Εργασιακές συνθήκες στην υπόλοιπη Ευρώπη: Εμείς μαζεύουμε βελανίδια

Η ΕΕ έχει καθορίσει στις οδηγίες της κάποια ελάχιστα πρότυπα σχετικά με τις ώρες εργασίας και τους βασικούς κανόνες που διέπουν τις συνθήκες αυτών.
Εργασιακές συνθήκες στην υπόλοιπη Ευρώπη: Εμείς μαζεύουμε βελανίδια

Από τον Ιούλιο του 2018, τότε που η ουγγρική κυβέρνηση συνασπισμού του Σεμπάστιαν Κρουτς, δηλαδή το ακροδεξιό εθνικιστικό Κόμμα των Ελευθέρων και του νεοφιλελεύθερου κόμματος, ενέκρινε τον αμφιλεγόμενο νόμο για τη θέσπιση δωδεκαώρου ημερήσιας εργασίας ή εξηντάωρης εβδομαδιαίας εργασίας, έχει ανοίξει η συζήτηση σχετικά με τα ωράρια εργασίας και πώς αυτά μπορεί να καταπατηθούν,

Τον Ιούνιο του 2021 εγκρίθηκε το νομοσχέδιο του Κωστή Χατζηδάκη για τις εργασιακές σχέσεις και την ελαστικοποίηση του ωραρίου εργασίας, την κατάργηση της υπερεργασίας, την αύξηση του επιτρεπόμενου ορίου υπερωριών στις 150 και την αντικατάσταση του ωρομισθίου της υπερωρίας με ρεπό. Η κατάσταση εντάθηκε τον Σεπτέμβριο του 2021 με τους απολυμένους των Λιπασμάτων Καβάλας να διαμαρτύρονται ενώπιον του υπουργού για τις ομαδικές απολύσεις που έγιναν από τη βιομηχανία του Λαυρέντη Λαυρεντιάδη. Ήταν οι πρώτες απολύσεις που πραγματοποιήθηκαν με τον νόμο για τις ομαδικές απολύσεις.

Στις 25 Οκτωβρίου χτυπήθηκε θανάσιμα από γερανογέφυρα, υπό αδιευκρίνιστες συνθήκες, σε ώρα εργασίας ο εργάτης Δημήτρης Δαγκλής, εργαζόμενος της Cosco. Σύμφωνα με μαρτυρίες, ο εργαζόμενος εγκλωβίστηκε στις ράγες που κινούνται οι γερανογέφυρες. Ο Δ. Δαγκλής εκείνη την ημέρα έκανε «κόντρα βάρδια», που σημαίνει ότι δούλευε 16 ώρες συνεχόμενες , κάτι που κατέστη δυνατό με τον νέο νόμο.

Δικαίως, μεγάλη μερίδα του κόσμου αναρωτιέται τι κατάσταση επικρατεί στις υπόλοιπες χώρες σχετικά με τα ωράρια εργασίας και τις διευκολύνσεις που μπορεί να παρέχει ο νόμος στου εργαζόμενους. Αρχικά, να ξεκαθαριστεί πως η ΕΕ έχει καθορίσει τα ελάχιστα πρότυπα εργασίας, τα οποία κάθε χώρα οφείλει να ακολουθεί.

Σύμφωνα με τις οδηγίες όπως αυτές αναγράφονται στο Europa.eu:

Το προσωπικό δεν πρέπει να εργάζεται περισσότερες από 48 ώρες κατά μέσο όρο την εβδομάδα (συμπεριλαμβανομένων των υπερωριών), εντός περιόδου αναφοράς έως 4 μηνών. Θα πρέπει να παρέχονται στους υπαλλήλους τουλάχιστον 11 συνεχείς ώρες ημερήσιας ανάπαυσης και τουλάχιστον 24 ώρες αδιάλειπτης εβδομαδιαίας ανάπαυσης ανά 7 ημέρες, εντός περιόδου αναφοράς 2 εβδομάδων.

Διαλείμματα

Εάν το προσωπικό εργάζεται πάνω από 6 ώρες την ημέρα, πρέπει του εξασφαλίζεται διάλειμμα, η διάρκεια του οποίου καθορίζεται στις συλλογικές συμβάσεις ή στην εθνική νομοθεσία.

Ετήσια άδεια

Επιπλέον των ημερήσιων και εβδομαδιαίων περιόδων ανάπαυσης, το προσωπικό δικαιούται τουλάχιστον 4 εβδομάδες ετήσιας άδειας μετ΄ αποδοχών. Η άδεια αυτή δεν μπορεί να αντικατασταθεί με πληρωμή, εκτός εάν η σύμβαση εργασίας λήξει προτού ο εργαζόμενος χρησιμοποιήσει την ετήσια άδειά του.

