Γλύπτης Θόδωρος: Τέχνη για όλες τις αισθήσεις στο Μουσείο Μπενάκη

του Γιάννη Ασδραχά

«Όταν η επιτυχία έχει και αυτή πικρή γεύση (παύση). Όταν για να επιζήσουμε πουλάμε- καταναλώνουμε – τρώμε όλες τις αξίες μας, όλα τα σύμβολα μας – λέξεις εικόνες κ.α.- επετρέψτε μου να φάω εδώ μπροστά σας ένα από τα έργα μου.. (τελετουργικό φάγωμα της matraque- phallus). Άλλωστε μπορούμε να επικοινωνήσουμε μέσα από την ίδια γεύση… Πικρή».

Οι παραπάνω λέξεις και πράξεις ανήκουν στον γλύπτη Θόδωρο, από την ιστορική του performance στην αίθουσα τέχνης «Δεσμός» - το Σάββατο 17 Φεβρουαρίου του 1973- που ολοκληρώθηκε προσφέροντας στους θεατές κομμάτια της «matraque- phallus» σοκολάτας. Αυτή η αξιομνημόνευτη για την ελληνική εικαστική ιστορία στιγμή, αναβιώνει εξελιγμένη στο μουσείο «Μπενάκη» με αφορμή τα εγκαίνια της έκθεσης-αφιέρωμα στον γλύπτη Θόδωρο.

«Υπερ-Τύμβιο Αφιέρωμα» είναι ο γενικός τίτλος του πολυδιάστατου αφιερώματος που προσεγγίζει την καλλιτεχνική και πνευματική προσφορά του σημαντικού Έλληνα γλύπτη. Για δύο μήνες ένα πλήθος αλληλένδετων εκδηλώσεων (εγκαταστάσεις, εκδόσεις, διαλέξεις, ομιλίες, ψηφιακές παρουσιάσεις του έργου του κλπ.) θα προβάλουν στο κοινό τα διάφορα στάδια της δημιουργικής πορείας του φιλόσοφου εικαστικού.

Στην πορεία του ο γλύπτης επεξεργάστηκε την επαφή του έργου του με τον θεατή. Ήταν μία από τις προτεραιότητες του και όπως σημείωνε σε ένα γράμμα που απευθύνεται στο θεατή και συνέταξε στο Παρίσι τον Φεβρουάριο του 1966, «Όσα και να σου πω και να σου εξηγήσω, να ξέρεις ότι δεν θα καλυτερέψω ή θα χειροτερέψω την δουλειά μου. Μόνο δεν θέλω να νομίζεις ότι ο <καλλιτέχνης> πρέπει να είναι απαραίτητα αφελής (naïf). Τέλος προτιμώ να σε ψάχνω-βρίσκω μέσα από τα έργα μου. Και αν δεν το κατορθώνω άσε με να πιστεύω ότι «προηγούμαι» της εποχή μου, δηλαδή ότι θα βρω τους θεατές μου στους απογόνους σου».

Με τους παραπάνω ιδέες σε ισχύ την ημέρα των εγκαινίων της έκθεσης την Παρασκευή 21 Οκτωβρίου θα αποκαλυφθεί στο αίθριο η εγκατάσταση ενός εμβληματικού νέου έργου, κατασκευασμένου ειδικά για το χώρο και το αφιέρωμα. Πρόκειται για το γλυπτό Υπερ-τύμβιο Αφιέρωμα, το οποίο για τον Θόδωρο «συνοψίζει, σε μια κυκλική θεώρηση, την πορεία του έργου μιας ζωής». Το γλυπτό, που χρησιμοποιεί τους κώδικες της «γλυπτικής γλώσσας» του Θόδωρου, κρέμεται από συρματόσχοινα πάνω από το αίθριο του Μουσείου.

Αποτελείται από έναν μετέωρο δωδεκάκτινο τροχό, από τον οποίο αιωρείται, ισορροπώντας σαν ζυγαριά, μια ανεστραμμένη καρδιά. Στον κρυστάλλινο δίσκο της ζυγίζονται οι λέξεις TEXNH - ART. Από την άλλη πλευρά ισορροπεί και μία «matraque- phallus», αντικείμενο-κλειδί παλαιότερων έργων του γλύπτη από την σειρά Χειρισμοί. Στο έδαφος, σε έναν πράσινο τύμβο σε σχήμα καρδιάς-αιδοίου, έχουν πέσει σαν σπόροι ή σαν ξερά φύλλα οι λέξεις – κώδικες των προβληματισμών του γλύπτη: Πολιτισμός, Επικοινωνία, Ουσία, Παιδεία, Οικονομία, Δημόσιος Χώρος, Γλυπτική.

