Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας: Μάθε πατέρα γράμματα

της Έλενας Μπούλια

Η έναρξη της σχολικής χρονιάς δεν βρήκε μόνο τους μικρούς μαθητές να ετοιμάζουν σάκες και βιβλία (sic) και να μπαίνουν σε αυστηρό ημερήσιο πρόγραμμα, αλλά και περί τους 5.500 ενήλικες συμπολίτες μας που αποφάσισαν πως «ποτέ δεν είναι αργά για γνώση» και εγγράφηκαν στα 57 Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας που λειτουργούν από το 1997 σε όλη την Ελλάδα.

«Έχοντας την παλιά εικόνα του σχολείου στο μυαλό τους, οι ενήλικες που έρχονται πρώτη φορά στο Σχολείο μας, είναι πάρα πολύ αγχωμένοι και φοβισμένοι για το τι θα αντιμετωπίσουν. Όλα αυτά, όμως, αλλάζουν όταν αντιλαμβάνονται τον ενθαρρυντικό μας ρόλο να παραμείνουν και να δοκιμάσουν», μας λέει η κ. Μαίρη Καγιαβή, διευθύντρια του Σχολείου Δεύτερης Ευκαιρίας του Κορυδαλλού, η οποία μας μίλησε λεπτομερώς για τα ιδιαίτερα αυτά κέντρα εκπαίδευσης.

Τι είναι τα Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας;
Όπως λέει και το όνομά τους, πρόκειται για καινοτόμα σχολεία εκπαίδευσης ενηλίκων, ηλικίας από 18 ετών και άνω, που δεν έχουν ολοκληρώσει την υποχρεωτική κατώτερη βαθμίδα της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Ο σκοπός είναι τα άτομα αυτά να λάβουν απολυτήριο τίτλο ισότιμο προς το απολυτήριο του Γυμνασίου. «Κάποιοι από τους εκπαιδευόμενους δεν έχουν ούτε απολυτήριο δημοτικού, οπότε πρέπει να περάσουν από κάποιες τυπικές εξετάσεις της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, για να δούμε σε τι επίπεδο είναι και αν μπορούν να πάρουν το συγκεκριμένο απολυτήριο ή χρειάζονται κάποια ειδικά μαθήματα ακόμα για να το πάρουν και να συνεχίσουν στο ΣΔΕ», λέει η κ. Καγιαβή. Μετά από δύο σχολικά έτη εκπαίδευσης (18 μήνες) στο ΣΔΕ οι «απόφοιτοι» έχουν αποκτήσει γνώσεις και ικανότητες που όχι μόνο τους εξελίσσουν ως πολίτες αλλά και αυξάνουν τις πιθανότητές τους να ενταχθούν στην αγορά εργασίας.

Στα πλαίσια της εγγραφής τους στα Σχολεία Δεύτερης Εκπαίδευσης οι υποψήφιοι πρέπει να δώσουν συνέντευξη στην αρμόδια επιτροπή του Ινστιτούτου Διαρκούς Εκπαίδευσης Ενηλίκων, κατά την οποία λαμβάνεται υπ’όψιν η ηλικία τους (άτομα 18 έως 30 ετών έχουν προτεραιότητα), τα κοινωνικά τους χαρακτηριστικά (ανεργία, ανάγκη κοινωνικής επανένταξης) και φυσικά η διαθεσιμότητα και δέσμευση του υποψηφίου να παρακολουθήσει ένα εντατικό πρόγραμμα εκπαίδευσης. «Οι περισσότεροι εκπαιδευόμενοι είναι άνεργοι ή έχουν μία πρωινή part-time εργασία. Συχνά, λοιπόν, αν καταφέρουν να βρουν κάποια κανονική, έμμισθη δουλειά κατά την διάρκεια της ‘σχολικής’ χρονιάς, αναγκάζονται να αφήσουν το ΣΔΕ», λέει η κ. Καγιαβή.

Ποιοι φοιτούν σε αυτά τα σχολεία;
«Η πλειοψηφία των εκπαιδευομένων, τουλάχιστον στο δικό μας σχολείο, είναι Έλληνες-πέρσι μόνο είχαμε κάποιους Αφγανούς- και λίγοι τσιγγάνοι. Με μεγάλη διαφορά οι περισσότερες είναι γυναίκες, ίσως γιατί πριν 20-30 χρόνια το κοινωνικό σύστημα -ιδιαίτερα στην επαρχία- ‘πέταγε΄ πιο εύκολα τις γυναίκες από την εκπαίδευση, και παρόλο που στο Σχολείο μας φοιτούν πολλά νέα παιδιά (18 με 20 ετών) που δεν κατάφεραν να ολοκληρώσουν το κανονικό Σχολείο, οι ηλικίες που συναντάμε συχνότερα είναι 30 με 50», απαντά η κ. Καγιαβή. Φυσικά οι ‘μαθητές’ αυτοί έχουν οικογένειες, παιδιά και, πάνω από όλα, όνειρα για το μέλλον τους. «Κάποιοι από αυτούς έχουν και εγγόνια! Όπως μία κυρία που είχαμε παλαιότερα, η οποία ήταν γεννηθείσα το 1941, ενώ σε ένα ΣΔΕ της Αττικής γνωρίζουμε ότι μέχρι πέρσι φοιτούσε ένας κύριος 80 ετών!», συμπληρώνει η διευθύντρια.

