Εγκυμοσύνη: Μύθοι και αλήθειες (από τους ειδικούς)

της Έλενας Μπούλια

Δεν υπάρχει τίποτα πιο ενοχλητικό κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης μιας γυναίκας από το να αναγκάζεται να ακούει την κάθε κομπογιαννίτικη άποψη συγγενών και φίλων σχετικά με το τι πρέπει ή δεν πρέπει να κάνει προκειμένου να γεννηθεί το μωρό της υγιές. Οι περισσότερες απόψεις προέρχονται από μύθους του παρελθόντος, οι οποίοι εφαρμόστηκαν από τις προγόνους μας, άλλοτε με επιτυχία και άλλοτε όχι, και παρέμειναν θολά αποτυπωμένες στο λαϊκό μνημονικό. Άλλες απόψεις προέρχονται από νέες πληροφορίες που συρρέουν συνεχώς στα δίκτυα της ενημέρωσης, απομνημονεύονται επιλεκτικά και συχνά εσφαλμένα και μεταφέρονται με πάσα βεβαιότητα, ότι έτσι είναι.

Αρκετά. Οι νέοι γυναικολόγοι – μαιευτήρες είναι οι μόνοι που μπορούν να απαντήσουν με ακρίβεια και σαφήνεια για το αν πειράζει ή δεν πειράζει να πάρει μία έγκυος πολλά κιλά, αν κάνει να πίνει καφέ ή αν επιτρέπεται να ταξιδεύει με αεροπλάνο. Και σε αυτούς στρεφόμαστε για να πάρουμε τις πιο αληθινές απαντήσεις.

Η διατροφή κατά την εγκυμοσύνη
Από τα πιο δημοφιλή θέματα συζήτησης -και από αυτά που δημιουργούν τους μεγαλύτερους μύθους- είναι τα ζητήματα διατροφής. Είναι σημαντικό η έγκυος να ακολουθεί υγιεινή διατροφή, όμως δεν είναι πάντα εύκολο –ειδικά όταν δεν ξέρει ποια τρόφιμα μπορεί και ποια δε μπορεί να καταναλώνει. Η πιο απλή και σίγουρη συμβουλή είναι: Όποιες τροφές είναι υγιεινές για τη μαμά είναι και για το έμβρυο.

Ο Μαιευτήρας – Χειρούργος Γυναικολόγος Αλέξανδρος Αρμενιάκος διευκρινίζει ότι κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης είναι καλό η γυναίκα να τρώει μικρά και συχνά γεύματα, τα οποία να αποτελούνται από αμυλούχες τροφές, όπως, «ψωμί (ολικής αλέσεως, αρκεί να μην περιέχει ζάχαρη), μακαρόνια, ρύζι, δημητριακά», πρωτεΐνες, όπως «κρέας: προτιμάμε τα λευκά κρέατα, πάντα πολύ καλά ψημένα γιατί εγκυμονούν κινδύνους μόλυνσης του εμβρύου. Ψάρι: ιδίως τα ψάρια μικρού μεγέθους. Αβγά, γάλα μερικώς αποβουτυρωμένο, τυριά και γιαούρτια με λίγα λιπαρά», βιταμίνες «όπως, φρέσκα φρούτα εποχής που είναι πλούσια σε βιταμίνη C».

Ωστόσο, ως προς τις βιταμίνες, ο δρ. Αρμενιάκος τονίζει «Ενημερωθείτε σωστά για τις συνιστώμενες δόσεις των βιταμινών, γιατί η υπερβιταμίνωση έχει βλαβερές συνέπειες. Η περίσσεια της βιταμίνης Α, για παράδειγμα, μπορεί να προκαλέσει γενετικές ανωμαλίες στο έμβρυο. Γι' αυτό συνιστάται στις υποψήφιες και μέλλουσες μητέρες να αποφεύγουν το συκώτι, το φουά γκρα και το μουρουνέλαιο, που περιέχουν μεγάλη ποσότητα βιταμίνης Α, η οποία αποθηκεύεται στον οργανισμό με κίνδυνο να βλάψει το κρανίο, τον εγκέφαλο και τη σπονδυλική στήλη του εμβρύου. Αποφεύγουμε τα πολυβιταμινούχα σκευάσματα». Ακόμα, τα λαχανικά, τα οποία περιέχουν βιταμίνες, πρέπει να πλένονται πολύ καλά αν πρόκειται να καταναλωθούν ωμά, ενώ είναι προτιμότερο να βράζονται στον ατμό ή να σοτάρονται για να μην χάνουν την θρεπτική τους αξία.

