Η σημαντικότερη έκθεση που θα δεις αυτόν τον μήνα

Το νεοκλασικό στη γωνία Βορέου και Καρόρη έχει στο εσωτερικό του την ακατέργαστη ομορφιά της φυσικής φθοράς, που κάπως συνομιλεί με το θέμα της έκθεσης που φιλοξενεί. Δεν είναι εύκολη υπόθεση το All eyes on Palestine, που εγκαινιάστηκε πριν από λίγες μέρες και θα διαρκέσει μέχρι τις 25 Ιανουαρίου 2026. Από την άλλη, δεν είναι ούτε όσο γκροτέσκα, ή όσο σοκαριστική ενδεχομένως φαντάζεσαι. Ο πόνος είναι εδώ, ναι, αλλά με έναν τρόπο πολύ διαφορετικό από εκείνον που έχεις συνηθίσει να βλέπεις. Όχι καλυμμένος ή σιωπηλός, αλλά υπογραμμισμένος από την παρουσία, από την ζωτικότητα, από την διαφορά του να μη μιλάμε πια όλοι εμείς, οι άλλοι, για την Παλαιστίνη. Να μιλάνε επιτέλους οι ίδιοι οι Παλαιστίνιοι.

Η επιμελήτρια Elettra Stamboulis, Ιταλίδα συγγραφέας και πολιτιστική παραγωγός με ελληνική καταγωγή, με συνεπιμελήτριες τη Δανάη Στράτου και την Ελληνο-Παλαιστίνια καλλιτέχνιδα Doris Hakim, διάλεξαν έργα που αποκαλύπτουν την ποιητική διαύγεια και την πολιτική στράτευση διαφορετικών γενιών παλαιστίνιων καλλιτεχνών γεννημένων από τα 70s ως το 2000.

Είκοσι καλλιτέχνες που δουλεύουν στη Γάζα, τη Δυτική Όχθη ή το εξωτερικό, μετατρέπουν το προσωπικό και συλλογικό τους τραύμα σε μαρτυρία, δημιουργικότητα και πολιτιστική επιβεβαίωση, μέσα από τη ζωγραφική, το σχέδιο, την χαρακτική, τα κόμικς, την εικονογράφηση, τη φωτογραφία, το βίντεο και την περφόρμανς.

Πέρα από τα ερείπια

Η Ντόρις Χακίμ μπροστά από το έργο του Σαρίφ Σαρχάν, My Dear Gaza

Ένα από τα πρώτα έργα που τραβούν την προσοχή με το που περάσεις την είσοδο, το μεγάλων διαστάσεων Αγαπητή μου Γάζα του Σαρίφ Σαρχάν καταλαμβάνει έναν ολόκληρο τοίχο του ισογείου. Μια μεγάλη, έγχρωμη φωτογραφία της γενέτειράς του, της Γάζας, και γύρω της πολλές μικρότερες, ασπρόμαυρες, από στιγμές καθημερινές: Κάποιος κάνει σερφ στην παραλία. Ένα πιτσιρίκι με τα σκέιτ του μπροστά από τα χαλάσματα. Μια παρέα που γελά. «Στόχος μου είναι ο θεατής όχι μόνο να δει, αλλά να νιώσει –να νιώσει τη ζωή, τον αγώνα, την ομορφιά που κρύβεται ανάμεσα στα ερείπια» λέει ο καλλιτέχνης.

Η Ηλέκτρα Σταμπούλη μπροστά από το έργο του Μπεγιάν Αμπού Νάχλα, Endless Episodes

«Θέλαμε με αυτήν την έκθεση να επιτρέψουμε στους επισκέπτες να δουν πόση ομορφιά υπάρχει στα μάτια αυτών των καλλιτεχνών» σημειώνει η επιμελήτρια, Elettra Stamboulis. «‘Αγαπητή μου Γάζα’, είναι ο τίτλος ενός εκθέματος. Η τέχνη μάς επιτρέπει να επιστρέψουμε στο σπίτι, να φέρουμε στην καρδιά μας κάτι μακρινό, και επομένως είναι ένα ισχυρό φάρμακο ενάντια στη λήθη και την εξαφάνιση. Όταν το ζητούμενο είναι να αποφευχθεί η εξαφάνιση ενός έθνους, αυτό είναι το εργαλείο της παρουσίας μας».

Πέρα και από τα στερεότυπα

Μαλάκ Ματάρ, Sleeping in Nature | When the World Sleep series, 2021, 80 x 50 cm, oil on canvas

Για τη Μαλάκ Ματάρ, γεννημένη το 1999 και ήδη εμβληματική εικονογράφο και καλλιτέχνιδα της γενιάς της, οι γυναίκες γίνονται σύμβολο αντίστασης, μέσα από πορτρέτα που παραπέμπουν άλλοτε στο Φιλί του Κλιμτ, όπως η Μητρότητα, και άλλοτε σε σύμβολα της ποπ κουλτούρας όπως το καρπούζι που ξεκίνησε να χρησιμοποιείται από τους χρήστες των social media, όταν αυτά λογόκριναν τη σημαία της Παλαιστίνης –που έχει τα ίδια χρώματα. «Η τέχνη μου πηγάζει από την ανάγκη να δείξω ότι ακόμα και μέσα στις μεγαλύτερες αντιξοότητες, η ζωή επιμένει –και οι παλαιστινιακές μας ιστορίες πρέπει να ειπωθούν, ειδικά για τις νεότερες γενιές» λέει η ίδια.

