Μπορεί το Avatar να προκαλέσει κατάθλιψη;

Όταν ο σκηνοθέτης James Cameron δέχθηκε προχθές την Χρυσή Σφαίρα για το Avatar ως καλύτερη ταινία της χρονιάς, είχε ένα πολύ συγκεκριμένο μήνυμα να στείλει: «Το Avatar μας ζητά να δούμε ότι τα πάντα συνδέονται», ξεκίνησε να λέει, εξηγώντας στην κατάμεστη αίθουσα του Beverly Hilton Hotel το πραγματικό νόημα μιας ταινίας που λαμβάνει χώρα σχεδόν αποκλειστικά στην υπερ-ρεαλιστική ζούγκλα του κόσμου της Pandora. «Και αν χρειάζεται να ταξιδέψεις τεσσεράμισι έτη φωτός προκειμένου να φτάσεις σε έναν άλλον τεχνητό πλανήτη και να εκτιμήσεις το θαύμα ενός κόσμου που έχουμε εδώ, στα πόδια μας, τότε, ξέρετε, αυτό ακριβώς είναι το θαύμα του κινηματογράφου. Αυτή είναι η μαγεία.»

Η μαγεία του Avatar, ωστόσο, δείχνει να είναι τόσο ισχυρή που αρκετοί από τους φανατικούς της ταινίας την ένιωσαν να επιμένει πολύ μετά τους τίτλους τέλους στην κινηματογραφική αίθουσα. Η ταινία, η οποία προβάλλεται με την πιο εξελιγμένη και πειστική τρισδιάστατη διαδικασία που δημιουργήθηκε ποτέ (ονομάζεται «Fusion 3D»), απεικονίζει την Pandora ως ένα μέρος γεμάτο θαυμάσια βιο-φωτοβόλα χλωρίδα και πανίδα, και εκθέτει λεπτομερώς τις περιπέτειες των τοπικών φυλών «Na’vi» καθώς πασχίζουν να διασώσουν την πατρίδα τους από τους ανθρώπους που εισβάλλουν σε αυτήν για να την λεηλατήσουν. Η ταινία περιγράφηκε ως πρώτη εντελώς «εμβαθυντική» κινηματογραφική εμπειρία. Κι όμως, είναι ακριβώς αυτή η σύντομη και πλουσιοπάροχη εμβάθυνση που μπορεί να οδηγήσει, σύμφωνα με τον συνεχώς αυξανόμενο αριθμό των fans της ταινίας που παραπονιούνται, ακόμα και σε βαριά κατάθλιψη.

Πρόσφατα, forums συζητήσεων στο διαδίκτυο υπερφορτώθηκαν -κάποιο «έπεσε» μάλιστα από τα περισσότερα από 1.000 posts- από θεατές της ταινίας που ανέφεραν αίσθηση κατάθλιψης και απογοήτευσης μετά την παρακολούθηση του Avatar. Σε ένα site, μία συζήτηση με θέμα «Τρόποι να αντιμετωπίσετε την κατάθλιψη από το όνειρο του άϋλου κόσμου της Pandora» περιλάμβανε σχόλια αμέτρητων fans, οι οποίοι κατέθεταν, αντίθετα με τα λόγια του Cameron, την απόκρουση που τους δημιούργησε η πραγματικότητα της ζωής στην γη όταν παρακολούθησαν την φωσφορούχα ομορφιά της Pandora.

Ένα από αυτά τα posts λέει «Αφού παρακολούθησα το Avatar για πρώτη φορά ένιωσα πραγματικά απελπισμένος που θα ξυπνούσα άλλη μία μέρα σε αυτόν τον κόσμο.» Άλλος fan της ταινίας γράφει «Είναι τόσο δύσκολο, δε μπορώ να πιέσω τον εαυτό μου να σκεφτεί ότι πρόκειται απλά για μία ταινία και να το ξεπεράσει, και να συνειδητοποιήσει ότι δεν πρόκειται ποτέ να ζήσουμε όπως οι Na’vi». Στο site Naviblue.com κάποιος άλλος λέει «Θέλω να επιστρέψω στην Pandora επειδή η ζωή εδώ είναι χάλια, χωρίς αίσθηση συντροφικότητας και επειδή η ανθρωπότητα κατέστρεψε τον πλανήτη μας». Στο ίδιο site ένας fan ισχυρίζεται ότι «Σκέφτομαι ακόμα και την αυτοκτονία, πως αν το κάνω θα ξαναγεννηθώ σε έναν κόσμο όμοιο με την Pandora και πως όλα θα είναι ακριβώς όπως στο Avatar.»