Η αύξηση του σωματικού βάρους
Ένας ακόμα μεγάλος μύθος της εγκυμοσύνης έχει να κάνει με το πόσο παραπάνω πρέπει να τρώει η έγκυος ώστε να καλύπτει τις ανάγκες του μωρού. Το παλιό ρητό «η έγκυος τρώει για δύο» δεν είναι ακριβώς αυτό που προτείνουν οι γιατροί σήμερα, γιατί πολύ απλά δεν πρόκειται «για δύο» ενήλικες. Όπως συστήνει ο δρ. Αρμενιάκος «μια γυναίκα πριν την εγκυμοσύνη, με φυσιολογική ζωή, χρειάζεται από 1.800 έως 2.100 θερμίδες. Το πρώτο τρίμηνο της εγκυμοσύνης οι θερμιδικές ανάγκες ανεβαίνουν κατά 150 θερμίδες. Στο δεύτερο και τρίτο τρίμηνο ανεβαίνουν κατά 300 θερμίδες. Αυτές οι θερμίδες μπορούν να καλυφθούν με ένα φρούτο και ένα ποτήρι γάλα». Συνεχίζει λέγοντας ότι πολλές γυναίκες καταναλώνουν υπερθερμιδικές τροφές, με αποτέλεσμα τελικά να προσλαμβάνουν περισσότερες από 3.000 θερμίδες ημερησίως και εξηγεί πόσο αρνητικό μπορεί να αποβεί αυτό στην ανάπτυξη του εμβρύου αλλά και στον τοκετό.

Καταλήγει διευκρινίζοντας ότι «η αύξηση βάρους μιας γυναίκας, που έχει φυσιολογικό βάρος πριν την εγκυμοσύνη, είναι 9 έως 12 κιλά. Αν η γυναίκα είναι υπέρβαρη (έχει Δείκτη Μάζας Σώματος πάνω από 25) τότε η αύξηση βάρους θα πρέπει να είναι 4 έως 8 κιλά. Στις γυναίκες που είναι λιποβαρείς η αύξηση θα πρέπει να είναι 9 έως 15 κιλά.

Εγκυμοσύνη και αλκοόλ
Κάποια από τα αγαπημένα μας ροφήματα-ποτά -ο καφές, το τσάι και το αλκοόλ- δέχονται έντονη αμφισβήτηση σχετικά με την καταλληλότητά τους κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης. Η αλήθεια, όμως, είναι, όπως τουλάχιστον υποστηρίζουν Έλληνες και ξένοι επιστήμονες, πως το αλκοόλ παραμένει στην αιχμή του δόρατος. Όπως λέει, για παράδειγμα, η αμερικανίδα Μαιευτήρας Jo Anne Davis «μπορεί το αλκοόλ να μην συνδέεται άμεσα με κάποια πιθανή βλάβη στο έμβρυο, αλλά σίγουρα σχετίζεται. Δεν υπάρχουν, όμως, στοιχεία που να βεβαιώνουν ότι κάτω από μία ορισμένη ποσότητα το αλκοόλ είναι ασφαλές, οπότε η γενική εικόνα είναι ότι καλό θα ήταν να αποφεύγεται εντελώς».