Νυχτερινή εργασία

Εάν οι υπάλληλοί εκτελούν τουλάχιστον 3 ώρες της καθημερινής τους εργασίας ή ένα συγκεκριμένο ποσοστό του ετήσιου χρόνου εργασίας τη νύχτα, κατά τη διάρκεια των 7 ωρών που ορίζει η εθνική νομοθεσία, από τα μεσάνυχτα έως τις 5 το πρωί, θεωρούνται ως εργαζόμενοι τη νύχτα.

Οι νυχτερινοί εργαζόμενοι δεν μπορούν να εργάζονται κατά μέσο όρο πάνω από 8 ώρες το εικοσιτετράωρο. Εάν η εργασία τους ενέχει ιδιαίτερους κινδύνους ή σημαντική σωματική ή διανοητική κόπωση, θα πρέπει να διασφαλίζεται ότι δεν υπερβαίνει το ημερήσιο όριο των 8 ωρών το εικοσιτετράωρο.

Οι εργαζόμενοι τη νύχτα δικαιούνται επίσης δωρεάν ιατρικές εξετάσεις, που προστατεύονται από το ιατρικό απόρρητο, προτού ξεκινήσουν τη νυχτερινή εργασία και, στη συνέχεια, κατά τακτά χρονικά διαστήματα. Εάν οι εργαζόμενοι τη νύχτα, παρουσιάσουν προβλήματα υγείας που συνδέονται με το γεγονός ότι εργάζονται τη νύχτα, ο εργοδότης οφείλει να τους μεταφέρει σε θέση ημερήσιας εργασίας, το συντομότερο δυνατόν.

Διαφορετικές υποχρεώσεις όσον αφορά τον χρόνο εργασίας

Υπάρχει δυνατότητα εξαίρεσης από ορισμένες υποχρεώσεις σχετικά με τον χρόνο εργασίας, εφόσον το επιτρέπει η εθνική νομοθεσία.

-Εάν οι ώρες εργασίας των υπαλλήλων δεν μετρώνται ή δεν είναι προκαθορισμένες, όπως στην περίπτωση των διοικητικών στελεχών, ίσως να μην χρειάζεται να τηρούνται οι υποχρεώσεις σχετικά με τον χρόνο εργασίας.

-Εάν η εργασία απαιτεί συνεχή παρουσία, παροχή υπηρεσίας ή παραγωγή, υπάρχει η δυνατότητα αναβολής των περιόδων ανάπαυσης του προσωπικού. Αυτό ισχύει στην περίπτωση:

-νοσοκομείων ή παρεμφερών ιδρυμάτων

-υπηρεσιών πυροσβεστικής και πολιτικής προστασίας

-τομέων όπου, για τεχνικούς λόγους, είναι αδύνατο να διακοπεί η εργασία

-γεωργικών δραστηριοτήτων

Εφόσον προβλέπεται στην εθνική νομοθεσία, υπάρχει δυνατότητα σύναψης συμφωνίας υπαλλήλου με εργοδότη ώστε ο απασχολούμενος να εργάζεται πάνω από το όριο των 48 ωρών την εβδομάδα. Οι υπάλληλοί έχουν δικαίωμα να μην δεχθούν τη συμφωνία ή να την ανακαλέσουν ανά πάσα στιγμή. Ο εργοδότης οφείλει να σεβαστεί την απόφασή τους και να μην τους ζημιώσει ούτε να τους επιφυλάξει δυσμενή μεταχείριση. Ο εργοδότης πρέπει να διατηρεί επικαιροποιημένα αρχεία όλων των εργαζομένων που εκτελούν τέτοιου είδους εργασία. Αυτή η δυνατότητα εξαίρεσης ισχύει μόνο για το όριο των 48 ωρών, και όχι για τους λοιπούς κανόνες σχετικά με τον χρόνο εργασίας.

Η κατάσταση στην Ελλάδα

Δυστυχώς, τα στοιχεία σχετικά με την ποιότητα της απασχόλησης στην Ελλάδα είναι αποκαρδιωτικά. Η χώρα μας έχει την πιο μακρά εργασιακή εβδομάδα από κάθε άλλη ευρωπαϊκή, με τις συνθήκες απασχόλησης να απέχουν παρασάγγας από αυτές της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η εβδομαδιαία απασχόληση στην Ελλάδα αντιστοιχεί σε 41 ώρες και 50 λεπτά, έναντι μόλις 37 ωρών του μέσου όρου στην Ευρώπη. Σύμφωνα με το Ινστιτούτο Εργασίας της ΓΣΕΕ ο δείκτης ποιότητας της απασχόλησης της Συνομοσπονδίας των Ευρωπαϊκών Εργατικών Συνδικάτων (ETUC, 2021) που ενσωματώνει κάποιους από τους δείκτες/στόχους της βιώσιμης ανάπτυξης του ΟΗΕ εμφανίζει την Ελλάδα στην τελευταία θέση ανάμεσα στα κράτη-μέλη της ΕΕ. 