Ο ίδιος ο γλύπτης περιγράφει το έργο του ως εξής «Μια μετέωρη ζυγαριά ισορροπεί στον τροχό του χρόνου, ζυγίζοντας την ουσία της λέξης - έννοιας ΤΕΧΝΗ – ART με «μέτρο βάρους» την ξύλινη «matraque- phallus» και αντίστιξη στο έδαφος την γήινη πράσινη καρδιά με πραγματικό γρασίδι και κόκκινα άνθη, όπου η Τέχνη «σπέρνει» - καλλιεργεί την ποιότητα ζωής και γονιμοποιεί τον Πολιτισμό».

Επίσης προγραμματίζεται η Performance στον χώρο του αίθριου με τίτλο «Γλυπτική 2011 = Αφή + Λίγη Γεύση» με αναφορά στην Performance του 1973. Αυτή η αναφορά υποδηλώνει για τον καλλιτέχνη τους κύκλους της ζωής και της τέχνης στην αναζήτηση της συνέχειας στη διαχρονικότητα. Στο τελετουργικό θα χρησιμοποιηθούν βασικά υλικά (κρασί, λάδι, όσπρια-καρποί) που θα προέρχονται από την γενέτειρά του, το Αγρίνιο. Αυτά τα γεννήματα της πατρογονικής του γης θα σπείρει στον πράσινο τύμβο.

Ακόμα θα εκδοθεί από το Μουσείο Μπενάκη το βιβλίο με τίτλο «Θόδωρος γλύπτης», στο οποίο θα διαγράφεται μέσα από κείμενα του καλλιτέχνη αλλά και μέσα από πλούσιο τεκμηριωτικό και εικονογραφικό υλικό η καλλιτεχνική του πορεία. Κατά την παρουσίαση του βιβλίου, στις 25 Νοεμβρίου, θα διοργανωθεί στρογγυλό τραπέζι με συντονιστή τον καλλιτεχνικό διευθυντή του Μακεδονικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης, Ντένη Ζαχαρόπουλο.

Ο Θόδωρος γεννήθηκε στο Αγρίνιο το 1931 όπου πέρασε τα παιδικά και εφηβικά του χρόνια, ενώ έλκει την καταγωγή του από το ορεινό χωριό Άγιος Βλάσης. Με καλλιτεχνικές ανησυχίες, από τα παιδικά του χρόνια, οδηγήθηκε στη γλυπτική καθώς εκεί "μπορούσε να αποδώσει καλύτερα, έβρισκε τον εαυτό του". Τελείωσε το γυμνάσιο στο Αγρίνιο το 1949 και έπειτα έφυγε για την Αθήνα. Κάνοντας πολλές και διάφορες δουλειές το 1951 πέτυχε στις εξετάσεις για την είσοδο στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών. Έφυγε με υποτροφία για το Παρίσι, όπου φοίτησε για 3 ακόμα χρόνια στην Εcole S. Des Beaux-Arts. Έπειτα έμεινε για χρόνια στο Παρίσι.

Μετά στην επιβολή της Χούντας στην Ελλάδα έφυγε για το Σαν Φρανσίσκο όπου δίδαξε στο Πανεπιστήμιο California State. Επέστρεψε στην Ελλάδα μετά την μεταπολίτευση και το 1980-1998 έγινε καθηγητής πλαστικής στη σχολή αρχιτεκτονικής του ΕΜΠ. Το 2007 αναγορεύτηκε Ομότιμος Καθηγητής του Ε.Μ.Π. Εχει πραγματοποιήσει δεκάδες εκθέσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, και έχει τιμηθεί με διάφορα βραβεία και διακρίσεις. Έργα του υπάρχουν σήμερα σε διάφορα μέρη του κόσμου και σε αρκετούς δημόσιους χώρους της Ελλάδας. Σε ένα από τα πιο πολυσύχναστα μέρη της πόλης, τον σταθμό του Μετρό στο Σύνταγμα βρίσκεται το έργο «Το Ωρολόγιον του ΜΕΤΡΟ». Είναι ο συγγραφέας επτά βιβλίων που αφορούν τον πολιτισμό και τις τέχνες.

INFO
Εκθεση-Αφιέρωμα «Γλύπτης Θόδωρος: Υπερ-τύμβιο Αφιέρωμα»
21 Οκτωβρίου – 4 Δεκεμβρίου
Μουσείο Μπενάκη (Πειραιώς 138, & Ανδρονίκου, Αθήνα
Εισιτήριο: Περιοδικές εκθέσεις: € 3 έως € 10
Ενιαίο εισιτήριο: € 12 έως € 15