Ο Ποσειδώνας του Γ. Ζογγολόπουλου πάει Ουάσινγκτον

του Γιάννη Ασδραχά

Ένα από τα σύμβολα της μεταπολεμικής Αθήνας, της πόλης που οι πιέσεις του αστυφιλικού ρεύματος διέγραφαν την νεοκλασική της αισθητική, ήταν το σιντριβάνι που υπήρχε στην πλατεία Ομονοίας. Πολύ-αποτυπωμένο θέμα στα καρέ του ασπρόμαυρου ελληνικού κινηματογράφου και τις καρτ- ποστάλ, υπήρξε σημείο αναφοράς στον προσανατολισμό της πόλης σε μία εποχή που διαμόρφωνε τη νέα της ταυτότητα. Όμως ήταν ένα έργο που δεν ολοκληρώθηκε ποτέ, λειψό.

Στο κέντρο του σιντριβανιού υπήρχε η κενή βάση για ένα γλυπτό από ανοξείδωτο χάλυβα ύψους 10 μέτρων: Τον «Ποσειδώνα» του σπουδαίου Έλληνα γλύπτη Γιώργου Ζογγολόπουλου. Η τοποθέτησή του θα ολοκλήρωνε την πρόταση, που είχε καταθέσει από κοινού με τον αρχιτέκτονα Κ. Μπίτσιο, η οποία διακρίθηκε με το 1ο βραβείο στον διαγωνισμό που είχε προκηρυχθεί από το τότε Υπουργείο Συγκοινωνιών και Δημοσίων Έργων για την διαμόρφωση της πλατείας.

Σήμερα ένας μικρότερων διαστάσεων «Ποσειδώνας» του έλληνα γλύπτη βρίσκεται στην Ουάσιγκτον. Το γλυπτό ταξίδεψε πάνω από τον Ατλαντικό για να στηθεί στη μόνιμη θέση του, στο πανεπιστήμιο George Washington, το οποίο εδράζεται σε μια από τις κεντρικότερες λεωφόρους της πρωτεύουσας των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής. Το έργο είναι τοποθετημένο ήδη από τον Ιούλιο στον περιβάλλοντα χώρο του νέου κτιρίου της Σχολής Δημόσιας Υγείας του Πανεπιστημίου και σε λίγες μέρες, την 1η Οκτωβρίου, θα πραγματοποιηθεί η επίσημη τελετή αποκάλυψης του.

Το γλυπτό, κατασκευασμένο από ανοξείδωτο χάλυβα ( 3,90 μ. ύψος και 3 μ. πλάτος) δώρισε στο George Washington University το Ίδρυμα Γεωργίου Ζογγολόπουλου. Η συμφωνία ανάμεσα στον πρόεδρο του Ιδρύματος Νίκο Θεοδωρίδη και τον γενικό διευθυντή Άγγελο Μωρέτη με το Πανεπιστήμιο George Washington επιτεύχθηκε με τη μεσολάβηση του νομικού, συλλέκτη και επιμελητή εκθέσεων Γιώργου Σταθόπουλου, απόφοιτου της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου, που πρότεινε και συντόνισε το όλο εγχείρημα.

Για τον γλύπτη, το έργο του και τη δωρεά μίλησαν χθες στο μουσείο Μπενάκη εκπρόσωποι του ιδρύματος Γεωργίου Ζογγολόπουλου, ο τεχνοκριτικός Ντένης Ζαχαρόπουλος και ο διευθυντής του μουσείου Μπενάκη, Άγγελος Δεληβοριάς. «Σπουδαία ευκαιρία να εκπροσωπηθεί η χώρα μας με ένα έργο με συμβολισμούς του πνεύματος, της θάλασσας και των θεών» είπε ο Άγγελος Δεληβοριάς για να θυμηθεί στη συνέχεια τη δική του «εμπλοκή» στο έργο αναμόρφωσης της Ομόνοιας.

Στα σημεία της πλατείας που τελικά φυτεύτηκε γκαζόν, ο Ζογγολόπουλος είχε σχεδιάσει μια σύνθεση αποτελούμενη από χρωματιστά βότσαλα, η οποία δεν υλοποιήθηκε. Για το μωσαϊκό που ποτέ δεν έγινε, ο Άγγελος Δεληβοριάς για ένα ολόκληρο καλοκαίρι συγκέντρωνε από παραλίες της Ρόδου άσπρα και μαύρα βότσαλα.