Πώς γίνονται τα μαθήματα;
Στα Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας δεν υπάρχουν μαθήματα με την στενή έννοια του κλασικού σχολείου, αλλά γραμματισμοί, με την έννοια ότι «ο σημερινός εγγράμματος πολίτης οφείλει να είναι εγγράμματος σε αντικείμενα/επιστημονικούς χώρους πέραν της γραφής, ανάγνωσης και των απλών αριθμητικών υπολογισμών» (σύμφωνα με το Ινστιτούτο Διαρκούς Εκπαίδευσης Ενηλίκων). Έτσι, μπορεί βασικός πυρήνας του ΣΔΕ να είναι ο γλωσσικός, ο αριθμητικός και ο πληροφορικός γραμματισμός (από 3 ώρες την εβδομάδα έκαστος), όμως παράλληλα περιλαμβάνονται και οι εξής γραμματισμοί: Αγγλικά, Κοινωνική Εκπαίδευση, Περιβαλλοντική Εκπαίδευση, Φυσικές Επιστήμες, Πολιτισμική-Αισθητική Αγωγή, Συμβουλευτική Σταδιοδρομίας, Εργαστήρια-διαθεματικά projects, ενώ παρέχονται και συμβουλευτικές υπηρεσίες ψυχολογίας.

Η κ. Καγιαβή εξηγεί ότι τα περισσότερα μαθήματα είναι βιωματικά. Πραγματοποιούνται, δηλαδή, με επισκέψεις σε μουσεία, με αφήγηση ιστοριών και προσωπικών εμπειριών, με παρακολούθηση ταινιών. Βιβλία στα σχολεία αυτά έτσι κι αλλιώς δεν υπάρχουν γιατί η εκπαίδευση είναι σε μεγάλο βαθμό εξατομικευμένη και για να διευκολύνεται καλύτερα αυτό, το μάθημα παραδίδεται σε ομάδες των 16-17 ατόμων το πολύ.

«Με αυτόν τον τρόπο αντιμετωπίζονται και οι τεράστιες γνωστικές διαφορές που υπάρχουν ανάμεσα στους μαθητές. Ο καθηγητής ‘παραδίδει’ το μάθημα και έπειτα ασχολείται με τον κάθε έναν ξεχωριστά για να εξηγήσει, να λύσει απορίες, να βοηθήσει σε κάποια εργασία», λέει η κ. Καγιαβή. Επιπλέον, η αξιολόγηση του κάθε μαθητή γίνεται με διαφορετικά κριτήρια και είναι περιγραφική, π.χ. με σχόλια τύπου «καλά, ικανοποιητικά, άριστα». Έτσι, ο ανταγωνισμός δεν είναι μεγάλος ανάμεσα στους εκπαιδευόμενους, όπως συμβαίνει στο κανονικό σχολείο.

«Φροντίζουμε, άλλωστε, οι εκπαιδευόμενοι να γνωριστούν καλά και να αναπτύξουν καλές σχέσεις μεταξύ τους μέσα από ομαδικές δραστηριότητες που πραγματοποιούμε κάθε εβδομάδα στο σχολείο, όπως η ‘πράσινη ταράτσα’ που δημιουργήσαμε πέρσι στην ταράτσα του κτιρίου μας ή τα εργαστήρια χορού και θεάτρου, μαγειρικής, οδικής κυκλοφορίας κ.α. Παλαιότερα είχαμε καλέσει και την συγγραφέα Άλκη Ζέη στο σχολείο, η οποία, αφού οι εκπαιδευόμενοι είχαν διαβάσει το ‘Καπλάνι της Βιτρίνας’ μετά χαράς ήρθε και τους μίλησε», λέει η κ. Καγιαβή.

