Γιατί υπάρχουν άτομα που μισούν τη διαφορετικότητα;
Υπάρχουν άνθρωποι που μισούν τη διαφορετικότητα. Ωστόσο, γιατί συμβαίνει αυτό;
άν κάποιος δε γεννήθηκε μαύρος, queer, ΑΜΕΑ και δεν είναι τέρας ενσυναίσθησης, δυσκολεύεται να αντιληφθεί για ποιον λόγο ένα άτομο που ανήκει σε κάποια, ή κάποιες, από αυτές τις κοινωνικές ομάδες, πασχίζει καθημερινά να αγνοήσει τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει λόγω των «διαφορετικών» χαρακτηριστικών του. Ο «προνομιούχος», δε, στην περίπτωση που του διηγηθείς ρατσιστικά φαινόμενα, θα αναρωτηθεί φωναχτά «κι αν τον κοιτάνε περίεργα, αυτός γιατί να δώσει σημασία;». Κι από εκεί ξεκινά το πρόβλημα.
Ένας καναδός συγγραφέας, ο David Gaider αν ενδιαφέρεσαι, είχε πει «Προνόμιο σημαίνει όταν πιστεύεις ότι κάτι δεν είναι πρόβλημά σου, επειδή δε σε επηρεάζει προσωπικά». Η αγνόηση, η εθελοτυφλία ενός υπαρκτού προβλήματος οδηγεί τον καταπιεζόμενο στο να δράσει, να διεκδικήσει τα δικαιώματά του, να ακουστεί η φωνή του. Όχι επειδή θέλει, όχι επειδή δεν έχει άλλες ασχολίες, αλλά επειδή δεν μπορεί να μείνει αμέτοχος σε μία δυσάρεστη κατάσταση η οποία τον επηρεάζει προσωπικά.
Την Τρίτη το πρωί, εν ώρα διδασκαλίας, μια ομάδα 5-6 νεαρών μπήκε στον χώρο ενός Γυμνασίου στην Ιστιαία. Ανέβηκε στον πρώτο όροφο στην τάξη που φοιτεί ένα παιδί το οποίο έχει καταγωγή από την Κούβα και άρχισε να χτυπά τα τζάμια της τάξης και να κοροϊδεύει. Η καθηγήτρια, όπως ανέφεραν οι μαθητές, ζήτησε να φύγουν, αυτοί επέμεναν κι εκείνη έκλεισε τις κουρτίνες. Η ομάδα επέστρεψε ενισχυμένη. Επέστρεψαν 15 άτομα, τα μισά από το ΕΠΑ.Λ που συστεγάζεται με το εν λόγω γυμνάσιο και τα άλλα εξωσχολικοί που φορούσαν κουκούλες και μάσκες. Τον άρπαξαν και άρχισαν να τον βρίζουν και να τον τραβούν βίαια στα σκαλιά να τον βγάλουν έξω από την τάξη. Τον έσερναν μπροστά σε όλους σε ώρα που το σχολείο ήταν σε λειτουργία.
Τέτοια φαινόμενα το θύμα δεν μπορεί να τα αγνοήσει. Δεν μπορεί να πει «δεν με ενδιαφέρει τι λένε οι άλλοι, εγώ ξέρω ποιος είμαι» - όπως θα σου πει ένα άτομο που δεν αντιλαμβάνεται τι σημαίνει προνόμιο. Ο ρατσισμός δεν τον επηρεάζει μόνο ψυχικά, αλλά και σωματικά. Οφείλει στον εαυτό του και στην κοινωνική ομάδα στην οποία τον εντάσσουν να αντιδράσει∙ για να μην υποφέρει πια.
Σε αυτό το σημείο ξεκινά και η «πάλη». Τέτοια περιστατικά πιστώνονται ως «μεμονωμένα» κι ο μέσος άνθρωπος στα καθημερινά «ελαφρύτερα» ρατσιστικά φαινόμενα εξακολουθεί να αναμασά την καραμέλα «και γιατί να δώσει σημασία;», κι ο ρατσιστής εφευρίσκει όλο και περισσότερους λόγους για να αποδείξει ότι ο καταπιεζόμενος στιγματίζει την κοινωνία. Ο ρατσιστής ορισμένες φορές θα πει ότι το διαφορετικό άτομο «δε θέλει να ενταχθεί». Κι όμως, όταν το διαφορετικό άτομο διεκδικεί θέσεις εργασίας ή τη σημαία στην παρέλαση, τότε καταρρέει το επιχείρημά του και επικαλείται άλλους λόγους, «ανώτερους» και «ηθικούς»∙ τη σημαία την κρατούν μόνο έλληνες, και οι έλληνες έχουν προτεραιότητα σε θέσεις εργασίας. Το ίδιο ισχύει και για ένα άτομο που ανήκει στην LGBTQ κοινότητα: γιατί να θέλει να ντύνεται έτσι ή γιατί να προκαλεί φιλώντας τον σύντροφό του δημοσίως;
Τότε προκύπτει το ερώτημα: είναι το μίσος απέναντι στο διαφορετικό κάτι βαθιά ριζωμένο μέσα στον άνθρωπο ή απλώς κάτι που μαθαίνει από μικρός; Εμπειρικά, μάλλον ισχύει το δεύτερο∙ όσο οι γενιές περνούν τόσο σπανιότερα είναι τα φαινόμενα ρατσισμού. Ναι, υπάρχουν, αλλά σίγουρα δεν είναι τόσο έντονα όσο στο παρελθόν.