Με την άποψη αυτή συμφωνεί και ο δρ. Αρμενιάκος όταν λέει πως από τις τροφές που πρέπει να αποφεύγονται κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης είναι το αλκοόλ, ειδικά το πρώτο τρίμηνο, καθώς «δημιουργεί ανωμαλίες στη δημιουργία του εμβρύου». Στην υπόλοιπη εγκυμοσύνη (δεύτερο και τρίτο τρίμηνο), λέει ο γιατρός, πρέπει να γίνεται πολύ μικρή κατανάλωση, π.χ. ένα ποτηράκι του κρασιού. Επίσης, πρέπει να αποφεύγονται τα υπεραλκοολικά ποτά (π.χ. βότκα, ουίσκι κ.λ.π.).

Εγκυμοσύνη και καφεΐνη
Σχετικά με τον καφέ, το τσάι και τα διάφορα άλλα καφεϊνούχα σκευάσματα, υπάρχει ακόμα και σήμερα μία σχετική αμφισβήτηση σχετικά με την ασφάλειά τους. Σύμφωνα με την ιστοσελίδα ιατρικού περιεχομένου WebMD.com, πρόσφατη έρευνα έδειξε ότι μειώνοντας μία γυναίκα την πρόσληψη καφεΐνης κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης κάτω ακόμα και από τα επιτρεπτά όρια, μπορεί να επιφέρει μεγάλα πλεονεκτήματα. Σε άλλη αμερικανική έρευνα που δημοσιεύτηκε στο Περιοδικό Obstetrics and Gynecology, επιστήμονες υποστηρίζουν ότι γυναίκες που καταναλώνουν περισσότερα από 200ml καφεΐνης ημερησίως διπλασιάζουν τον κίνδυνο αποβολής.

Σχετικά με τις απόψεις για την καφεΐνη, ο δρ. Αρμενιάκος προσθέτει ότι ο καφές και το τσάι θα πρέπει να αποφεύγονται γιατί μειώνουν την απορρόφηση του σιδήρου, ενώ τα ροφήματα σοκολάτας θα πρέπει να καταναλώνονται με μέτρο. Η δρ. Davis, από την άλλη, προσωποποιεί το ζήτημα λέγοντας πως το πόσο καφέ θα καταναλώσει μία έγκυος έχει να κάνει και με το ιστορικό της. Αν έχει ήδη κάποιες αποβολές στο ενεργητικό της, καλό είναι να αποφεύγει τον καφέ. Αν πάλι είναι νέα, υγιής και η εγκυμοσύνη της δεν επισείει κινδύνους, ένας με δύο καφέδες την ημέρα ίσως και να μην είναι πρόβλημα. Σε κάθε περίπτωση… παν μέτρον άριστον.

Εγκυμοσύνη και τρόπος ζωής
Πέρα από την διατροφή, όμως, είναι και ο συνολικότερος τρόπος ζωής μίας εγκύου που απασχολεί γνώστες και μη: Η χρήση του υπολογιστή ή του φούρνου μικροκυμάτων, οι βαφές μαλλιών και τα μανό, όλα δημιουργούν μύθους που μπερδεύουν και δημιουργούν ερωτηματικά. Οι ειδικοί απαντούν σε ένα προς ένα:

1. Φούρνος μικροκυμάτων: Σύμφωνα με Αμερικανίδα γυναικολόγο, καθηγήτρια του Πανεπιστημίου του Τέξας Pamela Berens «καμία έρευνα δεν έχει αποδείξει ότι ο φούρνος μικροκυμάτων βλάπτει το έμβρυο».

2. Υπολογιστής: Η γιατρός λέει ότι «η ακτινοβολία είναι μικρής κλίμακας, ιδιαίτερα σήμερα με την χρήση των LCD οθονών, οπότε ο κίνδυνος είναι περιορισμένος». Προσθέτει, ωστόσο, ότι «οι πολλές ώρες στο πληκτρολόγιο μπορούν να επιταχύνουν το επίπονο σύνδρομο καρπιαίου σωλήνα», καθώς οι κλειδώσεις τις εγκύου είναι πολύ πιο ευαίσθητες από όταν η γυναίκα δεν είναι έγκυος.

