Αγλαΐα Παππά, τι έχει να μας πει η Κλυταιμνήστρα σήμερα;

Οι προκλήσεις και οι δυνατότητες του τραγικού είδους σε κλειστό θέατρο αποτελεί το πεδίο έρευνας και ταυτόχρονα την κεντρική πρόταση του Θεάτρου Πορεία και του καλλιτεχνικού διευθυντή του, Δημήτρη Τάρλοου, για τη χειμερινή σεζόν. Η Ηλέκτρα του Σοφοκλή, μετά τη μεγάλη επιτυχία που σημείωσε στην Επίδαυρο και σε περιοδεία σε όλη την Ελλάδα, μετατίθεται στη σκηνή του θεάτρου της Τρικόρφων.

Δεν βλέπουμε συχνά παραστάσεις αρχαίου δράματος σε κλειστές αίθουσες, και ίσως είναι η πρώτη φορά που μια επιτυχημένη επιδαυρική παραγωγή επιχειρείται να ανασυσταθεί σε εσωτερικό περιβάλλον, μεταφέροντάς μας «πιο μέσα» στο παλάτι, στους χώρους υποδοχής του.

Λίγες μέρες πριν την πρεμιέρα της παράστασης, μιλήσαμε με την Αγλαΐα Παππά, που ερμηνεύει την Κλυταιμνήστρα, για την προσέγγισή της στον ρόλο και για την ιδιαίτερη συνθήκη της παράστασης.

Στη σοφόκλεια εκδοχή της Ηλέκτρας, κανείς δεν είναι εντελώς δίκαιος. Πώς επηρεάζει αυτό την προσέγγισή σας στην Κλυταιμνήστρα;
Την έννοια «εντελώς δίκαιος» δεν την καταλαβαίνω, ειδικά σε αυτά τα έργα. Αντιθέτως πιστεύω ότι όλοι έχουν το δικό τους δίκιο, απολύτως υποστηριγμένο και με ακλόνητα επιχειρήματα. Αλλιώς δεν θα υπήρχε εκείνος ο βαθμός σύγκρουσης που έχει σαν αποτέλεσμα την δραματική ένταση, η οποία με τη σειρά της δημιουργεί στους θεατές αυτά που κυνηγά η τραγωδία: έλεος και φόβο.

Στο κείμενο του Σοφοκλή, όπως σημειώνει ο Δημήτρης Τάρλοου, «οι θεοί απουσιάζουν». Πώς είναι να ερμηνεύετε μία γυναίκα που πρέπει να σταθεί αντιμέτωπη με τη βία και τις επιλογές της χωρίς καμία μεταφυσική δικαιολογία;
Οι θεοί μπορεί να απουσιάζουν ως «φυσική παρουσία», αλλά είναι διαρκώς παρόντες με κυρίαρχο τον Απόλλωνα. Ο Απόλλων είναι παρών-απών ήδη από τον πρόλογο του έργου. Καθοδηγώντας τον Ορέστη και κατ´ επέκταση την Ηλέκτρα, σηματοδοτεί την καινούργια τάξη πραγμάτων, εκπαραθυρώνοντας οριστικά την παλαιά, με βασικό εκπρόσωπο της την Κλυταιμνήστρα.

Η Κλυταιμνήστρα, ως σύμβολο λοιπόν μιας άλλης εποχής όπου κυριαρχούσαν άλλες θεότητες, δεν βρίσκεται αντιμέτωπη με τη βία. Είναι μέρος της βίας η μάλλον ο ένας από τους δύο πόλους μιας τεκτονικής σύγκρουσης: της μητριαρχίας εναντίον της πατριαρχίας. Με άλλα λόγια η σύγκρουση της ενστικτώδους φύσης του ανθρώπου(Διόνυσος) και του έλλογου αστικού βίου(Απόλλων) που αποτελεί θεμέλιο του σύγχρονου δυτικού πολιτισμού με ό,τι αυτό συνεπάγεται.

Τι αλλάζει δραματουργικά και υποκριτικά στην Κλυταιμνήστρα εδώ που το κοινό βρίσκεται, σε αντίθεση με τα μεγάλα ανοιχτά θέατρα, λίγα μόνο μέτρα μακριά της;
Προφανώς αλλάζει η κλίμακα. Ο θεατής έχει πολύ πιο άμεση σχέση με τη δράση, μπορεί να δει και τον ελάχιστο σπασμό του ηθοποιού και αυτό έχει την γοητεία του. Στιγμές μάλιστα μπορεί να είναι και μέρος της δράσης όταν υπάρχει ευθεία απεύθυνση προς αυτόν. Και στην παράσταση μας προκαλείται αυτή η συμμετοχή. Για μας έχει μεγάλο ενδιαφέρον αυτή η εγγύτητα σε ένα τέτοιο έργο και εύχομαι να εγκυμονεί απρόβλεπτες στιγμές.

