Η Υπαίθρια Γλυπτοθήκη του Γιώργου Ζογγολόπουλου στο Παλαιό Ψυχικό θα σου συστήσει μέσα από δωρεάν ξεναγήσεις έναν από τους σπουδαιότερους καλλιτέχνες του τελευταίου αιώνα.
γράφει:
Η πρώτη από τις εμβληματικές ομπρέλες του Ζογγολόπουλου μοιάζει πολύ με εκείνες που ξέρεις από την παραλία της Θεσσαλονίκης. Με μια διαφορά: Είναι τρύπια. «Όταν την είδα στο εργαστήριό του, λέω, μα γιατί έχεις κάνει τρύπα από πάνω; Α, λέει, άκουσα στο ραδιόφωνο ότι η Ελλάδα θα σωθεί από τον πυρηνικό όλεθρο, γιατί είμαστε κάτω από την ομπρέλα του ΝΑΤΟ».
Οι Ομπρέλες στην παραλία της Θεσσαλονίκης
Είρων και αλληγορικός στο έργο του, χαριτωμένος και καλαμπουριτζής σαν άνθρωπος. Ο Γιώργος Ζογγολόπουλος ζωντανεύει μέσα από τις διηγήσεις και τις περιγραφές του ανιψιού του, Νίκου Θεοδωρίδη, προέδρου σήμερα του ιδιαίτερα δραστήριου Ιδρύματος Ζογγολόπουλου, καθώς περιπλανιόμαστε ανάμεσα στα έργα του. Αυτές τις μέρες, είναι διπλή η αφορμή να τον ξαναγνωρίσουμε από την αρχή: Από τη μία, η ατομική του έκθεση «Ενότητα και Πολλαπλότητα» που φιλοξενείται ως τις 8 Νοεμβρίου στη Sianti Gallery στο Παγκράτι, και από την άλλη η πάντοτε ανοιχτή, προσβάσιμη για όλους Υπαίθρια Γλυπτοθήκη Ζογγολόπουλου στο Παλαιό Ψυχικό, και οι δωρεάν ξεναγήσεις που πραγματοποιούνται εκεί κάθε πρώτη Κυριακή του μήνα.
Οι Ομπρέλες στην είσοδο του Δήμου Φιλοθέης - Ψυχικού
Το 1957, ο Γιώργος Ζογγολόπουλος φτιάχνει τον εμβληματικό Ποσειδώνα του, για να τοποθετηθεί στην Ομόνοια μαζί με τους πίδακες, τα θρυλικά σιντριβάνια που θυμάσαι από τις ταινίες του παλιού ελληνικού κινηματογράφου. «Ήταν, ας πούμε, το ενσταντανέ από τον διαγωνισμό Αθηνάς και Ποσειδώνα για την ονοματοδοσία στην πόλη των Αθηνών. Ο Ζογγολόπουλος φαντάστηκε τον Ποσειδώνα να χτυπάει με την τρίαινα και να αναβλύζουν τα νερά» λέει ο κ. Θεοδωρίδης. Οι πίδακες τοποθετήθηκαν, ο Ποσειδώνας όμως (που από το 2014 βρίσκεται στην Pennsylvania Avenue της Ουάσινγκτον, 500 μέτρα από τον Λευκό Οίκο) όχι. Ήταν πολύ μοντέρνος για την εποχή του.
Ο Ποσειδώνας στην Υπαίθρια Γλυπτοθήκη Ζογγολόπουλου, στο Παλαιό Ψυχικό
Fast forward, σχεδόν μια δεκαετία αργότερα: To 1966, το Cor-Ten γίνεται «το πρώτο απόλυτα αφηρημένο γλυπτό που θα στηθεί ποτέ στο δημόσιο χώρο αυτής της χώρας» όπως λέει χαρακτηριστικά ο επιμελητής της έκθεσης στη γκαλερί Sianti, Θανάσης Μουτσόπουλος. Τις αντιδράσεις τις φαντάζεσαι. «Δέχεται πυρά από ένα κοινό που δεν κατανοεί μια ανεικονική γλώσσα. Τι είναι αυτό, τι αναπαριστά, οι αντιδράσεις είναι πολύ έντονες. Και σε εκείνο λοιπόν το κομβικό σημείο που η κοινωνία της Θεσσαλονίκης ξεσηκώνεται, το σύνολο των σημαντικών διανοουμένων της πόλης στέκεται με τον Ζογγολόπουλο και αντιδρά. Εγγράφως. Οι δημοσιεύσεις τους, που σώζονται χάρη στο αρχείο του Ιδρύματος Ζογγολόπουλου, είναι και το βασικό θεωρητικό υποστηρικτικό δείγμα για το πώς θα θεμελιωθεί αυτό το νέο είδος της μοντέρνας, ανεικονικής τέχνης στη χώρα μας».
