητα: Τα πρώτα σημάδια και η αντιμετώπιση

Στην Ελλάδα από το 2018 μέχρι το 2020, ο αριθμός των αυτοκτονιών παρουσίασε σταθερή αυξητική τάση, ξεπερνώντας τις 500 ετησίως, σύμφωνα με τα στοιχεία του Παρατηρητηρίου Αυτοκτονιών του Κέντρου Ημέρας για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας του κοινωνικού φορέα «Κλίμακα». Η πλειοψηφία των αυτοχείρων ήταν ηλικιωμένοι άνω των 80 ετών και άνδρες 50 με 59 ετών.

Τόσο σε εθνικό, όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο εκτιμάται ότι οι αυτοκτονίες είναι πολύ περισσότερες από αυτές που καταγράφονται επισήμως. Μάλιστα, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, για κάθε μία αυτοκτονία σημειώνονται 25 απόπειρες, ενώ πολλοί περισσότεροι είναι οι άνθρωποι που σκέφτονται να βάλουν τέλος στη ζωή τους.

Επιβαρυντικοί παράγοντες και αυτοκτονικότητα

1.       Κοινωνικοδημογραφικοί παράγοντες:  Μεγάλη σημασία στο ποιος θα εμφανίσει αυτοκτονικές τάσεις έχει το φύλο, με τους άντρες άνω των 45 ετών να ανήκουν σε ομάδα υψηλού κινδύνου. Οι λόγοι είναι μεταξύ άλλων η κρίση ηλικίας, η ανεργία, η μοναξιά ύστερα από διαζύγιο, η απουσία οικογένειας ή συντρόφου, το ιστορικό κακοποίησης, τα παιδικά τραύματα και η έλλειψη υποστηρικτικού δικτύου.

2.       Ψυχικές Διαταραχές: Επιβαρυντικός παράγοντας είναι η ύπαρξη κατάθλιψης ή αγχώδους διαταραχής, αλλά και γενικότερα οι διαταραχές συναισθήματος, όπως επίσης και οι διαταραχές προσωπικότητας (π.χ. σχιζοφρένεια), ο αλκοολισμός και η κατάχρηση ουσιών.

3.       Χρόνια νοσήματα: Τάσεις αυτοκτονίας εμφανίζουν συχνά και άτομα που πάσχουν από χρόνιες παθήσεις όπως Πάρκινσον, νεφρική ανεπάρκεια και σοβαρές μορφές καρκίνου.

Τα στάδια της αυτοκτονικής συμπεριφοράς

Η αυτοκτονική συμπεριφορά περιλαμβάνει και ενσωματώνει ένα πολύ μεγαλύτερο σύνολο συμπεριφορών αυτοκτονίας από μόνη της. Πρόκειται για τον αυτοκτονικό ιδεασμό, την αυτοκτονική πρόθεση, τις απόπειρες αυτοκτονίας δηλαδή, αυτοτραυματικές συμπεριφορές που διεξάγονται με την πρόθεση της πρόκλησης του θανάτου και τέλος, την αυτοκτονία. 

Πιο αναλυτικά, στο πρώτο στάδιο, μπορεί να υπάρχουν σκέψεις θανάτου, σαν «ευχές», όταν κάποιος πιέζεται πολύ ή νιώθει πως βρίσκεται σε αδιέξοδο. Αυτό δε σημαίνει απαραίτητα πώς η ζωή του κινδυνεύει.

Σε δεύτερο στάδιο, υπάρχει ο αυτοκτονικός ιδεασμός, δηλαδή συγκεκριμένες σκέψεις θανάτου («σκέφτομαι να δώσω τέλος στη ζωή μου, με φαντάζομαι ότι πέφτω από το μπαλκόνι»), ενώ στο ακόμα πιο ανησυχητικό στάδιο, το άτομο έχει αρχίσει και έχει πλάνο και σκέφτεται πώς να το υλοποιήσει. Ψάχνει π.χ. πού μπορεί να βρει χάπια ή πώς να προμηθευτεί όπλο.

Αυτά τα στάδια μπορεί να συνυπάρχουν και σε μια αγχώδη διαταραχή ή σε μια αδυναμία του ατόμου να βρει λύση στα προβλήματά του – δεν σημαίνουν δηλαδή απαραίτητα ότι σκέφτεται να δώσει τέλος στη ζωή του.

Το τελευταίο στάδιο όμως, είναι και το πιο ανησυχητικό, και όταν το παρατηρήσουμε σε κάποιον θα πρέπει να ανησυχήσουμε, πολλώ δε μάλλον αν πρόκειται για κάποιο άτομο που έχει ιστορικό με απόπειρες. Σε αυτήν την περίπτωση πρέπει να παρέμβουμε άμεσα.

Πώς αντιμετωπίζεται

Το πώς θα γίνει η παρέμβαση αυτή δεν αφήνει και πολλά περιθώρια. Πρέπει αμέσως να παραπεμφθεί το άτομο σε ψυχίατρο ή σε νοσοκομείο. Στα αρχικά στάδια από την άλλη πλευρά, πιθανώς η επίσκεψη σε ψυχολόγο να βοηθήσει.

Σε κάθε περίπτωση, έχει σημασία, όσοι βρίσκονται γύρω από το άτομο, αν βρίσκεται σε αρχικό στάδιο να τον στηρίξουν και να είναι δίπλα του.

Ευχαριστούμε την Ελπίδα Παναγιωτουνάκου, Ψυχολόγο για τις πληροφορίες.