Ο Σάντι Αλζακζούκ μπροστά στο έργο του, Read

O Σάντι Αλζακζούκ απεικονίζει τον εαυτό του καθισμένο στο κρεβάτι να διαβάζει το Κοράνι, με την πανκ μοϊκάνα του να αψηφά τις προσδοκίες, την ώρα που οι ισχυροί του κόσμου εξαπολύουν το χάος μέσα στον πίνακα που κρέμεται στον τοίχο του δωματίου του.

 
Άμερ Σομάλι, Visit Palestine or The Guillotine, silk screen printing on acid free paper, 100x70 cm, 2019

«Η τέχνη είναι ένας χώρος ελευθερίας όπου μπορώ να αφηγηθώ ιστορίες που διαφορετικά θα αγνοούνταν ή θα διαστρεβλώνονταν» λέει ο Άμερ Σομάλι, του οποίου το έργο Visit Palestine or The Guillotine τραβά το βλέμμα τη στιγμή που κατεβαίνεις στο υπόγειο. Η αφίσα, που σχεδιάστηκε αρχικά το 1936, και επανεκδόθηκε το 1995 από τον καλλιτέχνη Ντέιβιντ Ταρτακόβερ με αφορμή τον εορτασμό των Συμφώνων του Όσλο, γίνεται στα χέρια του Σομάλι ένα εικαστικό κλείσιμο ματιού, αφού ο καλλιτέχνης δεν αλλάζει τίποτα… πέρα από το μέγεθος του τείχους.

Σαρίφ Ουάκεντ, Bath Time, still from the video

Στις πολλές –και ανεξαιρέτως ενδιαφέρουσες– εγκαταστάσεις του υπογείου ξεχωρίζει η Ώρα για Μπάνιο του Σαρίφ Ουάκεντ, που εμπνέεται από ένα πραγματικό γεγονός: Το 2009, ο ζωολογικός κήπος της Γάζας υπέστη καταστροφικό βομβαρδισμό από το Ισραήλ. Οι στρουθοκάμηλοι και μια καμήλα σκοτώθηκαν, ενώ οι δύο ζέβρες πέθαναν από πείνα, γεγονός που ώθησε τον φύλακα να βάψει ζέβρες δύο γαϊδούρια.

Μαχάσεν Αλ-Χατίμπ, Palestine, digital illustration, 2023

«Η τέχνη μας είναι η αντίστασή μας. Δεν μπορούμε να επιτρέψουμε η ιστορία μας να σβηστεί» δήλωνε, λίγες μέρες πριν τον θάνατό της από ισραηλινό βομβαρδισμό τον Οκτώβριο του 2024, η 21χρονη Μαχάσεν Αλ-Χατίμπ, η μοναδική από τους 20 καλλιτέχνες της έκθεσης που δεν βρίσκεται πια στη ζωή. Τα σκίτσα της, βαθιά πολιτικά μέσα στην παιδικότητά τους, κάνουν την αιχμηρή εκείνη αντίθεση ανάμεσα στο μέσο και το μήνυμά του. Πες μου τι αισθάνεσαι όταν βλέπεις κάποιον να καίγεται τιτλοφορείται ένα από αυτά.

Παράλληλες εκδηλώσεις Δεκεμβρίου

Σάββατο 13 Δεκεμβρίου
11:00: Ξενάγηση στην έκθεση με την επιμελήτρια Ηλέκτρα Σταμπουλή.
19:00: Συζήτηση με τίτλο «Πέρα από την όχθη / Η Τέχνη στην εποχή της γενοκτονίας» με τους καλλιτέχνες Μαλάκ Ματάρ, Ντόρις Χακίμ, Ντουά Κίστα, Σάντι Αλζακζούκ, Ράνα Μπισάρα. Συντονίζει η επιμελήτρια Ηλέκτρα Σταμπουλή.
21.00: DJ set & live music Maya Aghniadis (Flugen) Tarweedat, with Alexis Bolosis (Saxophone) & Omar Abozekry (Ney)

Κυριακή 28 Δεκεμβρίου στις 19:00
Μουσική και ήχοι της Γάζας, για τη Γάζα εκδήλωση με τον Μάκη Σολωμό, μουσικολόγο, καθηγητή του Πανεπιστημίου Παρίσι 8.
Ακολουθεί Μουσική βραδιά με Παλαιστινιακά τραγούδια. Ούτι: Becka Wolfe, Τραγούδι: Nahed Bishara.