Πόσοι πρέπει να εμβολιαστούν για να χαλαρώσουν τα μέτρα;
Πώς θα φτάσουμε στο τείχος ανοσίας και ποια προβλήματα υπάρχουν στη διαδρομή μας ως εκεί; Όσα ξέρουμε μέχρι στιγμής.
Το εμβόλιο κατά του κορωνοϊού είναι σίγουρα το καλύτερο νέο της χρονιάς που έφυγε και η αρχή του τέλους μιας πανδημίας που ταλαιπώρησε αρκετά τον πλανήτη. Πώς θα έρθει όμως αυτό το τέλος;
Πώς μειώνεται η μεταδοτικότητα
Όπως αναφέρει εδώ ο Pedro Mendes, Καθηγητής Βιολογίας Κυττάρων στο Πανεπιστήμιο του Κονέκτικατ, κλινικές δοκιμές έχουν δείξει ότι μόλις ένα άτομο εμβολιαστεί, δεν αρρωσταίνει από τον ιό. Ακόμα και αν δεν αρρωστήσει όμως, μπορεί να μολυνθεί με τον κορωνοϊό. Υποθέτουμε επίσης ότι ένα εμβολιασμένο άτομο δεν μπορεί να μεταδώσει τον ιό σε άλλους, αν και οι επιστήμονες εξακολουθούν να μην γνωρίζουν εάν αυτό ισχύει.
Σύμφωνα με τον καθηγητή, όταν εμβολιαστεί αρκετός κόσμος, ο ιός δυσκολεύεται να βρει νέους ανθρώπους να μολύνει και η επιδημία αρχίζει να «πεθαίνει». Δεν είναι ανάγκη όμως να εμβολιαστούν όλοι, αρκεί να είναι τόσοι ώστε να σταματήσει η ανεξέλεγκτη εξάπλωση του ιού. Ο αριθμός των ατόμων που πρέπει να εμβολιαστούν είναι γνωστός ως το «κρίσιμο επίπεδο εμβολιασμού- VC». Μόλις ένας πληθυσμός φτάσει αυτόν τον αριθμό, τότε έχουμε τη λεγόμενη ανοσία της αγέλης.
Δηλαδή, υπάρχουν τόσοι εμβολιασμένοι άνθρωποι που ένα μολυσμένο άτομο δύσκολα θα μπορέσει να μολύνει οποιονδήποτε, και έτσι ο ιός δεν μπορεί να εξαπλωθεί, κάτι πολύ σημαντικό για την προστασία εκείνων που δεν μπορούν να εμβολιαστούν.
Το απαιτούμενο επίπεδο εμβολιασμού, βέβαια, εξαρτάται και από το πόσο μολυσματική είναι η ασθένεια, και πόσο αποτελεσματικό το εμβόλιο. Η μολυσματικότητα ενός ιού μετριέται με τη χρήση του βασικού αριθμού αναπαραγωγής, γνωστού ως R0, δηλαδή του αριθμού των ατόμων στα οποία ένας μολυσμένος μπορεί να μεταδώσει τον ιό κατά μέσο όρο, αν δεν ληφθούν προστατευτικά μέτρα.
Ο διαφορετικός R0 κατά περίπτωση
Όπως επισημαίνει ο Mendes όμως, οι τιμές του R0 διαφέρουν από τόπο σε τόπο επειδή ο κάθε πληθυσμός συμπεριφέρεται διαφορετικά- οι κοινωνικές αλληλεπιδράσεις δεν είναι οι ίδιες σε αγροτικές και αστικές περιοχές, για παράδειγμα, ούτε σε θερμά κλίματα σε σύγκριση με πιο κρύα.
Και μπορεί ο R0 να ποικίλλει ανάλογα με την τοποθεσία, η αποτελεσματικότητα των εμβολίων όμως είναι σταθερή και γνωστή. Τα εμβόλια των Pfizer-BioNTech και Moderna είναι 95% και 94,5% αποτελεσματικά στην πρόληψη του COVID-19.
Χρησιμοποιώντας επομένως τις τιμές για την αποτελεσματικότητα του εμβολίου και τον R0, μπορούμε να υπολογίσουμε το κρίσιμο επίπεδο εμβολιασμού.
Στη χώρα μας συγκεκριμένα, σύμφωνα με τον καθηγητή Λοιμωξιολογίας Νίκο Σύψα, για να σχηματιστεί ένα τείχος ανοσίας στον κορωνοϊό θα πρέπει να εμβoλιαστεί τουλάχιστον το 70% του πληθυσμού. Ο ίδιος σε δηλώσεις του, επισήμανε ότι κάτι τέτοιο θα μπορούσε να επιτευχθεί έως το τέλος του 2021.
