Παρανοειδής Διαταραχή Προσωπικότητας: Αίτια και Συμπτώματα
Μα ψυχική πάθηση που ταλαιπωρεί τόσο το ίδιο το άτομο όσο και τους γύρω του. Πώς εμφανίζεται και ποια είναι η θεραπεία της;
Γράφει η Ελπίδα Παναγιωτουνάκου, Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπεύτρια, Msc
Η Παρανοειδής Διαταραχή Προσωπικότητας ανήκει στις διαταραχές προσωπικότητας οι οποίες έχουν ως κοινό χαρακτηριστικό την εκκεντρική σκέψη και συμπεριφορά. Το άτομο, δηλαδή, που πάσχει από την εν λόγω διαταραχή πιστεύει επίμονα πως οι γύρω του μηχανορραφούν εναντίον του και προσπαθούν να το βλάψουν και να το εκμεταλλευτούν. Αδυνατεί να εγκαταλείψει τις υποψίες του και στρέφεται με κατηγόριες εναντίον του προσώπου που θεωρεί ότι πράττει εναντίον του.
Μια αρκετά συνηθισμένη συμπεριφορά αποτελεί η αμφισβήτηση των καλοπροαίρετων προθέσεων από τους γύρω του και ειδικά από τον ερωτικό σύντροφο. Το άτομο αναπτύσσει μια ισχυρή πεποίθηση πως ο σύντροφός του ψεύδεται, το απατά και του κρύβει την αλήθεια. Ένα μήνυμα στο κινητό, ένα δείπνο με συναδέλφους, μια αργοπορημένη επιστροφή στο σπίτι μπορεί να πυροδοτήσουν επεισόδια ακραίας ζήλιας και ανάπτυξη της πεποίθησης πως ο σύντροφός του συμπεριφέρεται ύποπτα. Ως αποτέλεσμα, ξεσπά εναντίον του με θυμό και απειλές, ενώ παράλληλα του ασκεί έντονη κριτική για το οτιδήποτε, ακόμα και όταν δεν υπάρχουν στοιχεία που να δικαιολογούν τα πορίσματα στα οποία καταλήγει. Χαρακτηριστική είναι και η τάση του για απόλυτο έλεγχο πάνω στον άλλο, αλλά και η εμμονή να επιβεβαιώσει τα λεγόμενα του συντρόφου του τσεκάροντάς τον διαρκώς.
Η ανυπομονησία αποτελεί ένα ακόμα χαρακτηριστικό γνώρισμα της διαταραχής. Όταν τα πράγματα δεν πηγαίνουν όπως τα έχει προγραμματίσει, περνά στην αντεπίθεση μέχρι να πείσει όποιον διαφωνεί μαζί του. Σε ένα τέτοιο πλαίσιο μπορεί να γίνει ειρωνικό και υποτιμητικό, πληγώνοντας ακόμα και εξευτελίζοντας τον συνομιλητή του.
Το άτομο με Παρανοειδή Διαταραχή της Προσωπικότητας είναι δύσπιστο, καχύποπτο, απόλυτο και με μηδαμινή ανοχή στην κριτική. Θεωρεί πως το ίδιο κάνει πάντα το σωστό, αλλά και ότι χαρακτηρίζεται από μια υπεροχή σε σχέση με τους γύρω του. Συνήθως, προφυλάσσει την προσωπική του ζωή και για αυτό είναι ελάχιστα αποκαλυπτικό σε σχέση με τον εαυτό του. Τις περισσότερες φορές χαρακτηρίζεται ως ψυχρό, απόμακρο, κοινωνικά απομονωμένο και μάλλον σκληρό άτομο. Ένα τέτοιο άτομο βλέπει παντού εχθρούς και συνωμοσίες, ενώ έχει έντονη την ανάγκη να ξεχωρίζει, να προβάλλεται και να ηγείται σε μια ομάδα.
