Birdwatching: Φτερωτά ταξίδια στην Ελλάδα

Τιτιβίσματα αγνώστων διαλέκτων ακούγονται πίσω από τις καλαμιές. Δυο κατάλευκοι γλάροι συναγωνίζονται σε καλλιτεχνικά αεροδυναμικές βουτιές. Πολύχρωμα φτερά μιας πλουμιστής ουράς ίσα που ξεχωρίζουν ανάμεσα στα κλαδιά ενός δέντρου. Ένα παραξενεμένο βλέμμα κάτω από ένα λοφίο ξεπροβάλλει πίσω από τον κορμό και παρατηρεί μια παρέα με κιάλια, η οποία μοιάζει συνεπαρμένη από τη δραστηριότητα που βρίσκεται σε εξέλιξη σε αυτό το μοναδικό τοπίο.

Βαρκάδα για παρατήρηση πουλιών στην Κερκίνη

Την παρατήρηση πουλιών ως χόμπι σίγουρα την έχεις ακουστά –την έχεις δει ως προτεινόμενη δραστηριότητα σε ταξιδιωτικά αφιερώματα, έχεις χαζέψει κατά καιρούς φωτογραφίες παράξενων πολύχρωμων πουλιών, έχεις πέσει τυχαία επάνω σε ιστοσελίδες συλλόγων που διοργανώνουν ομαδικές φυσιολατρικές εξορμήσεις. Αυτό που ίσως να μην ξέρεις είναι πόσο ευρύτατα διαδεδομένη είναι –σε Αγγλία και Αμερική θεωρείται το δεύτερο δημοφιλέστερο χόμπι, μετά την κηπουρική– αλλά και πόσο ενδιαφέρουσα μπορεί να αποδειχτεί.

Να σας συστήσουμε, από δω ο κύριος μαυροπελαργός

Ρωτήσαμε τον Σπύρο Σκαρέα, γεωπόνο και έμπειρο παρατηρητή πουλιών, που διοργανώνει εδώ και σχεδόν 20 χρόνια ιδιωτικές εκδρομές για birdwatching, για ποιους λόγους θα πρότεινε το χόμπι του σε κάποιον που δεν έχει προηγούμενη εμπειρία. «Για την ιδιαίτερη, στενή επαφή με τη φύση, για τη συγκίνηση που προκαλεί, για την έκπληξη που προσφέρει, καθώς ποτέ δεν ξέρεις τι ακριβώς θα συναντήσεις, ακόμα κι αν πηγαίνεις κάθε μέρα στο ίδιο μέρος, και γιατί το αντικείμενο είναι ανεξάντλητο» ήταν μερικοί από τους λόγους που μας απαρίθμησε.

Παρατηρητές πουλιών εν δράσει

Για να ξεκινήσεις την παρατήρηση πουλιών, τα μόνα που χρειάζεσαι είναι ένα ζευγάρι κιάλια και έναν οδηγό παρατήρησης πουλιών. Ο καλύτερος στα ελληνικά είναι «Τα πουλιά της Ελλάδας, της Κύπρου και της Ευρώπης» από την Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία. Η φωτογραφική μηχανή είναι, βέβαια, προαιρετική, αλλά αν την θέλεις, έχε κατά νου ότι χρειάζεσαι μία με αρκετά μεγάλη ανάλυση και (απαραιτήτως) zoom.

Ένας μικρός αμπελουργός στα Σπάτα

Οι χρυσοί κανόνες της σωστής παρατήρησης πουλιών υπαγορεύουν ότι η παρατήρηση γίνεται πάντοτε από μακριά και με κιάλια, ποτέ δεν ενοχλούμε τα πουλιά πλησιάζοντάς τα –είναι γνωστό ότι τρομάζουν εύκολα–, μένουμε σε κάθε περίπτωση μακριά από τις φωλιές τους και δεν τα ταΐζουμε. Εννοείται ότι, όπως σε κάθε άλλη περίπτωση, σέβεσαι το φυσικό περιβάλλον, το οποίο φροντίζεις να διατηρείς ήσυχο –τα πουλιά ενοχλούνται από τους θορύβους– και, βέβαια, καθαρό.

Ο κύριος εδώ λέγεται Καλαμοκανάς, μάλλον μαντεύεις γιατί

Και τώρα που ετοιμάστηκες κατάλληλα, άνοιξε χάρτες και σχεδίασε διαδρομές. Σύμφωνα με τον κ. Σκαρέα, η Ελλάδα είναι ένας από τους δημοφιλέστερους προορισμούς για birdwatching παγκοσμίως, καθότι φιλοξενεί 462 είδη πουλιών, είτε ενδημικά, είτε μεταναστευτικά, είτε τυχαία, ως σταυροδρόμι τριών ηπείρων –Ασίας, Ευρώπης και Αφρικής– πράγμα που σημαίνει ότι δε θα δυσκολευτείς καθόλου να κάνεις τα πρώτα σου βήματα ως birdwatcher. Ιδού πέντε εκ των δημοφιλέστερων προορισμών για να επιλέξεις.

