Όλο και χειρότερα ή όχι;

Η τραγική είδηση για τον 36χρονο Αντώνη που φονεύθηκε από τους άνδρες του πληρώματος του επιβατηγού πλοίου Blu Horizon έφερε ξανά στο προσκήνιο μια συζήτηση αμφίβολης πρακτικής χρησιμότητας και μεγάλης σημασίας.

Η εξαχρείωση της ελληνικής κοινωνίας και η διολίσθησή της προς την αγριότητα επιστρέφει σαν μεταβολή που καταγράφεται στο αστυνομικό (συνήθως) δελτίο: στις δολοφονίες, στις γυναικοκτονίες, στις σωματικές βλάβες, στην αδιαφορία λύτρωσης από κίνδυνο ζωής και σε λοιπές παραβατικές συμπεριφορές.

Η κοινή γνώμη κάθε εποχής έρχεται αντιμέτωπη με τα εγκλήματα και τις αποτρόπαιες συμπεριφορές που της αντιστοιχούν · έρχεται αντιμέτωπη με τις παραβάσεις που παράγονται σε ένα δεδομένο χωροχρονικό σημείο. Οι παραβατικές συμπεριφορές δεν μπορούν και δεν είναι άσχετες με τις πολιτικές. κοινωνικές, οικονομικές και πολιτισμικές συνθήκες που επικρατούν. Έτσι, στα τέλη του 19ου αιώνα είχαμε νεκρούς από μονομαχίες, στην δεκαετία του 1950 και του 1960 είχαμε τα «εγκλήματα τιμής», σε όλη την μεταπολεμική περίοδο μέχρι την μεταπολίτευση είχαμε θανάτους κομμουνιστών, ενώ μετά την αλλαγή του οικογενειακού δικαίου στις αρχές του ’80 πλήθυναν οι γυναικοκτονίες και στην δεκαετία της κρίσης η μικρής έντασης οικονομική παραβατικότητα.   

Μαζί με τα εγκλήματα αλλάζει και το συλλογικό θυμικό απέναντί τους- η εντύπωση δηλαδή που κάνουν στην κοινή γνώμη και ο τρόπος με τον οποίο πιθανόν η εντύπωση αυτή προκαλεί την αλλαγή του νομικού πλαισίου- είτε προς το επιεικέστερο, είτε προς το αυστηρότερο.

Ισχύει λοιπόν ότι με βάση την επικαιρότητα που έρχεται στο φως πηγαίνουμε «όλο και χειρότερα»; Δεν νομίζω ότι αυτό μπορεί να ειπωθεί τόσο σίγουρα, όταν τα εγκλήματα που δείχνουν κάτι τέτοιο είναι ακόμη στην επικαιρότητα.

Αντιθέτως αυτό που μπορούμε να πούμε και το οποίο αφορά την διαδικασία της ενημέρωσης για τέτοιες ειδήσεις είναι ότι τα κοινωνικά αντανακλαστικά έχουν πυκνώσει, ότι τα νέα κυκλοφορούν πλέον πολύ πιο άμεσα, μέσω κοινωνικών δικτύων και ηλεκτρονικής διασύνδεσης και ότι οι απόψεις της κοινής γνώμης διαμορφώνονται πολύ περισσότερο από την ίδια και λιγότερο από διαύλους επαγγελματικής δημοσιογραφίας. Για όλους; Όχι, για μεγάλο μέρος του ενεργού πληθυσμού που δεν εμπιστεύεται την αποκλειστικά την τηλεόραση. Και είναι το δυναμικότερο κομμάτι του πληθυσμού.

Σε επίπεδο ενημέρωσης είμαστε καλύτερα λοιπόν. Το θέμα είναι τι την κάνουμε αυτή την ενημέρωση. Η αντίδραση, ακόμη και αυτή του “like” ή του ανοργάνωτου κραξίματος σε εταιρίες που παρατυπούν έναντι του «κοινού περί δικαίου αισθήματος» ή σε αρμόδιους που δεν παρεμβαίνουν για να ρυθμίσουν τα κακώς κείμενα φέρνει θεσμικές αλλαγές, όπως η ψήφιση ενός νέου νόμου ή η ίδρυση ενός φορέα για την παρακολούθηση παραβατικών συμπεριφορών.

Μπορεί να φαίνεται λίγο το να θεωρούμε απίστευτο ότι σκοτώνονται άνθρωποι με τον τρόπο που σκοτώθηκε ο Αντώνης, αλλά δεν είναι. Ας εκφράζουμε τον αποτροπιασμό μας για κάθε τύπο βίας που εκδηλώνεται με πρωτοφανείς αφορμές- έχει σημασία. Έστω και αν τα πράγματα δεν είναι «ολοένα και χειρότερα» έτσι βοηθάμε να γίνονται ολοένα και καλύτερα.