10 ξακουστά είδη που φτιάχνονται στην Ελλάδα
Μεταξωτά από το Σουφλί, κεραμικά από τη Σίφνο, κοσμήματα από τα Ιωάννινα και άλλα επτά παραδοσιακά αντικείμενα που θα βρείτε ανά την Ελλάδα.
Ξέρατε ότι στην Θράκη πλέκουν ακόμη καλάθια, και μάλιστα στην πιο περίτεχνη μορφή τους; Τι είναι αυτό που δεν πρέπει να ξεχάσετε να πάρετε μαζί σας, φεύγοντας από τη Σίφνο ή το Ναύπλιο; Γιατί ξεχωρίζουν τα γιαννιώτικα κοσμήματα και πού μπορεί κανείς να βρει τα καλύτερα μεταξωτά υφάσματα; Παρακάτω, συγκεντρώνουμε δέκα περιοχές της Ελλάδας που έχουν ιδιαίτερα τοπικά είδη για να υπερηφανεύονται.
Μεταξωτά από το Σουφλί
Απαλλαγμένος από την οθωμανική φορολογία, ο οικισμός του Σουφλίου κατάφερε να ανθίσει τον 19ο αιώνα, εκμεταλλευόμενος την πλούσια βλάστηση των μουριών της περιοχής. Τα συγκεκριμένα δέντρα τύχαινε να αποτελούν λουκούλειο γεύμα για τους μεταξοσκώληκες, οι οποίοι ανέλαβαν να κάνουν τον μικρό οικισμό στην άκρη της Ροδόπης το κέντρο της εγχώριας παραγωγής μεταξιού – μάλιστα μέχρι τα μισά του 20ου αιώνα, άνοιξαν στην περιοχή τέσσερα εργοστάσια. Σήμερα, μπορεί η ανακάλυψη της τεχνητής μεταξωτής ίνας να έφερε σημαντικό πλήγμα στην οικονομία της περιοχής, αλλά τα παραδοσιακά μεταξωτά προϊόντα αποτελούν ακόμη σήμα-κατατεθέν του Σουφλίου, όπου θα βρείτε πολλές επιχειρήσεις για να προμηθευτείτε από φουλάρια και εσάρπες μέχρι τραπεζομάντιλα, γραβάτες, κεντήματα και πουκάμισα.
Κεραμικά από τη Σίφνο
Μπροστάρισσα στον τομέα της αγγειοπλαστικής, η Σίφνος έδωσε τα κεραμικά της «φώτα» σε ολόκληρες τις Κυκλάδες. Χάρη στον φυσικό πλούτο του νησιού, που περιλαμβάνει κοιτάσματα αργίλου, άφθονο νερό και φυσικά πολύ ήλιο, οι τεχνίτες της Σίφνου, γνωστοί και ως «τσικαλάδες», σμίλευαν με τα χέρια τους πήλινα είδη εδώ και αιώνες. Σε αυτά τα είδη περιλαμβάνονται ιδιαίτερα μαγειρικά σκεύη, όπως μαστέλα, σκεπασταριές και τσικάλια, είδη μεταφοράς όπως στάμνες, κανάτες και λαήνια και άλλα αντικείμενα όπως φουφούδες και φλάροι (γνωστοί και για την… κακία τους, αποτελούν ωραιότατα φωτιστικά κηροπήγια). Σήμερα, αναμνηστικά αλλά και χρηστικά κεραμικά σκεύη μπορεί κανείς να βρει σε περισσότερα από 20 αγγειοπλαστεία Σιφναίων τεχνιτών – περισσότερα εδώ.
Κομπολόγια από το Ναύπλιο
Είναι η μοναδική πόλη στον κόσμο που διαθέτει Μουσείο Κομπολογιού, στο οποίο μάλιστα μπορεί κανείς να δει την ιστορία του αντικειμένου-φετίχ που θυμίζει παλιές αρχοντικές εποχές. Στο Ναύπλιο θα βρείτε εργαστήρια κομπολογιού που δημιουργούν κομψοτεχνήματα από κεχριμπάρι, μαστίχα, κόκαλο, όστρακο, κοράλλι, κέρατο και άλλες πρώτες ύλες – μάλιστα στο ίδιο το μουσείο θα βρείτε και εργαστήριο-πωλητήριο για να πάρετε λίγη από την παράδοση μαζί σας.
Κοσμήματα από τα Ιωάννινα
Εμπνευσμένοι από την αρχαία Ελλάδα αλλά και τη βυζαντινή τέχνη, οι Γιαννιώτες έγιναν άψογοι «τεχνίτες» της αργυροχοΐας, εξελίσσοντας μεθόδους όπως το σφυρήλατο, το φουσκωτό, το σαβάτι και το συρματερό κόσμημα. Σήμερα, τα δεκάδες εργαστήρια αργυροχοΐας στην πόλη συνεχίζουν την παράδοση του γιαννιώτικου κοσμήματος με δαχτυλίδια, σκουλαρίκια ή βραχιόλια, στον πειρασμό των οποίων κάθε γυναίκα που επισκέπτεται την πόλη επιβάλλεται να ενδώσει.