Φυσικά, και άλλες ταινίες έχουν προκαλέσει ακραίες αντιδράσεις στο παρελθόν, παρόλο που στις περισσότερες περιπτώσεις -Κουρδιστό Πορτοκάλι, Natural Born Kllers, The Matrix- το καθ’υπόθεσιν αποτέλεσμα ήταν η φονική βία. Ωστόσο, με το Avatar η επενέργεια δείχνει να είναι ευρεία και εντελώς διαφορετική. Εδώ, χάρη στην 3-D διαδικασία που εξελίσσεται 14 χρόνια τώρα, η εμπειρία παρακολούθησης μιας ταινίας απορροφά τον θεατή τόσο πολύ, δημιουργώντας του έναν κόσμο τόσο υπερ-ρεαλιστικό, που είναι αδύνατο να συγκριθεί με οτιδήποτε στον πραγματικό κόσμο.

«Με το Avatar η τεχνολογία εξελίχθηκε τόσο πολύ που μπορεί να κάνει τον εικονικό κόσμο να δείχνει πολύ πιο ζωντανό από όσο μπορεί να είναι ποτέ ο πραγματικός», λέει ο συγγραφέας Michael Foley. H δε αποπλάνηση μιας πλαστής πραγματικότητας όπως το Avatar «επιδρά σε ένα εντελώς υποσυνείδητο επίπεδο», προσθέτει. «Αλλά αυτό που απορροφά ο εγκέφαλος είναι τόσο διεγερτικό και αυτό που του προσφέρει τόσο φρενήρες, δίνοντάς μας ένα νέο ερέθισμα κάθε δευτερόλεπτο, που κάνει την πραγματική ζωή να μοιάζει συγκριτικά νωθρή, αργή και αφάνταστα άψυχη».

Ίσως, βέβαια, να είμαστε υπερβολικά ευαίσθητοι ως προς τα παράπονα μιας συγκεκριμένης ομάδας φανατικών με την επιστημονική φαντασία. Η΄ μπορεί ακόμα ταινίες όπως το Avatar να προσελκύουν ένα συγκεκριμένο -πιθανώς καταθλιπτικό- κοινό που έχει έτσι κι αλλιώς την προδιάθεση να δραπετεύει από την βλοσυρότητα της πραγματικότητας. Άλλωστε οι ταινίες δε μπορούν να μας κάνουν να αρρωσταίνουμε –ή μήπως μπορούν;

Ο Dr. Gordon Claridge, καθηγητής ανώμαλης ψυχολογίας στον τομέα Ερευνητικής Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, λέει ότι μπορούν. Υποστηρίζει, μάλιστα, ότι κάποτε δίδασκε σε έναν φοιτητή, ο οποίος είχε αναπτύξει διπολικές ανωμαλίες αφού παρακολούθησε μία ταινία τρόμου. Και η χρήση του 3-D στο Avatar, όπως λέει, ευθύνεται γι’αυτό. «Όσο πιο κοντά πλησιάζει μία ταινία στην πραγματικότητα τόσο περισσότερες πιθανότητες έχει να μας επηρεάσει», λέει. «Αν πρόκειται για γραπτή μυθιστοριογραφία απαιτείται η φαντασία μας για να σχηματίσουμε εικόνες με αυτό που διαβάζουμε. Αλλά με το 3-D το μυθιστόρημα γίνεται πολύ πιο ρεαλιστικό και μπορεί για κάποιους να είναι δύσκολο να διαχωρίσουν την πραγματικότητα την στιγμή που το βλέπουν».

Ο Claridge εξηγεί, μάλιστα, ότι στην ψυχιατρική χρησιμοποιείται πολύ συχνά η εικονική πραγματικότητα για να θεραπεύσει διαταραχές της παράνοιας. Αν, λοιπόν, μία προβολή σκηνών εικονικής πραγματικότητας σε εργαστηριακό επίπεδο μπορεί να επηρεάσει την συμπεριφορά μας, δεν είναι δύσκολο να πιστέψουμε ότι έχει την δύναμη να κάνει το ίδιο και στον κινηματογράφο. Ο Claridge ελπίζει να παροτρυνθεί έτσι κάποια μελέτη που θα συγκρίνει τις αντιδράσεις του κοινού όταν βλέπουν δισδιάστατες και τρισδιάστατες ταινίες.

Ο σκηνοθέτης James Cameron, ωστόσο, δεν δείχνει να επηρεάζεται από τις ιστορίες κατάθλιψης που συνδέονται με την ταινία του. Το Avatar ανακηρύχθηκε ήδη η πιο επιτυχημένη ταινία της χρονιάς, ίσως και όλων των εποχών, και με τα Όσκαρ να πλησιάζουν τον Μάρτιο δεν υπάρχει αμφιβολία ότι θα είναι και μία από τις πιο πολυβραβευμένες.

Ε.Μ.
Πηγή: Timesonline.co.uk