ADHD: Τι είναι; Συμπτώματα, διάγνωση και αντιμετώπιση

Η ADHD (Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας, γνωστή στα ελληνικά και ως ΔΕΠΥ) δεν είναι μια «μόδα» της εποχής μας, ούτε αφορά μόνο τα παιδιά. Εκατομμύρια ενήλικες ζουν με αυτή, συχνά χωρίς να το γνωρίζουν. Η διάγνωση μπορεί να αργήσει, τα συμπτώματα να παρερμηνευτούν, και η καθημερινότητα να γίνει δύσκολη – αλλά όχι αδιαχείριστη. Στο άρθρο αυτό εξηγούμε τι είναι η ADHD, ποια συμπτώματα τη συνοδεύουν, πώς γίνεται η διάγνωση και ποιες είναι οι αποτελεσματικές μέθοδοι αντιμετώπισης.

Τι είναι η ADHD;

Η ADHD, ή αλλιώς Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας (Attention Deficit Hyperactivity Disorder), είναι μια νευροαναπτυξιακή διαταραχή που επηρεάζει τη συγκέντρωση, τον έλεγχο της παρόρμησης και το επίπεδο δραστηριότητας του ατόμου. Αν και γίνεται πιο συχνά αντιληπτή στην παιδική ηλικία, πολλές φορές επιμένει και στην ενήλικη ζωή – ή αναγνωρίζεται για πρώτη φορά σε αυτή.

Δεν πρόκειται για έλλειψη ικανότητας ή νοημοσύνης, αλλά για έναν διαφορετικό τρόπο λειτουργίας του εγκεφάλου, που επηρεάζει τη συμπεριφορά, τη διαχείριση χρόνου και την αυτοοργάνωση.

Ποια είναι τα βασικά συμπτώματα;

Τα συμπτώματα της ADHD χωρίζονται σε τρεις κύριες κατηγορίες:

1. Έλλειμμα προσοχής

Δυσκολία στη συγκέντρωση

Συχνές αφηρημάδες και ξεχάσματα

Δυσκολία στην οργάνωση εργασιών

Αδυναμία να ακολουθηθούν οδηγίες

Αποφυγή δραστηριοτήτων που απαιτούν πνευματική προσπάθεια

2. Υπερκινητικότητα

Νευρικές κινήσεις, π.χ. τικ

Δυσκολία στο να παραμείνει κανείς καθιστός

Υπερβολική ομιλία

Αίσθηση ανησυχίας ή «εσωτερικού αναβρασμού»

3. Παρορμητικότητα

Δυσκολία στην αναμονή της σειράς

Παρεμβολές σε συζητήσεις

Πράξεις χωρίς σκέψη ή αξιολόγηση συνεπειών

Συναισθηματικές εξάρσεις

Σημαντικό είναι ότι δεν εμφανίζουν όλοι οι άνθρωποι με ΔΕΠΥ όλα τα παραπάνω. Σε κάποιους κυριαρχεί η απροσεξία, σε άλλους η υπερκινητικότητα, και σε κάποιους παρατηρείται συνδυασμός διαφορετικών συμπτωμάτων.

Πώς γίνεται η διάγνωση;

Η διάγνωση ADHD δεν γίνεται με ένα τεστ ή μια απλή επίσκεψη σε γιατρό. Πρόκειται για μια σύνθετη διαδικασία, που περιλαμβάνει:

Λεπτομερές ιστορικό από τον/την ίδιο/α, την οικογένεια ή εκπαιδευτικούς

Κλινική συνέντευξη από ειδικό ψυχικής υγείας (κατά κανόνα ψυχίατρο)

Αξιολογήσεις συμπεριφοράς και ερωτηματολόγια

Αποκλεισμό άλλων διαταραχών, όπως άγχος, κατάθλιψη ή μαθησιακές δυσκολίες

Η διάγνωση μπορεί να γίνει τόσο σε παιδιά όσο και σε ενήλικες. Πολλοί ενήλικες μάλιστα φτάνουν στην αξιολόγηση αφότου παρατηρήσουν δυσκολίες στην εργασία, τις σχέσεις ή την καθημερινότητά τους.

Ποιες είναι οι επιλογές για την αντιμετώπισή της;

Η αντιμετώπιση της ADHD δεν είναι «μία και μοναδική» για όλους. Συνήθως απαιτεί έναν συνδυασμό από στρατηγικές, προσαρμοσμένες στις ανάγκες του κάθε ατόμου.

Φαρμακευτική αγωγή

Οι διεγερτικές ουσίες, όπως η μεθυλφαινιδάτη, είναι συχνά αποτελεσματικές στη βελτίωση της συγκέντρωσης και του ελέγχου της παρόρμησης. Υπάρχουν επίσης μη διεγερτικά φάρμακα, τα οποία προτιμώνται σε κάποιες περιπτώσεις, ανάλογα με την ανοχή ή τις παρενέργειες.

Ψυχοθεραπεία

Η γνωσιακή-συμπεριφορική θεραπεία (CBT) μπορεί να βοηθήσει το άτομο να αναπτύξει δεξιότητες οργάνωσης, διαχείρισης άγχους και βελτίωσης της αυτοεκτίμησης.

Εκπαιδευτική υποστήριξη

Για τα παιδιά, η συνεργασία με εκπαιδευτικούς είναι απαραίτητη, ώστε να προσαρμοστούν οι μέθοδοι διδασκαλίας, να δοθεί επιπλέον χρόνος στις εξετάσεις και να μειωθούν οι περισπασμοί στην τάξη.

Καθημερινές στρατηγικές

Χρήση ημερολογίων και υπενθυμίσεων

Οργάνωση χώρου και χρόνου

Ρουτίνες που μειώνουν την αναβλητικότητα

Υποστήριξη από coaches ή ομάδες αυτοβοήθειας

Ζώντας με ADHD: Μύθοι και αλήθειες

Πολλοί μύθοι περιβάλλουν την ΔΕΠΥ: ότι είναι τεμπελιά, έλλειψη ενδιαφέροντος ή «παιδική φάση». Στην πραγματικότητα, πρόκειται για μια υπαρκτή νευρολογική κατάσταση που, αν δεν αντιμετωπιστεί, μπορεί να επηρεάσει σημαντικά την ποιότητα ζωής.

Αντιθέτως, όταν κάποιος μάθει πώς λειτουργεί ο εγκέφαλός του, πώς να οργανώνει την καθημερινότητά του και πού να ζητά υποστήριξη, μπορεί να ζήσει μια απολύτως λειτουργική και ικανοποιητική ζωή – ακόμα και με ADHD.

Συμπερασματικά

Η ADHD δεν είναι ούτε αόρατη ούτε ανίκητη. Είναι απλώς μια διαφορετική λειτουργία του εγκεφάλου, που απαιτεί κατανόηση, προσαρμογές και εργαλεία. Η σωστή διάγνωση και υποστήριξη μπορούν να κάνουν τεράστια διαφορά, όχι μόνο στην απόδοση αλλά και στη συναισθηματική ευεξία του ατόμου. Αν αναγνωρίζεις στοιχεία από τα παραπάνω στον εαυτό σου ή σε αγαπημένα πρόσωπα, μη διστάσεις να απευθυνθείς σε κάποιον ειδικό.