Γιατί όμως υπάρχουν άνθρωποι οι οποίοι εξακολουθούν να μισούν τη διαφορετικότητα;
Δεν υπάρχει σαφής απάντηση. Ίσως φταίει ο φόβος για το διαφορετικό, το ανοίκειο. Ίσως φταίει η ίδια η πολιτεία που ενισχύει και αναπαράγει αυτά τα στερεότυπα για ψηφοθηρικούς λόγους -ενώ στην πραγματικότητα ίσως και να μην τα πιστεύει. Ίσως φταίνε τα ΜΜΕ που αναδεικνύουν περιπτώσεις που ενισχύουν τα στερεότυπα -κι αυτά ίσως το κάνουν για λόγους τηλεθέασης. Ίσως είναι ένας συνδυασμός όλων των παραπάνω, ένας φαύλος κύκλος που δεν κόβεται. Γιατί; Γιατί κάποιες φορές είναι εξαιρετικά δύσκολο να ταρακουνήσεις τόσο έναν άνθρωπο και να τον κάνεις να «ξεχάσεις αυτά που ξέρει»∙ να αναθεωρήσει ό,τι έχει μάθει. Ή γιατί είναι πολύ
Η διαφορετικότητα, η συμπερίληψη και ισότητα είναι θέματα βαθιά περίπλοκα. Αγγίζουν τις πολλές πτυχές που συνθέτουν έναν άνθρωπο, και πραγματικά μπορεί ο οποιοσδήποτε να αποκλειστεί από το status quo, ακόμη κι αν τώρα βρίθει προνομίων. Ξαφνικά, με μία λάθος επιλογή ρούχου ή επειδή απλά μεγάλωσες, υπάρχει η πιθανότητα να μην σου επιτρέψουν την είσοδο σε ένα κλαμπ. Η συμπερίληψη και η ισότητα είναι ένα θέμα που αφορά όλους μας, αν θέλουμε να ζούμε σε μία κοινωνία με αρμονία και χωρίς διχασμό.
Ένας καναδός συγγραφέας, ο David Gaider αν ενδιαφέρεσαι, είχε πει «Προνόμιο σημαίνει όταν πιστεύεις ότι κάτι δεν είναι πρόβλημά σου, επειδή δε σε επηρεάζει προσωπικά». Η αγνόηση, η εθελοτυφλία ενός υπαρκτού προβλήματος οδηγεί τον καταπιεζόμενο στο να δράσει, να διεκδικήσει τα δικαιώματά του, να ακουστεί η φωνή του. Όχι επειδή θέλει, όχι επειδή δεν έχει άλλες ασχολίες, αλλά επειδή δεν μπορεί να μείνει αμέτοχος σε μία δυσάρεστη κατάσταση η οποία τον επηρεάζει προσωπικά.
Την Τρίτη το πρωί, εν ώρα διδασκαλίας, μια ομάδα 5-6 νεαρών μπήκε στον χώρο ενός Γυμνασίου στην Ιστιαία. Ανέβηκε στον πρώτο όροφο στην τάξη που φοιτεί ένα παιδί το οποίο έχει καταγωγή από την Κούβα και άρχισε να χτυπά τα τζάμια της τάξης και να κοροϊδεύει. Η καθηγήτρια, όπως ανέφεραν οι μαθητές, ζήτησε να φύγουν, αυτοί επέμεναν κι εκείνη έκλεισε τις κουρτίνες. Η ομάδα επέστρεψε ενισχυμένη. Επέστρεψαν 15 άτομα, τα μισά από το ΕΠΑ.Λ που συστεγάζεται με το εν λόγω γυμνάσιο και τα άλλα εξωσχολικοί που φορούσαν κουκούλες και μάσκες. Τον άρπαξαν και άρχισαν να τον βρίζουν και να τον τραβούν βίαια στα σκαλιά να τον βγάλουν έξω από την τάξη. Τον έσερναν μπροστά σε όλους σε ώρα που το σχολείο ήταν σε λειτουργία.