Εθνικό Πάρκο Μεσολογγίου – Αιτωλικού

Αν τα φλαμίνγκο είχαν παγκόσμια πολιτιστική πρωτεύουσα, αυτή θα ήταν το Μεσολόγγι

Ένας από τους σημαντικότερους υδροβιότοπους της Νότιας Ευρώπης, οι λιμνοθάλασσες του Μεσολογγίου και του Αιτωλικού, μαζί με τις μικρότερες λίμνες και τους βάλτους που την περιστοιχίζουν, φιλοξενεί τον χειμώνα περισσότερες από 40.000 πάπιες, καθώς και 32 από τα συνολικά 38 είδη των ευρωπαϊκών αρπακτικών. Πολλά ακόμη είδη μεγάλων πουλιών, μεταξύ των οποίων αργυροπελεκάνοι και στικταετοί, παρατηρούνται τακτικά εδώ. Δεν είναι λοιπόν να απορείς που η περιοχή αποτελεί έναν από τους κορυφαίους προορισμούς για παρατήρηση πουλιών στην Ελλάδα. Όπως μάλιστα τονίζει ο κ. Σκαρέας, το Μεσολόγγι είναι ιδανικό για αρχάριους παρατηρητές, καθότι τα πουλιά είναι κυριολεκτικά δίπλα σου, «μπορείς να δεις φοινικόπτερα (τα γνωστά μας φλαμίνγκο!) και πελεκάνους ακόμα και μέσα από το αυτοκίνητο, διασχίζοντας τον δρόμο προς την Τουρλίδα».
Είδη πουλιών που παρατηρούνται συχνότερα: Αργυροπελεκάνος, Φοινικόπτερο, Καλαμόκιρκος, Αβοκέττα, Καλαμοκανάς

Λέσβος

Σε κοιτάει που τον κοιτάς αυτός ο γκιώνης στη Λέσβο

Στον αντίποδα του Μεσολογγίου, η Λέσβος είναι ιδανικότερη για πεπειραμένους birdwatchers. «Για τους ξένους παρατηρητές είναι από τα 2-3 καλύτερα σημεία στην Ευρώπη» σημειώνει ο κ. Σκαρέας, προσθέτοντας ότι πλέον έρχονται παρατηρητές από την Αμερική αποκλειστικά και μόνο για τη Λέσβο, η οποία συναγωνίζεται τον Έβρο και την Κερκίνη στην κατάταξη των κορυφαίων προορισμών για παρατήρηση πουλιών στην Ελλάδα. Και είναι λογικό: Καταρχάς, υπάρχουν είδη που δεν τα συναντάς πουθενά αλλού στην Ευρώπη, όπως ο Πευκοτσοπανάκος και το Σμυρνοτσίχλονο. Κατά τη μεταναστευτική περίοδο, βρίσκεις είδη που έρχονται από την Ασία αλλά και προς την Αφρική. Το νησί έχει σπουδαίο συνδυασμό βιοτόπων, με δημοφιλέστερες περιοχές για birdwatching τον Υγρότοπο Καλλονής, το δάσος της Αχλαδερής και το δυτικό τμήμα γύρω από το Σίγρι και το Απολιθωμένο Δάσος
Είδη πουλιών που παρατηρούνται συχνότερα: Φιδαετός, Μαυροπετρίτης, Πευκοτσοπανάκος, Κλειδωνάς, Σμυρνοτσίχλονο, Αμπελουργός

Τα εντός Αττικής…

Χαλκόκοτες χορεύουν στο Εθνικό Πάρκο Σχινιά Μαραθώνα

Νόμιζες πως για να δεις εντυπωσιακά πουλιά θα χρειαστεί να οργανώσεις πολυήμερη εκδρομή; Κι όμως, η Αττική (που είναι πάντα γεμάτη εκπλήξεις) προσφέρει μοναδικές ευκαιρίες για birdwatching, τόσο για αρχάριους όσο και για… προχωρημένους παρατηρητές. Χαρακτηριστικά, ο κ. Σκαρέας αναφέρει πως στους αρχάριους προτείνει σταθερά το Πάρκο Τρίτση και την Λιμνοθάλασσα του Ωρωπού, λόγω της μικρής απόστασης ανάμεσα στο αρχάριο βλέμμα σου και τα πουλιά, ενώ αν έχεις γράψει τα χιλιόμετρά σου στην ορνιθοπαρατήρηση ιδανικός προορισμός είναι το Εθνικό Πάρκο Σχινιά Μαραθώνα, στο πευκοδάσος του οποίου θα δεις να φωλιάζουν και να φτερουγίζουν ερωδιοί, αετογερακίνες, τσαλαπετεινοί, υφάντρες και αρκετές κουκουβάγιες