Το 2019 η Ελλάδα ήταν τελευταία στην κατάταξη των κρατών-μελών, ενώ είχε και μεγάλη απόσταση από την προτελευταία, Ιρλανδία. Επιπλέον, ήταν το μόνο κράτος- μέλος που παρουσίασε τόσο μεγάλη πτώση στον δείκτη ποιότητας της απασχόλησηςτην τελευταία δεκαετία.

Στον δείκτη ποιότητας της απασχόλησης συνυπολογίζονται τα ποσοστά απασχόλησης και ανεργίας και ποιοτικοί δείκτες, όπως το αν δημιουργούνται συνθήκες αποκλεισμού από την αγορά εργασίας και το ποσοστό κάλυψης των συλλογικών συμβάσεων εργασίας απασχόλησης.

Mεταξύ 2010 και 2019 ο δείκτης μειώθηκε κατά 11,45%. Σημειώνεται ότι ο δείκτης μειώθηκε -τη σύγκριση μπορείτε να παρατηρήσετε βάσει της θέσης των μαύρων ρόμβων στο διάγραμμα- μόνο σε άλλα δύο κράτη-μέλη∙ στην Πορτογαλία κατά 3,21% και στην Κύπρο κατά 1,96%. Σε όλα τα υπόλοιπα κράτη-μέλη υπήρξε βελτίωση. Δεν είναι τυχαίο ότι ο δείκτης ποιότητας της απασχόλησης μειώθηκε στις χώρες όπου εφαρμόστηκαν προγράμματα οικονομικής προσαρμογής. Ωστόσο, η πτώση στην περίπτωση της Ελλάδας ήταν εξαιρετικά μεγάλη.

Ο χρόνος εργασίας

Ένας από τους βασικότερους λόγους για τους οποίους η ποιότητα της απασχόλησης είναι τόσο χαμηλή στην Ελλάδα έχει να κάνει με τον εβδομαδιαίο χρόνο εργασίας. Το διάγραμμα αποτυπώνει τις ώρες της τυπικής εβδομαδιαίας εργασίας στην ΕΕ, στη Σερβία, στο Μαυροβούνιο, στη Βόρεια Μακεδονία και στην Τουρκία για το 2020.

Διάρκεια τυπικής εβδομαδιαίας εργασίας





Ατελείωτες υπερωρίες

Ο κύριος λόγος για τον οποίο η Ελλάδα έχει τόσο υψηλό χρόνο τυπικής εβδομαδιαίας απασχόλησης είναι η εκτεταμένη χρήση υπερωριών από τους εργοδότες. Όπως φαίνεται στο διάγραμμα, το 2019 το ποσοστό των απασχολουμένων που εργάστηκε πάνω από 48 ώρες την εβδομάδα στην Ελλάδα ήταν το υψηλότερο σε όλη την Ευρώπη και το δεύτερο υψηλότερο αν συνυπολογίσουμε την Τουρκία. Συγκεκριμένα, στην Ελλάδα το 16,6% των απασχολουμένων δούλεψε με παρατεταμένο ωράριο. Το ποσοστό αυτό είναι υπερδιπλάσιο από το αντίστοιχο του μέσου όρου της ΕΕ, το οποίο μόλις που υπερβαίνει το 8%.

Ποσοστό απασχολουμένων που εργάζεται με παρατεταμένο ωράριο εργασίας




Ένα άλλο στοιχείο που αναδεικνύει τις δυσμενείς  συνθήκες εργασίας στην Ελλάδα είναι το ποσοστό των μισθωτών που εργάζονται Σάββατο και Κυριακή. Το 2019 το ποσοστό των μισθωτών κατά μέσο όρο στην ΕΕ ήταν ίσο με 22,3%, ενώ στην Ελλάδα ξεπερνούσε το 32%, κατατάσσοντας τη χώρα τέταρτη στο σύνολο των γειτονικών χωρών, μετά το Μαυροβούνιο, την Τουρκία και τη Βόρεια Μακεδονία.

Ποσοστό μισθωτών που εργάζονται Σάββατο/Κυριακή



Ποσοστιαία (%) μεταβολή των συνολικών αποδοχών ενός ατόμου που λαμβάνει τον μέσο μισθό (ΕΕ, 2010-2020)



Η Ελλάδα είναι το μόνο κράτος-μέλος της ΕΕ στο οποίο ο μέσος μισθός σωρευτικά μειώνεται από το 2010 (βλ. Διάγραμμα 3.12), αποτυπώνοντας τη συρρίκνωση του βιοτικού επιπέδου των εργαζομένων. Η απόκλιση του μέσου μισθού από αυτόν του μέσου όρου της Ευρωζώνης είναι ακόμα πιο σημαντική αν συνυπολογιστεί ότι στα κράτη-μέλη της ανατολικής Ευρώπης και των Βαλκανίων υπάρχει ισχυρή σύγκλιση, γεγονός που καθιστά την Ελλάδα μια ειδική περίπτωση παλινδρόμησης της κοινωνικής ευημερίας.