«Αρκετή αβεβαιότητα»
Ενώ τα μαθηματικά είναι σχετικά απλά, τα πράγματα γίνονται περίπλοκα όταν εξετάσουμε σημαντικές ερωτήσεις για τις οποίες οι επιδημιολόγοι δεν έχουν ακόμη απαντήσεις.
Πρώτον, σύμφωνα με τον Mendes, η φόρμουλα για κρίσιμο επίπεδο εμβολιασμού, προϋποθέτει ότι οι άνθρωποι αλληλεπιδρούν τυχαία. Όμως στον πραγματικό κόσμο, οι άνθρωποι αλληλεπιδρούν σε συγκεκριμένα δίκτυα ανάλογα με την εργασία, τα ταξίδια και τις κοινωνικές τους διασυνδέσεις. Με βάση αυτά τα πρότυπα επαφής, ορισμένοι ερευνητές διαπιστώνουν ότι τα κρίσιμα επίπεδα εμβολιασμού είναι σημαντικά μικρότερα σε σχέση με αυτά που βασίζονται στην υπόθεση των τυχαίων αλληλεπιδράσεων.
Οι δοκιμές εμβολίων δείχνουν ότι όσοι εμβολιαστούν δεν αρρωσταίνουν από τον ιό. Ωστόσο, είναι ακόμη άγνωστο εάν τα εμβόλια εμποδίζουν τους ανθρώπους να αποκτήσουν ήπιες μολύνσεις που μπορούν να μεταδοθούν σε άλλους. Εάν τα εμβολιασμένα άτομα μπορούν ακόμα να μολυνθούν και να μεταδώσουν τον ιό, τότε ο εμβολιασμός δεν θα παρέχει ανοσία αγέλης - αν και θα μειώσει την σοβαρή μορφή της νόσου μειώνοντας έτσι δραστικά και τη θνησιμότητα.
Ένα τελευταίο ερώτημα που απομένει επίσης να απαντηθεί, είναι πόσο διαρκεί η ανοσία στον κορωνοϊό μετά τον εμβολιασμό. Εάν η ανοσία εξασθενεί μετά από μερικούς μήνες, τότε κάθε άτομο θα χρειαστεί επαναλαμβανόμενους εμβολιασμούς.
Είναι δύσκολο να πούμε με βεβαιότητα πόσα άτομα πρέπει να εμβολιαστούν για να τερματιστεί αυτή η πανδημία. Ωστόσο, η άφιξη των εμβολίων COVID-19 ήταν η καλύτερη είδηση του 2020. Με ένα σημαντικό ποσοστό του πλανήτη να λαμβάνει το εμβόλιο το 2021, οι χώρες θα φτάσουν το κρίσιμο επίπεδο εμβολιασμού – όποιο κι αν είναι αυτό - έτσι ώστε η ζωή μας να αρχίσει να επιστρέφει στο φυσιολογικό.
Πώς μειώνεται η μεταδοτικότητα
Όπως αναφέρει εδώ ο Pedro Mendes, Καθηγητής Βιολογίας Κυττάρων στο Πανεπιστήμιο του Κονέκτικατ, κλινικές δοκιμές έχουν δείξει ότι μόλις ένα άτομο εμβολιαστεί, δεν αρρωσταίνει από τον ιό. Ακόμα και αν δεν αρρωστήσει όμως, μπορεί να μολυνθεί με τον κορωνοϊό. Υποθέτουμε επίσης ότι ένα εμβολιασμένο άτομο δεν μπορεί να μεταδώσει τον ιό σε άλλους, αν και οι επιστήμονες εξακολουθούν να μην γνωρίζουν εάν αυτό ισχύει.
Σύμφωνα με τον καθηγητή, όταν εμβολιαστεί αρκετός κόσμος, ο ιός δυσκολεύεται να βρει νέους ανθρώπους να μολύνει και η επιδημία αρχίζει να «πεθαίνει». Δεν είναι ανάγκη όμως να εμβολιαστούν όλοι, αρκεί να είναι τόσοι ώστε να σταματήσει η ανεξέλεγκτη εξάπλωση του ιού. Ο αριθμός των ατόμων που πρέπει να εμβολιαστούν είναι γνωστός ως το «κρίσιμο επίπεδο εμβολιασμού- VC». Μόλις ένας πληθυσμός φτάσει αυτόν τον αριθμό, τότε έχουμε τη λεγόμενη ανοσία της αγέλης.
Δηλαδή, υπάρχουν τόσοι εμβολιασμένοι άνθρωποι που ένα μολυσμένο άτομο δύσκολα θα μπορέσει να μολύνει οποιονδήποτε, και έτσι ο ιός δεν μπορεί να εξαπλωθεί, κάτι πολύ σημαντικό για την προστασία εκείνων που δεν μπορούν να εμβολιαστούν.