Ο Δημήτρης Τάρλοου μιλά για «έξαρση του πάθους» και για την ανάγκη να μην γίνει η τραγωδία τουριστικό προϊόν. Πώς δουλέψατε πάνω σε αυτή την ένταση, και πώς κρατάτε ζωντανό τον τραγικό λόγο σήμερα;
Συμφωνώ απολύτως με τον Δημήτρη στο ότι «η τραγωδία δεν πρέπει να μετατρέπεται σε θέμα τουριστικό, ακυρώνοντας το μέγα όφελος που μπορεί να μας προσφέρει…». Όπως επίσης πιστεύω ακράδαντα ότι η θητεία στο τραγικό δεν είναι πράγμα απλό. Βρίσκεσαι αντιμέτωπος με την συγκλονιστική συνειδητοποίηση του τι σημαίνει υπάρχω. Εκεί βρίσκεται όλος ο αγώνας και του Δημήτρη και όλων μας …

Στην εποχή της «ηθικής σχετικοποίησης», όπου όλοι διεκδικούν το δίκιο τους, τι έχει να μας πει η Κλυταιμνήστρα το 2025; Τι είδους καθρέφτης είναι για εμάς;
Με αναγκάζετε με τη λέξη «σχετικοποίηση», να μπω σε μονοπάτια δύσκολα για μια συνέντευξη. Γιατί στη περιοχή του τραγικού δεν υφίσταται αυτή η λέξη. Αν το αίτημα ενός τραγικού προσώπου δεν τεθεί με τρόπο απόλυτο, δεν μπορεί να έρθει σε σύγκρουση με τον κόσμο, όχι με ένα άλλο πρόσωπο, όπως συμβαίνει στα δράματα, αλλά με τον κόσμο. Γιατί μόνο τότε έχουμε τραγικό πρόσωπο. Γι’ αυτό η τραγωδία έχει οργανική ανάγκη τον μύθο. Οπότε η Κλυταιμνήστρα δεν μπορεί να είναι καθρέφτης μας. Η Κλυταιμνήστρα είναι η Κλυταιμνήστρα. Ο καθρέφτης βρίσκεται ανάμεσα στον θεατή και τον εαυτό του και ο καθένας βλέπει αυτό που θέλει ή μπορεί. Μακάρι να είναι ένα ερέθισμα για να δει θέματα σε σχέση με τον ίδιο, το μέσα του και το γύρω του.

Η τραγωδία συχνά ζητά από τον/ την ηθοποιό να «κατέβει» σε μέρη που δεν είναι πάντα ευχάριστα. Τι σας δυσκόλεψε περισσότερο στον δρόμο για να την πλησιάσετε;
Θα έλεγα ότι μάλλον ζητά από τον ηθοποιό να ανέβει σε μία άλλη διάσταση. Προφανώς καταλαβαίνω ότι εννοείτε να καταδυθεί στο προσωπικό του χάος, αλλά αυτό για μένα είναι ανάδυση σε μια διάσταση μεγαλύτερης πυκνότητας, ενέργειας και προσωπικής εμπλοκής στη στιγμή. Γιατί όσο μεγαλύτερη είναι αυτή η εμπλοκή, ευθέως ανάλογη είναι και η «ηδονή» που προκαλείται. Προσωπική και συλλογική.

Αυτός είναι ένας διαρκής αγώνας του ηθοποιού, δεν έχει να κάνει με ρόλους, αλλά με την απόλυτη συνείδηση της ολοκληρωτικής προσφοράς του σε κάθε σκηνικό δευτερόλεπτο.

Τελειώνοντας, στην ερώτηση τι είναι η Κλυταιμνήστρα σ’ αυτό το έργο, θα έλεγα: Η απέλπιδα προσπάθεια μιας γυναικείας μορφής να κρατηθεί από μια κλωστή περασμένων μεγαλείων, ενώ αισθάνεται να πλησιάζει το φυσικό και ιδεολογικό της τέλος. Σ αυτή την πορεία χρησιμοποιεί τα πάντα: ειρωνεία, σαρκασμό, χειραγώγηση, βία, ψέμα, χιούμορ. Γιατί πρέπει να ζήσει, όχι για την ίδια αλλά για αυτό που εκπροσωπεί.

Συντελεστές
Μετάφραση: Γιώργος Χειμωνάς
Σκηνοθεσία: Δημήτρης Τάρλοου
Σκηνικά & Κοστούμια: Πάρις Μέξης
Μουσική Σύνθεση: Φώτης Σιώτας
Σχεδιασμός φωτισμών: Αλέκος Αναστασίου
Χορογραφίες: Μαρκέλλα Μανωλιάδη – Μάρω Σταυρινού
Συνεργάτις δραματουργός: Έρι Κύργια
Σχεδιασμός Ήχου: Δημήτρης Μυγιάκης
Βοηθοί σκηνοθέτη: Αρίστη Τσέλου
Βοηθός σκηνογράφου- ενδυματολόγου: Δέσποινα - Μαρία Ζαχαρίου
Βοηθοί φωτιστή: Χάρης Δάλλας, Ναυσικά Χριστοδουλάκου
Σχεδιασμός μακιγιάζ: Olga Faleichyk
Σχεδιασμός κομμώσεων: Θωμάς Γαλαζούλας
Φωτογραφίες: Πάτροκλος Σκαφίδας
Trailer: Θωμάς Παλυβός

Διανομή (αλφαβητικά)
Παιδαγωγός: Κωνσταντίνος Αβαρικιώτης
Χρυσόθεμις: Γρηγορία Μεθενίτη
Ηλέκτρα: Λουκία Μιχαλοπούλου
Κλυταιμνήστρα: Αγλαΐα Παππά
Ορέστης: Κωνσταντίνος Ζωγράφος
Πυλάδης: Περικλής Σιούντας
Αίγισθος: Δημήτρης Τάρλοου
Δύο γυναίκες: Ελένη Βλάχου, Ιωάννα Λέκκα

Μουσικός επί σκηνής: Τάσος Μυσιρλής