Ενδιαφέροντα παραδείγματα

Το σωματείο της Γερμανίας

Συγκεκριμένα το σωματείο IG Metall κατά την διαπραγμάτευση του με τους εκπροσώπους αυτοκινητοβιομηχανιών – μεταξύ των οποίων κολοσσοί όπως η Mercedes Benz Daimler- κατοχύρωσε συμφωνία η οποία θα επιτρέπει στους εργαζόμενους να εργάζονται μόνο 28 ώρες την εβδομάδα. Το 28ωρο μπορούν να επιλέξουν ελεύθερα όλοι οι εργαζόμενοι που εκπροσωπούνται από το σωματείο, για διάστημα δύο ετών. Η επιλογή αυτή επιτρέπει στους γονείς να περνούν σημαντικό χρονικό διάστημα με τα παιδιά τους, τα οποία μπορεί για παράδειγμα να ξεκινούν τη σχολική τους χρονιά. 

Το πείραμα του Γκέτενμποργκ

Το 2015 ένας οίκος ευγηρίας στο Γκέτεμποργκ της Σουηδίας εφάρμοσε το πείραμα των 6 ωρών εργασίας. Το πείραμα διήρκεσε δύο χρόνια και οι εργαζόμενοι δήλωσαν πως είχαν δει βελτίωση, στην υγεία τους, στις άδειες τους, αλλά και στην παραγωγικότητα της εργασίας τους. Για τις 68 νοσοκόμες που εργάζονται 6 αντί για 8 ώρες την ημέρα, αλλά με τον ίδιο μισθό, προέκυψε η ανάγκη να προσληφθούν άλλα 17 άτομα. Το κόστος των προσλήψεων έφτασε το 1,26 εκατομμύρια ευρώ. Το ποσό αυτό θεωρήθηκε πολύ μεγάλο για το δημοτικό συμβούλιο του Γκέτεμποργκ, της δεύτερης μεγαλύτερης πόλης της Σουηδίας, όπου οι άδειες και η εργασιακή εξάντληση φτάνουν στα υψηλότερα επίπεδα στη χώρα. Αυτή η πρωτοβουλία ξεκίνησε από την αριστερά και καταργήθηκε με πρωτοβουλία της ομάδας που έχει τώρα την πλειοψηφία η οποία δεν δείχνει να έχει πειστεί για την αποτελεσματικότητα του μέτρου.

Χώρες όπως η Γερμανία, η Νορβηγία, η Σουηδία και η Γαλλία αποδεικνύουν ότι δεν χρειάζεται να εργάζεστε οκτώ ώρες ή περισσότερο για να είστε παραγωγικοί.



Οι επιχειρήσεις σε αυτές τις χώρες προσφέρουν εναλλακτικές επιλογές εργασίας που στοχεύουν στον περιορισμό των αλληλεπιδράσεων των εργοδοτών με τους υπαλλήλους μετά το ωράριο εργασίας, τη μείωση της εβδομαδιαίας εργασίας και την ενθάρρυνση της άδειας. Σε αυτές τις περιπτώσεις οι εργαζόμενοι γενικά αναφέρουν υψηλότερα επίπεδα συνολικής ευτυχίας και αφοσίωσης.

Ενδιαφέρον αποτελεί το γεγονός ότι στη Γερμανία οι μάνατζερ απαγορεύεται να επικοινωνούν με το προσωπικό μετά τις ώρες εργασίας, στη Γαλλία το lunchbreak διαρκεί μέχρι και δύο ώρες, ενώ στη Δανία οι εργαζόμενοι δικαιούνται άδεια κατά τη διάρκεια των σχολικών διακοπών.

Ο χρόνος εργασίας στην Ελλάδα είναι ο υψηλότερος στην ΕΕ, παρόμοιος με αυτόν που ισχύει στις χώρες των Βαλκανίων και στην Τουρκία, απέχοντας σημαντικά από τον αντίστοιχο στις χώρες της βόρειας και της δυτικής Ευρώπης. Συγκεκριμένα, η διάρκεια της τυπικής εβδομαδιαίας εργασίας στην Ελλάδα ήταν οι 41 ώρες και 50 λεπτά, όταν για τον μέσο όρο της Ευρωζώνης η αντίστοιχη διάρκεια ήταν οι 37 ώρες. 

Πηγές: instantoffices, oecd, inegsee


Κατερίνα Σπανού



Μπείτε στη συζήτηση

σχόλια

v