3. Ταξίδι με αεροπλάνο: Άγχος δημιουργεί η ακτινοβολία που θα δεχθεί μία έγκυος στον έλεγχο ασφαλείας, αλλά και στην πίεση θα νιώσει από το μεγάλο υψόμετρο. Η γιατρός Berens, ωστόσο, λέει ότι ο κίνδυνος είναι πολύ μικρός. Άλλωστε, λέει, δεν υπάρχουν στοιχεία που να δείχνουν ότι η αλλαγή της πίεσης του αέρα μέσα στην καμπίνα μπορεί να προκαλέσει αποβολή ή πρόωρο τοκετό. Αν, ωστόσο, η πτήση στην οποία θα επιβιβαστεί η έγκυος είναι μεγαλύτερη της μιας ώρας, καλό είναι να σηκώνεται και περπατά τακτικά, ενώ αν πρόκειται για πτήση πολλών ωρών θα χρειαστεί να κάνει νωρίτερα μία αντιθρομβωτική ένεση.

4. Βαφές μαλλιών: Ο μύθος είναι παλιός και σχεδόν αδύνατο να ξεπεραστεί, κυρίως γιατί οι περισσότεροι γιατροί τείνουν να συμβουλεύουν τις έγκυες να μην βάφουν τα μαλλιά τους, ειδικά κατά το πρώτο τρίμηνο που συμβαίνουν και οι βασικότερες αλλαγές στο έμβρυο. Έρευνες που να ξεκαθαρίζουν το αν θα πρέπει ή δεν θα πρέπει να βάφουν οι έγκυες τα μαλλιά τους, δεν υπάρχουν. Μόνο μία μελέτη που πραγματοποιήθηκε το 2006 σε πειραματόζωα έδειξε ότι η βαφή επηρέασε την όραση των νεογνών. Αλλά ακόμα και αυτή η έρευνα είναι ανεπαρκής.

5. Μανό: Αντίστοιχη είναι και η φιλοσοφία απέναντι στο μανό, αν και εδώ οι γιατροί είναι λίγο πιο επιφυλακτικοί. Τα μανό, όπως και η λακ, τα αποσμητικά και άλλα προϊόντα προσωπικής υγιεινής, περιέχουν φθαλάτες. Αυτά τα βιομηχανικά χημικά προϊόντα έχουν από ορισμένες μελέτες βρεθεί να παρεμποδίζουν την ενδοκρίνη, κάτι που πιθανώς να έχει επίδραση στο φύλο του μωρού.

6. Κάπνισμα: Ο μαιευτήρας – χειρούργος γυναικολόγος κ. Ευάγγελος Γκικόντες είναι σαφής όταν λέει πως «το κάπνισμα κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης θεωρείται ότι ευθύνεται για το 20-30% των παιδιών που γεννιούνται με χαμηλό βάρος, για το 14% των πρόωρων τοκετών και το 10% των νεογνικών θανάτων. Επίσης, σχετίζεται με την ανάπτυξη άσθματος στα νεογνά και στα μικρά παιδιά», ενώ τονίζει ότι το πρόβλημα ισχύει και για τις παθητικές καπνίστριες. Εξηγεί, μάλιστα, ότι μακροπρόθεσμα τα παιδιά των καπνιστριών «έχουν προδιάθεση για αναπνευστικά προβλήματα. Τα μωρά έχουν μικρούς πνεύμονες και αεροφόρους οδούς και μπορεί εύκολα να γεμίσουν από αέρα που περιέχει καπνό. Αυτός δυσκολεύει το παιδί να αναπνεύσει. Γενικά, τα παιδιά των καπνιστριών παρουσιάζουν εύκολα βήχα, ωτίτιδες και κρυολογούν πιο εύκολα».

Στα Σχετικά Άρθρα θα βρείτε ακόμα περισσότερους μύθους για την εγκυμοσύνη, τους οποίους οι ειδικοί επιδιώκουν να καταρρίψουν, καθώς και πληροφορίες για το πώς θα πρέπει η έγκυος να περιποιείται τον εαυτό της.