Το απαιτούμενο επίπεδο εμβολιασμού, βέβαια, εξαρτάται και από το πόσο μολυσματική είναι η ασθένεια, και πόσο αποτελεσματικό το εμβόλιο. Η μολυσματικότητα ενός ιού μετριέται με τη χρήση του βασικού αριθμού αναπαραγωγής, γνωστού ως R0, δηλαδή του αριθμού των ατόμων στα οποία ένας μολυσμένος μπορεί να μεταδώσει τον ιό κατά μέσο όρο, αν δεν ληφθούν προστατευτικά μέτρα.
Ο διαφορετικός R0 κατά περίπτωση
Όπως επισημαίνει ο Mendes όμως, οι τιμές του R0 διαφέρουν από τόπο σε τόπο επειδή ο κάθε πληθυσμός συμπεριφέρεται διαφορετικά- οι κοινωνικές αλληλεπιδράσεις δεν είναι οι ίδιες σε αγροτικές και αστικές περιοχές, για παράδειγμα, ούτε σε θερμά κλίματα σε σύγκριση με πιο κρύα.
Και μπορεί ο R0 να ποικίλλει ανάλογα με την τοποθεσία, η αποτελεσματικότητα των εμβολίων όμως είναι σταθερή και γνωστή. Τα εμβόλια των Pfizer-BioNTech και Moderna είναι 95% και 94,5% αποτελεσματικά στην πρόληψη του COVID-19.
Χρησιμοποιώντας επομένως τις τιμές για την αποτελεσματικότητα του εμβολίου και τον R0, μπορούμε να υπολογίσουμε το κρίσιμο επίπεδο εμβολιασμού.
Στη χώρα μας συγκεκριμένα, σύμφωνα με τον καθηγητή Λοιμωξιολογίας Νίκο Σύψα, για να σχηματιστεί ένα τείχος ανοσίας στον κορωνοϊό θα πρέπει να εμβoλιαστεί τουλάχιστον το 70% του πληθυσμού. Ο ίδιος σε δηλώσεις του, επισήμανε ότι κάτι τέτοιο θα μπορούσε να επιτευχθεί έως το τέλος του 2021.
«Αρκετή αβεβαιότητα»
Ενώ τα μαθηματικά είναι σχετικά απλά, τα πράγματα γίνονται περίπλοκα όταν εξετάσουμε σημαντικές ερωτήσεις για τις οποίες οι επιδημιολόγοι δεν έχουν ακόμη απαντήσεις.
Πρώτον, σύμφωνα με τον Mendes, η φόρμουλα για κρίσιμο επίπεδο εμβολιασμού, προϋποθέτει ότι οι άνθρωποι αλληλεπιδρούν τυχαία. Όμως στον πραγματικό κόσμο, οι άνθρωποι αλληλεπιδρούν σε συγκεκριμένα δίκτυα ανάλογα με την εργασία, τα ταξίδια και τις κοινωνικές τους διασυνδέσεις. Με βάση αυτά τα πρότυπα επαφής, ορισμένοι ερευνητές διαπιστώνουν ότι τα κρίσιμα επίπεδα εμβολιασμού είναι σημαντικά μικρότερα σε σχέση με αυτά που βασίζονται στην υπόθεση των τυχαίων αλληλεπιδράσεων.
Οι δοκιμές εμβολίων δείχνουν ότι όσοι εμβολιαστούν δεν αρρωσταίνουν από τον ιό. Ωστόσο, είναι ακόμη άγνωστο εάν τα εμβόλια εμποδίζουν τους ανθρώπους να αποκτήσουν ήπιες μολύνσεις που μπορούν να μεταδοθούν σε άλλους. Εάν τα εμβολιασμένα άτομα μπορούν ακόμα να μολυνθούν και να μεταδώσουν τον ιό, τότε ο εμβολιασμός δεν θα παρέχει ανοσία αγέλης - αν και θα μειώσει την σοβαρή μορφή της νόσου μειώνοντας έτσι δραστικά και τη θνησιμότητα.
Ένα τελευταίο ερώτημα που απομένει επίσης να απαντηθεί, είναι πόσο διαρκεί η ανοσία στον κορωνοϊό μετά τον εμβολιασμό. Εάν η ανοσία εξασθενεί μετά από μερικούς μήνες, τότε κάθε άτομο θα χρειαστεί επαναλαμβανόμενους εμβολιασμούς.
Είναι δύσκολο να πούμε με βεβαιότητα πόσα άτομα πρέπει να εμβολιαστούν για να τερματιστεί αυτή η πανδημία. Ωστόσο, η άφιξη των εμβολίων COVID-19 ήταν η καλύτερη είδηση του 2020. Με ένα σημαντικό ποσοστό του πλανήτη να λαμβάνει το εμβόλιο το 2021, οι χώρες θα φτάσουν το κρίσιμο επίπεδο εμβολιασμού – όποιο κι αν είναι αυτό - έτσι ώστε η ζωή μας να αρχίσει να επιστρέφει στο φυσιολογικό.