Ο εμπνευστής της ιδέας Γιώργος Σταθόπουλος εξήγησε ότι στις ΗΠΑ είναι σύνηθες φαινόμενο οι δωρεές. Πράγμα που σημαίνει ότι τα πανεπιστήμια είναι πέραν του δέοντος επιλεκτικά στις «προσφορές». Στην περίπτωση του έργου του Ζογγολόπουλου η αποδοχή της δωρεάς ήταν ομόφωνη και όπως είπε χαρακτηριστικά «αναγνώρισαν το ταλέντο σε έναν ξένο που με δυσκολία προφέρουν το όνομα του».

Το εν λόγω γλυπτό επέλεξε η επιτροπή του πανεπιστημίου επειδή εκφράζει «τη φιλοσοφία της σχολής και τους στόχους της με προσανατολισμό την δημιουργικότητα και την εξέλιξη».
Αυτόπτης μάρτυρας της τοποθέτησης, ο Γιώργος Σταθόπουλος είπε ότι το γλυπτό ταίριαξε «σαν να επρόκειτο για παραγγελία στον ίδιου του καλλιτέχνη. Οι αρχιτεκτονικές γραμμές του βιοκλιματικού κτηρίου βρίσκονται σε αρμονία με το έργο».

«Πέρασαν σχεδόν 60 χρόνια για να δικαιωθεί ο Ζογγολόπουλος, ή αν θέλετε, ο «Ποσειδώνας» και να βρει τη θέση του, πιο μικρός βέβαια και χωρίς νερό, αλλά στην πρωτεύουσα μιας χώρας όπου η Τέχνη και οι αξίες αναγνωρίζονται από όπου και αν προέρχονται» είπε όλο νόημα ο Πρόεδρος Ιδρύματος Γεωργίου Ζογγολόπουλου Νίκος Θεοδωρίδης. Φανέρωσε επίσης τι πίστευε ο καλλιτέχνης για το ποιος ήταν ότι ο λόγος που δεν τοποθετήθηκε ποτέ το έργο του στην Ομόνοια: «Ήταν πολιτικός, διότι αρνήθηκε να παραλάβει παράσημο από τα χέρια του τότε Βασιλέα Παύλου».

«Δυνατό και επίκαιρο» χαρακτήρισε το έργο του Ζογγολόπουλου, όμως όπως πρόσθεσε στην Αθήνα δεν έτυχε ανταπόκρισης, κάτι που δεν συνέβη αλλού, όπως για παράδειγμα στη Θεσσαλονίκη. «Οι ομπρέλες στη Θεσσαλονίκη είναι μέρος της καθημερινότητας των πολιτών. Ενώ στην Ομόνοια το «Πεντάκυκλο» χωρίς νερό ρημάζει. Άστοχη είναι και η τοποθέτηση του έργου «Δελφοί» σε νησίδα επί της βασιλίσσης Σοφίας». Αποκάλυψε ακόμα ότι έχει γίνει πρόταση στο υπό κατασκευή Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος να φιλοξενηθεί ένα γλυπτό.

«Έχουμε λίγους καλούς γλύπτες όπως ο Ζογγολόπουλος. Η πόλη έχασε που δεν τοποθετήθηκε ο Ποσειδώνας» είπε ο Τεχνοκριτικός Ντένης Ζαχαρόπουλος που θεωρεί ότι ο καλλιτέχνης άλλαξε τη σχέση μας με την γλυπτική. Πρόσθεσε ακόμα ότι ήταν «ο πρώτος που έφυγε από τις πολιτείες με το έργο του, το χορό του Ζάλογγου, έδωσε σώμα και ψυχή στο βουνό». Ο Ζογγολόπουλος, όπως συνέχισε ο Ντένης Ζαχαρόπουλος, δεν κρατούσε αρχείο όπως έκαναν συστηματικά συνάδελφοι του επειδή «κοιτούσε μπροστά στη μελλοντική κοινωνία, δεν τον αφορούσε το προηγούμενο». Είχε ένα όνειρο, συνέχισε: «να μορφωθεί η Ελλάδα».

* Τα εγκαίνια του γλυπτού πρόκειται να γίνουν την 1η Οκτωβρίου υπό την αιγίδα του Κοσμήτορα του Πανεπιστημίου George Washington. Στην αποκάλυψη του έργου, θα παραβρεθούν Αμερικανοί και Ελληνοαμερικανοί, επίσημοι, επιχειρηματίες και φιλότεχνοι.
Παράλληλα, στους χώρους της Σχολής θα πραγματοποιηθεί έκθεση αφιερωμένη στο Γιώργο Ζογγολόπουλο, η πρώτη που γίνεται στις ΗΠΑ, με φωτογραφίες έργων μεγάλων διαστάσεων που βρίσκονται εγκατεστημένα σε δημόσιους χώρους στην Ελλάδα και το εξωτερικό, όπως το γλυπτό «Ομπρέλες» που βρίσκεται στο κτήριο του Συμβουλίου των Υπουργών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στις Βρυξέλλες.