Αίτια
Τα αίτια της διαταραχής δεν είναι γνωστά. Ωστόσο, φαίνεται να σχετίζεται τόσο με κληρονομικούς, όσο και με περιβαλλοντικούς παράγοντες. Συγκεκριμένα, τα άτομα τα οποία νοσούν συνήθως έχουν κάποιο συγγενή που πάσχει από σχιζοφρένεια, διπολική διαταραχή ή άλλες διαταραχές της προσωπικότητας. Μπορεί, ωστόσο, να έχει βιώσει και κάποιο τραύμα που το έχει στιγματίσει κατά την παιδική του ηλικία. Εκτός αυτού, θα πρέπει να σημειωθεί πως η ανάγκη ελέγχου των άλλων αντανακλά μια τρομερά χαμηλή αυτοεκτίμηση και πολλές ανασφάλειες.
Αντιμετώπιση
Το άτομο με παρανοειδή διαταραχή της προσωπικότητας συνήθως δεν αναζητά βοήθεια, καθώς δεν αναγνωρίζει στον εαυτό του ότι αντιδρά λανθασμένα και υπερβολικά. Τις περισσότερες φορές, θα απευθυνθεί στον ειδικό ψυχικής υγείας επειδή έχουν προκύψει συγκρούσεις με τον σύντροφό του, ο οποίος μπορεί να σκέφτεται να δώσει τέλος στη σχέση, εάν δεν μειωθούν οι ελεγκτικές και επικριτικές συμπεριφορές ή επειδή βασανίζεται από έντονο άγχος, ακόμα και κατάθλιψη.
Η γνωσιακή ψυχοθεραπεία, μέσω της αναδόμησης των σκέψεων και της ενίσχυσης της αυτοεκτίμησης μπορεί να αποφέρει καλά αποτελέσματα, ενώ η φαρμακοθεραπεία είναι δυνατόν να χρειαστεί σε περιπτώσεις έντονων συναισθηματικών μεταπτώσεων του ατόμου.
Η παρανοειδής διαταραχή προσωπικότητας αφορά σε μια μόνιμη κατάσταση αμφισβήτησης και καχυποψίας, γεγονός που μπορεί να καταστήσει τη ζωή όσων εμπλέκονται με το άτομο που πάσχει από την εν λόγω διαταραχή, πολύ δύσκολη και καταπιεστική. Η έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπισή της λειτουργεί ανακουφιστικά τόσο για το άτομο που νοσεί, όσο και για τους γύρω του.
Η Παρανοειδής Διαταραχή Προσωπικότητας ανήκει στις διαταραχές προσωπικότητας οι οποίες έχουν ως κοινό χαρακτηριστικό την εκκεντρική σκέψη και συμπεριφορά. Το άτομο, δηλαδή, που πάσχει από την εν λόγω διαταραχή πιστεύει επίμονα πως οι γύρω του μηχανορραφούν εναντίον του και προσπαθούν να το βλάψουν και να το εκμεταλλευτούν. Αδυνατεί να εγκαταλείψει τις υποψίες του και στρέφεται με κατηγόριες εναντίον του προσώπου που θεωρεί ότι πράττει εναντίον του.
Μια αρκετά συνηθισμένη συμπεριφορά αποτελεί η αμφισβήτηση των καλοπροαίρετων προθέσεων από τους γύρω του και ειδικά από τον ερωτικό σύντροφο. Το άτομο αναπτύσσει μια ισχυρή πεποίθηση πως ο σύντροφός του ψεύδεται, το απατά και του κρύβει την αλήθεια. Ένα μήνυμα στο κινητό, ένα δείπνο με συναδέλφους, μια αργοπορημένη επιστροφή στο σπίτι μπορεί να πυροδοτήσουν επεισόδια ακραίας ζήλιας και ανάπτυξη της πεποίθησης πως ο σύντροφός του συμπεριφέρεται ύποπτα. Ως αποτέλεσμα, ξεσπά εναντίον του με θυμό και απειλές, ενώ παράλληλα του ασκεί έντονη κριτική για το οτιδήποτε, ακόμα και όταν δεν υπάρχουν στοιχεία που να δικαιολογούν τα πορίσματα στα οποία καταλήγει. Χαρακτηριστική είναι και η τάση του για απόλυτο έλεγχο πάνω στον άλλο, αλλά και η εμμονή να επιβεβαιώσει τα λεγόμενα του συντρόφου του τσεκάροντάς τον διαρκώς.
