Τι είναι το FOBO που δεν σε αφήνει να πάρεις αποφάσεις;

Όλοι έχουμε ακούσει για το FOMO (Fear of Missing Out), τον φόβο ότι κάτι θα χάσουμε αν δεν πάμε στο πάρτι/ στη συναυλία/ στα ποτά μετά τη δουλειά/ στο νησί που πάνε όλοι. Το FOBO, όμως, είναι πιο ύπουλο: σημαίνει Fear of Better Options, δηλαδή φόβος ότι η απόφαση που θα πάρουμε τώρα μπορεί να μην είναι η καλύτερη δυνατή, γιατί κάπου παραμονεύει μια καλύτερη επιλογή. Το αποτέλεσμα; Αναβολή, αμφιβολία, άγχος. Αν το FOMO μας ωθεί να λέμε σε όλα «ναι» για να μη χάσουμε τίποτα, το FOBO μας κρατάει παγωμένους στο «ίσως»… και πολλές φορές στο «τίποτα».

Τι είναι το FOBO

Ο όρος καθιερώθηκε από τον Αμερικανό συγγραφέα και επενδυτή Patrick McGinnis, τον ίδιο που επινόησε και το FOMO. Το FOBO περιγράφει τη δυσκολία λήψης αποφάσεων σε έναν κόσμο γεμάτο επιλογές: από το τι θα φάμε για βράδυ, μέχρι το ποια καριέρα θα ακολουθήσουμε ή αν θα δεσμευτούμε σε μια σχέση.

Σε αντίθεση με το FOMO, που είναι περισσότερο κοινωνικό φαινόμενο, το FOBO είναι ψυχολογικός μηχανισμός: ο εγκέφαλος αρνείται να πάρει μια απόφαση, γιατί φοβάται ότι μπορεί να υπάρχει κάτι καλύτερο εκεί έξω –που θα το χάσει.

Από το μενού του delivery…

Σκέψου την τελευταία φορά που άνοιξες την εφαρμογή του delivery. Είχες 50 εστιατόρια να διαλέξεις. Κοίταξες το ένα, μετά το άλλο, μετά το τρίτο. Είκοσι λεπτά αργότερα, ήσουν ακόμα στο μενού, πεινασμένος/η και μπερδεμένος/η. Κάπως έτσι λειτουργεί το FOBO: Όσο περισσότερες επιλογές, τόσο πιο δύσκολη η τελική απόφαση.

Κι όταν τελικά παραγγέλνεις, πολλές φορές μένει η αίσθηση ότι «δεν ήταν το καλύτερο που μπορούσες». Μια αμφιβολία που σε κυνηγά και σε πιο σοβαρές επιλογές.

…μέχρι τις σχέσεις και τη δουλειά

Το FOBO δεν περιορίζεται στα μικρά. Μπορεί να επηρεάσει και πιο σημαντικές αποφάσεις: να μην δεσμεύεσαι σε μια σχέση γιατί σκέφτεσαι πως ίσως υπάρχει κάποιος καλύτερος εκεί έξω· να μην αποδέχεσαι μια πρόταση δουλειάς γιατί φοβάσαι ότι μπορεί να χάσεις μια καλύτερη· να μην κλείνεις εισιτήρια γιατί περιμένεις την «τέλεια» προσφορά· ή να μην αγοράζεις τίποτα –από ρούχα μέχρι κινητό– γιατί πάντα υπάρχει η πιθανότητα ενός καλύτερου μοντέλου ή μιας πιο δελεαστικής προσφοράς. Το αποτέλεσμα είναι ότι μένεις εγκλωβισμένος/η σε μια μόνιμη εκκρεμότητα, χωρίς να απολαμβάνεις τίποτα από όσα θα μπορούσες να έχεις.

Γιατί παθαίνουμε FOBO;

Οι ειδικοί λένε ότι φταίει ο υπερκορεσμός επιλογών. Ζούμε σε μια εποχή που όλα είναι διαθέσιμα, όλα συγκρίνονται και όλα μοιάζουν «βελτιώσιμα». Το μυαλό μας, που εξελίχθηκε για να διαλέγει ανάμεσα σε λίγες επιλογές (π.χ. αυτό το μήλο ή εκείνο το μήλο), δυσκολεύεται τρομερά να φιλτράρει εκατοντάδες εναλλακτικές.

Έτσι, αντί να νιώθουμε ελεύθεροι, παγιδευόμαστε και παραλύουμε. Το FOBO, με άλλα λόγια, είναι το τίμημα της αφθονίας.

Οι συνέπειες στην ψυχολογία

Το FOBO δεν είναι απλώς εκνευριστικό. Έχει πραγματικό αντίκτυπο στην ψυχολογία μας. Αυξάνει το άγχος, αφού κάθε απόφαση μοιάζει με πιθανό λάθος. Μειώνει την αυτοπεποίθηση, γιατί αμφισβητούμε συνεχώς την κρίση μας. Μας οδηγεί σε αναβλητικότητα, καθώς αποφεύγουμε να διαλέξουμε, και τελικά μας στερεί εμπειρίες, γιατί δεν κάνουμε τίποτα, με αποτέλεσμα χάνουμε και τις εν δυνάμει καλές στιγμές.

Πώς να το αντιμετωπίσεις

Δεν υπάρχει μαγικό κουμπί, υπάρχουν όμως μικρά βήματα που βοηθούν. Ένα από τα πιο βασικά είναι να βάζεις όρια στον χρόνο απόφασης: δώσε στον εαυτό σου πέντε λεπτά να διαλέξει τι θα παραγγείλει ή μια μέρα να αποφασίσει για ένα ρούχο. Ο περιορισμένος χρόνος μειώνει την παράλυση.

Εξίσου σημαντικό είναι να θυμάσαι ότι καμία απόφαση δεν είναι «για πάντα». Αν δεν σου αρέσει το εστιατόριο, δοκιμάζεις άλλο την επόμενη φορά. Αν η δουλειά δεν είναι τέλεια, μπορείς πάντα να παραιτηθείς. Το FOBO σε κάνει να πιστεύεις ότι δεσμεύεσαι, αλλά η αλήθεια είναι πως οι περισσότερες αποφάσεις είναι αναστρέψιμες.

Μπορείς, επίσης, να εκπαιδεύσεις τον εαυτό σου να εκτιμά αυτό που έχει ήδη. Η συνειδητή ευγνωμοσύνη μειώνει την αίσθηση ότι «κάτι καλύτερο υπάρχει κάπου αλλού». Τέλος, το να αποδέχεσαι την «αρκετά καλή» επιλογή συχνά είναι πιο υγιές από το να κυνηγάς το άπιαστο «τέλειο».

Τελικά…

Το FOBO είναι το σύγχρονο «σαράκι» των αποφάσεων: σε κρατά εγκλωβισμένο σε μια ατέρμονη αναζήτηση της τέλειας επιλογής, χωρίς να απολαμβάνεις τίποτα. Κι αν το FOMO σε κάνει να τρέχεις παντού για να μη χάσεις τίποτα, το FOBO σε κρατά ακίνητο, με αποτέλεσμα να χάνεις τα πάντα.

Το αντίδοτο; Να θυμάσαι ότι αφενός τίποτα δεν είναι για πάντα, και αφετέρου τέλειες επιλογές δεν υπάρχουν –το μυστικό είναι στο να απολαμβάνεις τις επιλογές που κάνεις.