Πώς να σταματήσεις να είσαι ενοχικός
Δεν μπορείς να πεις όχι σε κανέναν; Προσπαθείς διαρκώς να ικανοποιήσεις τους πάντες; Δεν θα τα καταφέρεις ποτέ. Σταμάτα.
της Ηρώς Κουνάδη
Είναι ανθρώπινο, αλλά είναι και προβληματικό. Η ανάγκη μας να μας αγαπούν, να μας εκτιμάνε, να «ανήκουμε» κάπου είναι άμεσα συνδεδεμένη με την ασφάλεια που αποζητάμε από την στιγμή που γεννιόμαστε μέχρι τα βαθιά γεράματα. Σε πολλούς ανθρώπους, η ανάγκη αυτή δημιουργεί προβλήματα στις σχέσεις τους και στην καθημερινότητά τους: Φοβούμενοι πως αν δεν ικανοποιούν διαρκώς τους πάντες γύρω τους, οι πάντες γύρω τους θα σταματήσουν να τους αγαπούν και θα τους εγκαταλείψουν, κάνουν αυτό που λέμε λαϊκιστί τον εαυτό τους λάστιχο, και προσπαθούν να ανταποκριθούν σε ό,τι τους ζητάται –μέχρι που κάποια στιγμή καταρρέουν. Αν αναγνωρίζεις τον εαυτό σου σε αυτή την περιγραφή, συνέχισε να διαβάζεις.
Θυμήσου ότι ο φόβος σου είναι παράλογος: Πότε ήταν η τελευταία φορά που ξε-αγάπησες έναν φίλο σου, επειδή αυτός αρνήθηκε να σε βοηθήσει στη μετακόμιση/ δεν είχε μια μέρα όρεξη να βγείτε/ δεν έκανε τέλος πάντων κάτι που του ζήτησες; Σωστά, ποτέ. Δεν είμαστε τόσο ρηχοί οι άνθρωποι, ευτυχώς –δε διαλέγουμε τους ανθρώπους μας με κριτήριο να μας κάνουν τα χατήρια.
Διάθεσε σωστά τον χρόνο και την ενέργειά σου: Δες το παραπάνω παράδειγμα, ανάποδα. Αν είχες έναν φίλο που έλεγε ναι σε ό,τι του ζητούσες, αλλά ανταποκρινόταν με μισή καρδιά (βγαίνατε και ήταν μουτρωμένος ή βαριεστημένος, ερχόταν στη μετακόμιση αλλά δεν βοηθούσε τελικά καθόλου) δεν θα είχες προτιμήσει να σου έχει πει εξαρχής όχι; Αν κάνεις πράγματα χωρίς να τα θέλεις, φαίνεται. Και κανείς δεν το εκτιμάει –την πρόθεση ίσως, αν κάποιος είναι εξαιρετικά διορατικός, αλλά το αποτέλεσμα σίγουρα δεν είναι ευχάριστο για κανέναν.
Επίτρεψε στον εαυτό σου και στους άλλους να είναι άνθρωποι: Οι άνθρωποι έχουμε καμιά φορά τις στραβές μας μέρες, την κακή μας ψυχολογία, ή απλώς την έντονη επιθυμία να κάτσουμε ανάσκελα και να κοιτάμε το ταβάνι ή το Netflix με τις ώρες. Δε λέει τίποτα αυτό, ούτε για την ποιότητα του χαρακτήρα μας, ούτε για το πόσο αγαπάμε τους ανθρώπους μας.
Ξεπέρνα το σύνδρομο του σωτήρα: Σίγουρα, τα προβλήματα των ανθρώπων σου είναι προτεραιότητα, και εννοείται πως θα κάνεις ό,τι μπορείς για να βοηθήσεις κάποιον που αγαπάς, ή απλώς να του σταθείς στα δύσκολα. Αν όμως κάθε πρόβλημα γύρω σου είναι προσωπική σου υπόθεση, αν αισθάνεσαι κάθε φορά ότι εξαρτάται από σένα και μόνο από σένα να βρεις τη λύση και να διορθώσεις το πρόβλημα, και κάθε φορά που αποτυγχάνεις σε αυτό τη βιώνεις σαν προσωπική αποτυχία, τότε α. με μαθηματική ακρίβεια η ψυχολογική κατάρρευση είναι κοντά, και β. δεν είσαι αλτρουιστής· νάρκισσος είσαι.
Αναρωτήσου από πού πηγάζει η αυτοπεποίθησή σου: Εδώ θα το πάμε λίγο βαθιά, αλλά μείνε μαζί μας, είναι σημαντικό. Μπορεί ο λόγος που αποζητάς απεγνωσμένα την αποδοχή των άλλων, και άρα ο φόβος πως αν δεν ανταποκριθείς στις προσδοκίες τους θα χάσεις αυτή την αποδοχή σε παραλύει, να είναι πως η μόνη εικόνα που έχεις για τον εαυτό σου είναι αυτή που έχουν για σένα οι γύρω σου. Μπερδεμένο; Ωραία, πιο απλά: Αν δεν ξέρεις ποιος είσαι και τι αξίζεις, έχεις ανάγκη να το βλέπεις διαρκώς στα μάτια των γύρω σου. Αν σταματήσεις να το βλέπεις, θα επιβεβαιωθεί ο φόβος σου πως μάλλον δεν αξίζεις και πολλά. Οι σχέσεις (και οι ερωτικές, αλλά και όλες μας οι σχέσεις γενικώς) είναι για πολλούς από εμάς η βασική πηγή από την οποία αντλούμε αυτοπεποίθηση. Δεν πρέπει όμως ποτέ, μα ποτέ, να είναι η μόνη. Γιατί τότε καταλήγουμε ενοχικοί people pleasers που δεν μπορούν να πουν όχι σε άνθρωπο.