Εθνικό Πάρκο Λίμνης Κερκίνης

Αργυροπελεκάνοι σε χαμηλές πτήσεις πάνω από την Κερκίνη

Μια από τις ομορφότερες λίμνες της Ελλάδας, η Κερκίνη είναι ταυτόχρονα και ένας από τους σημαντικότερους υγρότοπους της Νότιας Ευρώπης. Σαράντα χιλιόμετρα έξω από τις Σέρρες, και μόλις εβδομηνταπέντε από τη Θεσσαλονίκη, το υδάτινο σπίτι πολλών ευρωπαϊκών και ασιατικών πουλιών φιλοξενεί, επίσης, πολλά είδη θηλαστικών που δε συναντάς καθημερινά – τσακάλια, σκίουρους, αγριόγατες, ζαρκάδια, βίδρες - που το καθιστούν ένα μοναδικό στο είδος του ανοιχτό ζωολογικό πάρκο. Στον υγρότοπο, και τα πυκνά δάση που τον περιστοιχίζουν, έχουν καταγραφεί περισσότερα από 300 είδη πουλιών, οι σημαντικότερες αποικίες Ερωδιών, Αργυροπελεκάνου και Λαγγόνας της Βαλκανικής, ο μεγαλύτερος πληθυσμός βουβαλιών της Ελλάδας και η μεγαλύτερη καλυμμένη από νούφαρα υδάτινη έκταση της χώρας. Μία βαρκάδα στη λίμνη συνδυάζει ανεπανάληπτες κοντινές εικόνες με εντυπωσιακά είδη υδρόβιων πουλιών, με φόντο τις γύρω οροσειρές Κρούσια και Μπέλλες. Δεν είναι τυχαίο ότι η περιοχή αποτελεί κορυφαίο προορισμό για φωτογράφους πουλιών και άγριας φύσης παγκοσμίως.
Είδη πουλιών που παρατηρούνται συχνότερα: Λαγγόνα, Αργυροπελεκάνος, Σαϊνι, Κραυγαετός, Μαύρος Πελαργός, Παρδαλοκεφαλάς, Λιοστριτσίδα

Ροδοπελεκάνοι στα νερά της Κερκίνης

Έβρος – Δαδιά

300 και πλέον είδη πουλιών είναι από μόνα τους αρκετά για να κατατάξουν το Νομό Έβρου (κυρίως το Δέλτα του Έβρου, μαζί με το δάσος της Δαδιάς) στις πρώτες θέσεις των δημοφιλέστερων προορισμών για τους παρατηρητές πουλιών σε όλον τον κόσμο. Η καρδιά του κόσμου των μεγάλων αρπακτικών της Ευρώπης χτυπά εδώ, με τα περισσότερα είδη γυπών και αετών να αναπαράγονται κάθε χρόνο στην περιοχή. Πρόσθεσε εδώ ένα απαράμιλλης ομορφιάς τοπίο, μοναδικό για τα ελληνικά δεδομένα, μερικά σπανιότατα είδη χλωρίδας, αλλά και θηλαστικών, και έχεις την τέλεια φυσιολατρική εξόρμηση. Στις γειτονικές Φέρρες και σε μικρότερα χωριά όπως στην Τραϊανούπολη, στο Τυχερό και στη Διαδιά θα μείνεις σε ιδιαίτερα προσεγμένα δωμάτια, από τα μπαλκόνια των οποίων θα ξεκινάς με τα κιάλια σου την πρωινή παρατήρηση, πριν ακόμα πάρεις το πρωινό σου. Σκέφτεσαι τίποτα καλύτερο;
Είδη πουλιών που παρατηρούνται συχνότερα: Ασπροπάρης, Μαυρόγυπας, Όρνιο, Βασιλαετός, Κραυγαετός, Αγκαθοκαλημάνα, Χαλκοκουρούνα

Ένας πολύ στιλάτος Μελισσοφάγος

Για να ξεκινήσεις την παρατήρηση πουλιών με έναν έμπειρο οδηγό, μπορείς να απευθυνθείς στον Σπύρο Σκαρέα (τηλ.: 6976611309) για την οργάνωση της εκδρομής σου σε αυτούς ή άλλους ελληνικούς προορισμούς. Οι τιμές εξαρτώνται από τον προορισμό, τη διάρκεια της εκδρομής και τα καταλύματα που θα επιλέξεις να μείνεις –όλο το πρόγραμμα είναι εξατομικευμένο, ανάλογα με το επίπεδο, τα γούστα και τον χρόνο σου. Για τις ημερήσιες εξορμήσεις, οι τιμές ξεκινούν από 50€ το άτομο για παρατήρηση πουλιών εντός Αττικής.

Κι ο κύριος τσαλαπετεινός με το λοφίο του... και το μεζεδάκι του