Η ανυπομονησία αποτελεί ένα ακόμα χαρακτηριστικό γνώρισμα της διαταραχής. Όταν τα πράγματα δεν πηγαίνουν όπως τα έχει προγραμματίσει, περνά στην αντεπίθεση μέχρι να πείσει όποιον διαφωνεί μαζί του. Σε ένα τέτοιο πλαίσιο μπορεί να γίνει ειρωνικό και υποτιμητικό, πληγώνοντας ακόμα και εξευτελίζοντας τον συνομιλητή του.
Το άτομο με Παρανοειδή Διαταραχή της Προσωπικότητας είναι δύσπιστο, καχύποπτο, απόλυτο και με μηδαμινή ανοχή στην κριτική. Θεωρεί πως το ίδιο κάνει πάντα το σωστό, αλλά και ότι χαρακτηρίζεται από μια υπεροχή σε σχέση με τους γύρω του. Συνήθως, προφυλάσσει την προσωπική του ζωή και για αυτό είναι ελάχιστα αποκαλυπτικό σε σχέση με τον εαυτό του. Τις περισσότερες φορές χαρακτηρίζεται ως ψυχρό, απόμακρο, κοινωνικά απομονωμένο και μάλλον σκληρό άτομο. Ένα τέτοιο άτομο βλέπει παντού εχθρούς και συνωμοσίες, ενώ έχει έντονη την ανάγκη να ξεχωρίζει, να προβάλλεται και να ηγείται σε μια ομάδα.
Αίτια
Τα αίτια της διαταραχής δεν είναι γνωστά. Ωστόσο, φαίνεται να σχετίζεται τόσο με κληρονομικούς, όσο και με περιβαλλοντικούς παράγοντες. Συγκεκριμένα, τα άτομα τα οποία νοσούν συνήθως έχουν κάποιο συγγενή που πάσχει από σχιζοφρένεια, διπολική διαταραχή ή άλλες διαταραχές της προσωπικότητας. Μπορεί, ωστόσο, να έχει βιώσει και κάποιο τραύμα που το έχει στιγματίσει κατά την παιδική του ηλικία. Εκτός αυτού, θα πρέπει να σημειωθεί πως η ανάγκη ελέγχου των άλλων αντανακλά μια τρομερά χαμηλή αυτοεκτίμηση και πολλές ανασφάλειες.
Αντιμετώπιση
Το άτομο με παρανοειδή διαταραχή της προσωπικότητας συνήθως δεν αναζητά βοήθεια, καθώς δεν αναγνωρίζει στον εαυτό του ότι αντιδρά λανθασμένα και υπερβολικά. Τις περισσότερες φορές, θα απευθυνθεί στον ειδικό ψυχικής υγείας επειδή έχουν προκύψει συγκρούσεις με τον σύντροφό του, ο οποίος μπορεί να σκέφτεται να δώσει τέλος στη σχέση, εάν δεν μειωθούν οι ελεγκτικές και επικριτικές συμπεριφορές ή επειδή βασανίζεται από έντονο άγχος, ακόμα και κατάθλιψη.
Η γνωσιακή ψυχοθεραπεία, μέσω της αναδόμησης των σκέψεων και της ενίσχυσης της αυτοεκτίμησης μπορεί να αποφέρει καλά αποτελέσματα, ενώ η φαρμακοθεραπεία είναι δυνατόν να χρειαστεί σε περιπτώσεις έντονων συναισθηματικών μεταπτώσεων του ατόμου.
Η παρανοειδής διαταραχή προσωπικότητας αφορά σε μια μόνιμη κατάσταση αμφισβήτησης και καχυποψίας, γεγονός που μπορεί να καταστήσει τη ζωή όσων εμπλέκονται με το άτομο που πάσχει από την εν λόγω διαταραχή, πολύ δύσκολη και καταπιεστική. Η έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπισή της λειτουργεί ανακουφιστικά τόσο για το άτομο που νοσεί, όσο και για τους γύρω του.