Είναι ανθρώπινο, αλλά είναι και προβληματικό. Η ανάγκη μας να μας αγαπούν, να μας εκτιμάνε, να «ανήκουμε» κάπου είναι άμεσα συνδεδεμένη με την ασφάλεια που αποζητάμε από την στιγμή που γεννιόμαστε μέχρι τα βαθιά γεράματα. Σε πολλούς ανθρώπους, η ανάγκη αυτή δημιουργεί προβλήματα στις σχέσεις τους και στην καθημερινότητά τους: Φοβούμενοι πως αν δεν ικανοποιούν διαρκώς τους πάντες γύρω τους, οι πάντες γύρω τους θα σταματήσουν να τους αγαπούν και θα τους εγκαταλείψουν, κάνουν αυτό που λέμε λαϊκιστί τον εαυτό τους λάστιχο, και προσπαθούν να ανταποκριθούν σε ό,τι τους ζητάται –μέχρι που κάποια στιγμή καταρρέουν. Αν αναγνωρίζεις τον εαυτό σου σε αυτή την περιγραφή, συνέχισε να διαβάζεις.
Θυμήσου ότι ο φόβος σου είναι παράλογος: Πότε ήταν η τελευταία φορά που ξε-αγάπησες έναν φίλο σου, επειδή αυτός αρνήθηκε να σε βοηθήσει στη μετακόμιση/ δεν είχε μια μέρα όρεξη να βγείτε/ δεν έκανε τέλος πάντων κάτι που του ζήτησες; Σωστά, ποτέ. Δεν είμαστε τόσο ρηχοί οι άνθρωποι, ευτυχώς –δε διαλέγουμε τους ανθρώπους μας με κριτήριο να μας κάνουν τα χατήρια.
Διάθεσε σωστά τον χρόνο και την ενέργειά σου: Δες το παραπάνω παράδειγμα, ανάποδα. Αν είχες έναν φίλο που έλεγε ναι σε ό,τι του ζητούσες, αλλά ανταποκρινόταν με μισή καρδιά (βγαίνατε και ήταν μουτρωμένος ή βαριεστημένος, ερχόταν στη μετακόμιση αλλά δεν βοηθούσε τελικά καθόλου) δεν θα είχες προτιμήσει να σου έχει πει εξαρχής όχι; Αν κάνεις πράγματα χωρίς να τα θέλεις, φαίνεται. Και κανείς δεν το εκτιμάει –την πρόθεση ίσως, αν κάποιος είναι εξαιρετικά διορατικός, αλλά το αποτέλεσμα σίγουρα δεν είναι ευχάριστο για κανέναν.
Επίτρεψε στον εαυτό σου και στους άλλους να είναι άνθρωποι: Οι άνθρωποι έχουμε καμιά φορά τις στραβές μας μέρες, την κακή μας ψυχολογία, ή απλώς την έντονη επιθυμία να κάτσουμε ανάσκελα και να κοιτάμε το ταβάνι ή το Netflix με τις ώρες. Δε λέει τίποτα αυτό, ούτε για την ποιότητα του χαρακτήρα μας, ούτε για το πόσο αγαπάμε τους ανθρώπους μας.
Ξεπέρνα το σύνδρομο του σωτήρα: Σίγουρα, τα προβλήματα των ανθρώπων σου είναι προτεραιότητα, και εννοείται πως θα κάνεις ό,τι μπορείς για να βοηθήσεις κάποιον που αγαπάς, ή απλώς να του σταθείς στα δύσκολα. Αν όμως κάθε πρόβλημα γύρω σου είναι προσωπική σου υπόθεση, αν αισθάνεσαι κάθε φορά ότι εξαρτάται από σένα και μόνο από σένα να βρεις τη λύση και να διορθώσεις το πρόβλημα, και κάθε φορά που αποτυγχάνεις σε αυτό τη βιώνεις σαν προσωπική αποτυχία, τότε α. με μαθηματική ακρίβεια η ψυχολογική κατάρρευση είναι κοντά, και β. δεν είσαι αλτρουιστής· νάρκισσος είσαι.
Αναρωτήσου από πού πηγάζει η αυτοπεποίθησή σου: Εδώ θα το πάμε λίγο βαθιά, αλλά μείνε μαζί μας, είναι σημαντικό. Μπορεί ο λόγος που αποζητάς απεγνωσμένα την αποδοχή των άλλων, και άρα ο φόβος πως αν δεν ανταποκριθείς στις προσδοκίες τους θα χάσεις αυτή την αποδοχή σε παραλύει, να είναι πως η μόνη εικόνα που έχεις για τον εαυτό σου είναι αυτή που έχουν για σένα οι γύρω σου. Μπερδεμένο; Ωραία, πιο απλά: Αν δεν ξέρεις ποιος είσαι και τι αξίζεις, έχεις ανάγκη να το βλέπεις διαρκώς στα μάτια των γύρω σου. Αν σταματήσεις να το βλέπεις, θα επιβεβαιωθεί ο φόβος σου πως μάλλον δεν αξίζεις και πολλά. Οι σχέσεις (και οι ερωτικές, αλλά και όλες μας οι σχέσεις γενικώς) είναι για πολλούς από εμάς η βασική πηγή από την οποία αντλούμε αυτοπεποίθηση. Δεν πρέπει όμως ποτέ, μα ποτέ, να είναι η μόνη. Γιατί τότε καταλήγουμε ενοχικοί people pleasers που δεν μπορούν να πουν όχι σε άνθρωπο.