Το Cor-Ten στην Υπαίθρια Γλυπτοθήκη
Και μπορεί σήμερα το Cor-Ten, στην είσοδο της ΔΕΘ, να είναι ένα από τα πιο χαρακτηριστικά τοπόσημα της Θεσσαλονίκης, δεύτερο τη τάξει μόνο μετά τις θρυλικές Ομπρέλες, ωστόσο όπως λέει ο κ. Θεοδωρίδης, «μετά το σοκ που είχε πάθει από την αντίδραση του κόσμου, τα έργα του στον δημόσιο χώρο σχεδόν τα έκρυβε». Σκέψου το: Η Στήλη στο Πάρκο Ριζάρη, έξω από το μετρό του Ευαγγελισμού, είναι ένα έργο 22 μέτρα σε ύψος, και δεν φαίνεται ούτε το μισό. Το Αίθριο του Συντάγματος πρέπει να το αναζητήσεις για να το δεις. Τους Δελφούς, απέναντι από την Εθνική Πινακοθήκη, το ίδιο. Είναι, όμως, όλα τους εκεί, να θυμίζουν ότι η τέχνη δεν ανήκει σε κλειστούς, ιδιωτικούς χώρους, ότι η θέση της είναι έξω, στον δρόμο, στην καθημερινότητα, στη ζωή.
Η Υπαίθρια Γλυπτοθήκη Ζογγολόπουλου στο Παλαιό Ψυχικό είναι ακριβώς ο χώρος που του ταιριάζει: Επάνω στην κεντρική Λεωφόρο Δημοκρατίας, ανάμεσα σε πεύκα και φουντωτές φυλλωσιές κι επάνω σε πρασινισμένα λοφάκια, ο Αλέξανδρός του κάνει παρέα με τον Ποσειδώνα, οι Ολυμπιακοί Κύκλοι στέκονται απέναντι από το Cor-Ten, η Ειράνα κλείνει το μάτι στον Χορό του Ζαλόγγου.
Οι Ολυμπιακοί Κύκλοι στην Υπαίθρια Γλυπτοθήκη
Όποτε θέλεις μπορείς να έρθεις εδώ, οποιαδήποτε ώρα της μέρας ή της νύχτας, να περιπλανηθείς ανάμεσά τους, να πάρεις μια ανάσα για να συνεχίσεις τη μέρα σου. Κάθε πρώτη Κυριακή του μήνα, όμως, έχεις ένα λόγο παραπάνω: Τις δωρεάν ξεναγήσεις που πραγματοποιούνται στη Γλυπτοθήκη από το Ίδρυμα Ζογγολόπουλου, το οποίο είναι επίσης επισκέψιμο λίγα μέτρα παρακάτω, και φιλοξενεί, πλάι στο εργαστήριό του, έργα δικά του και της γυναίκας του, Ελένης, η οποία ήταν ζωγράφος –να και κάτι που δεν ξέρεις: Το πιο γνωστό από τα έργα του, τις Ομπρέλες, τις εμπνεύστηκε από έναν πίνακά της.
Ίδρυμα και Γλυπτοθήκη συμμετέχουν επίσης στα εκπαιδευτικά προγράμματα του Δήμου Αθηναίων, ενώ διοργανώνουν και ανεξάρτητα βιωματικά και εκπαιδευτικά προγράμματα τόσο για σχολεία όσο και για ενήλικες. Λεπτομέρειες για όλα θα βρεις εδώ.
Ο Αλέξανδρος και ο Χορός του Ζαλόγγου στην Υπαίθρια Γλυπτοθήκη
Ο Γιώργος Ζογγολόπουλος έφυγε από τη ζωή το 2004, σε ηλικία 103 ετών. Μπορεί και 105, ξέρεις πώς πήγαινε το πράγμα με τις δηλώσεις των γεννήσεων στην Ελλάδα του προηγούμενου αιώνα. Ήταν γύρω στα 100 όταν έστειλε στη Μπιενάλε της Βενετίας το Πεντάκυκλό του, το υδροκινητικό έργο που σήμερα στολίζει την Ομόνοια. Και μπορεί αυτό να μην ήταν η δικαίωσή του –αυτή είχε έρθει κάποια χρόνια νωρίτερα, το 1993 με τις κοσμαγάπητες Ομπρέλες της Θεσσαλονίκης– ήταν όμως, μαζί με την Ειράνα, ένα από τα τελευταία έργα του, που δεν είχαν πια την ανάγκη να κρυφτούν. Γιατί στο μεταξύ είχαμε μάθει πως, ίσως πιο πολύ από κάθε άλλη μορφή τέχνης, η γλυπτική είναι αυτή που θα ελαφρύνει λίγο την καθημερινότητά μας, που θα μας γαληνέψει την ψυχούλα πατώντας στιγμιαία και απαλά το φρένο του ρυθμού. Κι ας μην την καταλαβαίνουμε πάντα. Ή ίσως, ακριβώς γι’ αυτό.