Τέτοια φαινόμενα το θύμα δεν μπορεί να τα αγνοήσει. Δεν μπορεί να πει «δεν με ενδιαφέρει τι λένε οι άλλοι, εγώ ξέρω ποιος είμαι» - όπως θα σου πει ένα άτομο που δεν αντιλαμβάνεται τι σημαίνει προνόμιο. Ο ρατσισμός δεν τον επηρεάζει μόνο ψυχικά, αλλά και σωματικά. Οφείλει στον εαυτό του και στην κοινωνική ομάδα στην οποία τον εντάσσουν να αντιδράσει∙ για να μην υποφέρει πια.
Σε αυτό το σημείο ξεκινά και η «πάλη». Τέτοια περιστατικά πιστώνονται ως «μεμονωμένα» κι ο μέσος άνθρωπος στα καθημερινά «ελαφρύτερα» ρατσιστικά φαινόμενα εξακολουθεί να αναμασά την καραμέλα «και γιατί να δώσει σημασία;», κι ο ρατσιστής εφευρίσκει όλο και περισσότερους λόγους για να αποδείξει ότι ο καταπιεζόμενος στιγματίζει την κοινωνία. Ο ρατσιστής ορισμένες φορές θα πει ότι το διαφορετικό άτομο «δε θέλει να ενταχθεί». Κι όμως, όταν το διαφορετικό άτομο διεκδικεί θέσεις εργασίας ή τη σημαία στην παρέλαση, τότε καταρρέει το επιχείρημά του και επικαλείται άλλους λόγους, «ανώτερους» και «ηθικούς»∙ τη σημαία την κρατούν μόνο έλληνες, και οι έλληνες έχουν προτεραιότητα σε θέσεις εργασίας. Το ίδιο ισχύει και για ένα άτομο που ανήκει στην LGBTQ κοινότητα: γιατί να θέλει να ντύνεται έτσι ή γιατί να προκαλεί φιλώντας τον σύντροφό του δημοσίως;
Τότε προκύπτει το ερώτημα: είναι το μίσος απέναντι στο διαφορετικό κάτι βαθιά ριζωμένο μέσα στον άνθρωπο ή απλώς κάτι που μαθαίνει από μικρός; Εμπειρικά, μάλλον ισχύει το δεύτερο∙ όσο οι γενιές περνούν τόσο σπανιότερα είναι τα φαινόμενα ρατσισμού. Ναι, υπάρχουν, αλλά σίγουρα δεν είναι τόσο έντονα όσο στο παρελθόν.
Γιατί όμως υπάρχουν άνθρωποι οι οποίοι εξακολουθούν να μισούν τη διαφορετικότητα;
Δεν υπάρχει σαφής απάντηση. Ίσως φταίει ο φόβος για το διαφορετικό, το ανοίκειο. Ίσως φταίει η ίδια η πολιτεία που ενισχύει και αναπαράγει αυτά τα στερεότυπα για ψηφοθηρικούς λόγους -ενώ στην πραγματικότητα ίσως και να μην τα πιστεύει. Ίσως φταίνε τα ΜΜΕ που αναδεικνύουν περιπτώσεις που ενισχύουν τα στερεότυπα -κι αυτά ίσως το κάνουν για λόγους τηλεθέασης. Ίσως είναι ένας συνδυασμός όλων των παραπάνω, ένας φαύλος κύκλος που δεν κόβεται. Γιατί; Γιατί κάποιες φορές είναι εξαιρετικά δύσκολο να ταρακουνήσεις τόσο έναν άνθρωπο και να τον κάνεις να «ξεχάσεις αυτά που ξέρει»∙ να αναθεωρήσει ό,τι έχει μάθει. Ή γιατί είναι πολύ
Η διαφορετικότητα, η συμπερίληψη και ισότητα είναι θέματα βαθιά περίπλοκα. Αγγίζουν τις πολλές πτυχές που συνθέτουν έναν άνθρωπο, και πραγματικά μπορεί ο οποιοσδήποτε να αποκλειστεί από το status quo, ακόμη κι αν τώρα βρίθει προνομίων. Ξαφνικά, με μία λάθος επιλογή ρούχου ή επειδή απλά μεγάλωσες, υπάρχει η πιθανότητα να μην σου επιτρέψουν την είσοδο σε ένα κλαμπ. Η συμπερίληψη και η ισότητα είναι ένα θέμα που αφορά όλους μας, αν θέλουμε να ζούμε σε μία κοινωνία με αρμονία και χωρίς διχασμό.