Το ωρολόγιο εβδομαδιαίο πρόγραμμα καλύπτει 21 με 25 ώρες και τα μαθήματα πραγματοποιούνται απογεύματα, συνήθως 16.30 με 20.30-21.00. Το γεγονός ότι δεν πρόκειται για κανονικό σχολείο, πάντως, δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουν και απουσίες. Όπως λέει η διευθύντρια, «υπάρχει όριο απουσιών, όμως όταν γνωρίζουμε πως κάποιος για συγκεκριμένο λόγο δε μπορεί να παραβρεθεί στα μαθήματα, φροντίζουμε να του τα αναπληρώσουμε κάποια άλλη στιγμή ή να κάνει κάποιες εργασίες στο σπίτι. Ωστόσο, αν κάποιος απλά είναι αμελής, τότε χάνει την χρονιά. Και πάλι, όμως, υπάρχει η δυνατότητα να πάρει παράταση για άλλους 6 μήνες».

Τι προβλήματα υπάρχουν;
Τα Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας επιχορηγούνται από το πρόγραμμα της Δια βίου μάθησης της Ευρωπαϊκής Ένωσης και θα συνεχίσουν να λαμβάνουν χρήματα μέχρι το 2013, όποτε, στο Σχολείο του Κορυδαλλού, τουλάχιστον, είναι ‘καλυμμένοι’ από άποψη κτιριακών εγκαταστάσεων και μέσων (π.χ. υπολογιστές, αναλώσιμα κ.λ.π.) –μετά το 2013, το κόστος, λογικά θα μετατεθεί στους δήμους που έχουν τέτοια σχολεία. Το μεγάλο πρόβλημα που αντιμετωπίζουν φέτος τα σχολεία αυτά, όμως, είναι η έλλειψη καθηγητών: Το υπουργείο Παιδείας και Δια Βίου Μάθησης απέσπασε φέτος μόνο δύο μόνιμους εκπαιδευτικούς σε κάθε Σχολείο Δεύτερης Ευκαιρίας σε όλη την Ελλάδα, με αποτέλεσμα να υπάρχουν σοβαρές ελλείψεις οι οποίες καλύπτονται με ωρομίσθιους καθηγητές που θα εργαστούν πρώτη φορά σε ΣΔΕ. «Αυτό, φυσικά, δεν έχει γίνει ακόμα –δεν έχουμε ακόμα αρκετούς καθηγητές, με αποτέλεσμα τα μαθήματα να μην έχουν ξεκινήσει», λέει η κ. Καγιαβή που υπολογίζει πως θα ξεκινήσουν την επόμενη ή την μεθεπόμενη εβδομάδα.

Ένα ακόμα πρόβλημα, όπως μας λέει η διευθύντρια, είναι το γεγονός ότι σε πολλά ΣΔΕ υπάρχει περιορισμός στον αριθμό των εκπαιδευόμενων, καθώς δεν υπάρχουν αρκετά μεγάλες τάξεις. «Εμείς στο ΣΔΕ του Κορυδαλλού δε μπορούμε να φιλοξενήσουμε περισσότερους από 50 μαθητές, συνολικά. Όμως στα ΣΔΕ που πραγματοποιούν τα μαθήματά τους στις εγκαταστάσεις των κανονικών σχολείων ο αριθμός μπορεί να είναι μεγαλύτερος».

Το μέλλον των αποφοίτων
Αποφοιτώντας από τα ΣΔΕ οι εκπαιδευόμενοι έχουν καταρχήν αποκτήσει, πέρα από ένα σημαντικό χαρτί που θα ενισχύσει την επαγγελματική τους θέση, τρομερή αυτοπεποίθηση και αισιοδοξία για το μέλλον. Ποια είναι τα επόμενα βήματά τους; Η διευθύντρια μας λέει πως οι περισσότεροι από αυτούς συνεχίζουν σε τεχνικά ή επαγγελματικά λύκεια, ενώ λιγότεροι επιλέγουν γενικά λύκεια, καθώς αισθάνονται άβολα ανάμεσα στους πολύ νεώτερους συμμαθητές τους. Λίγοι, αλλά αξιοσημείωτοι, κατάφεραν μάλιστα να εισαχθούν και σε Ανώτατες Σχολές Εκπαίδευσης και να αποκτήσουν πτυχία.

Όλοι, πάντως, πλέον κρατούν επαφές με τα ΣΔΕ από τα οποία αποφοίτησαν και με τους «συμμαθητές» τους, μέσω της Π.Ε.Φ.Α.Σ.Δ.Ε. (Πανελλήνια Ένωση Φοιτούντων και Αποφοίτων Σχολείων Δεύτερης Ευκαιρίας), η οποία συγκροτήθηκε πριν μερικούς μήνες με έδρα του Σχολείο Δεύτερης Ευκαιρίας του Κορυδαλλού.