Υφαντά από την Τσακωνιά
Πέρα από τις ιδιαιτερότητες της ομιλίας – διαθέτει την δική της διάλεκτο, απομεινάρι της αρχαίας δωρικής γλώσσας – η Τσακωνιά της Αρκαδίας έχει και άλλα πράγματα για να υπερηφανεύεται. Όπως για παράδειγμα την παραδοσιακή υφαντική τέχνη της περιοχής, που ξεχωρίζει χάρη στον μοναδικό στο είδος του όρθιο αργαλειό, από τον οποίο τα υφαντά εξέρχονται μονοκόμματα και ως εκ τούτου πιο ανθεκτικά. Με σχέδια γεωμετρικά ή εμπνευσμένα από τη φύση, με χρωματιστά νήματα, μαλλί και στιμόνι βαμβάκι, αλλά κυρίως με πολύ παραδοσιακό μεράκι, τα δημιουργήματα αυτής της τέχνης παράγονται πλέον από ελάχιστες γυναίκες της Τσακωνιάς που ακόμη εξασκούν το «επάγγελμα». Εδώ σας έχουμε πληροφορίες για όσα αξίζει να δείτε στην περιοχή – τολμήστε ένα σαββατοκύριακο εξερεύνησης της Τσακωνιάς και της Αρκαδίας και, αν βρεθείτε εκεί, θυμηθείτε να αναζητήσετε τα ίχνη της υφαντικής τέχνης.
Γούνες από την Καστοριά
Είναι μία μεγάλη συζήτηση το κατά πόσο το εμπόριο που βασίζεται στο δέρμα των ζώων είναι κάτι αποδεκτό, οι οργανωμένοι εκτροφείς όμως της Καστοριάς θα σας απαντούσαν πως, πρακτικά, μικρή διαφορά έχει από αυτό η εκτροφή ζώων για το κρέας τους, κάτι που θεωρείται ευρέως αποδεκτό. Όπως και να ‘χει, οι γουναράδες της περιοχής θεωρούνται κορυφαίοι στο είδος τους πανελλαδικά – και όχι μόνο, γνωρίζοντας τα μυστικά της παραδοσιακής επεξεργασίας γούνας, ήτοι το ταίριασμα των κομματιών και το προσεκτικό ράψιμο. Αυτή η πατροπαράδοτη τεχνική ακολουθείται κατά γράμμα εδώ και πέντε αιώνες, ενώ δείγματα της τοπικής παραγωγής μπορεί κανείς να δει και να αγοράσει στα δεκάδες καταστήματα στον παραλίμνιο εμπορικό δρόμο της πόλης. Μάθετε περισσότερα εδώ.
Μαντήλια από την Καλαμάτα
Από την μία άκρη της ηπειρωτικής Ελλάδας που «τρέφεται» από το μετάξι, περνάμε στην άλλη άκρη: Η πλούσια μεσσηνιακή γη δεν φημίζεται μόνο για το καλό της λάδι, αλλά και για τα περίφημα καλαματιανά μαντήλια, που δοξάστηκαν στο γνωστό δημοτικό τραγούδι. Ολόκληρο τον 19ο αιώνα στην πόλη λειτουργούσαν φάμπρικες μεταξιού που παρήγαν τα περίφημα μαντήλια, ενώ σήμερα, τα καλαματιανά μαντήλια από «μεσίνα», το περίφημο μεταξωτό ύφασμα της περιοχής, θα τα βρείτε στα τουριστικά καταστήματα της Καλαμάτας, αλλά και στην πιο περίτεχνη και παραδοσιακή τους μορφή στο Μοναστήρι των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης, που βρίσκεται στην πόλη.
Σφουγγάρια από την Κάλυμνο
Αναπόσπαστο κομμάτι της παραδοσιακής ταυτότητας του νησιού, οι περίφημοι «ατρόμητοι Καλύμνιοι σφουγγαράδες» ρίχνονταν σε… επικίνδυνες αποστολές σπογγαλιείας στον βυθό του Αιγαίου για να βιοποριστούν ελέω της «πλούσιας» θάλασσας του νησιού. Τα φυσικά σφουγγάρια δεν είναι παρά στερεές πορώδεις μάζες από ζωόφυτο που σχηματίζονται σε συγκεκριμένες θαλάσσιες περιοχές όπου η θερμοκρασία και τα ρεύματα το ευνοούν. Καπάδικο (ο «βασιλιάς» των σφουγγαριών), φίνο, λαγόφυτο, γκράδα είναι μερικά από τα είδη φυσικού σφουγγαριού, το καθένα από τα οποία μπορεί να χρησιμοποιηθεί για καθαρισμό που δεν βλάπτει το δέρμα, ανοίγει τους πόρους, βοηθά στην κυκλοφορία του αίματος, ενδείκνυται για μασάζ και διαρκεί για χρόνια. Ασφαλώς, τα καταστήματα που πωλούν φυσικά σφουγγάρια στην Κάλυμνο μετρούνται σε δεκάδες.
Καλάθια από την Θράκη και τη Μακεδονία
Από τη Δυτική Μακεδονιά και τις παραλίμνιες περιοχές της Φλώρινας μέχρι την Κομοτηνή και τα Πομακοχώρια της Θράκης, η Βόρεια Ελλάδα μοιράζεται την γνώση μιας σπάνιας πλέον παραδοσιακής τέχνης. Η καλαθοπλεκτική άνθησε σε παλαιότερους αιώνες, μέχρι και τα μισά του περασμένου αιώνα, οπότε και επικράτησε το πλαστικό. Στους οικισμούς όμως γύρω από τις λίμνες της δυτικής Μακεδονίας, όπως στο Βαρικό Φλώρινας και στην Θράκη, όπου ζουν Ρομά που ακόμη εξασκούν την τεχνική, τα χειροποίητα καλάθια εξακολουθούν να αποτελούν δείγματα τοπικής δεξιοτεχνίας. Δύο καλές βάσεις για να γνωρίσετε την παράδοση της τέχνης και να προμηθευτείτε περίτεχνα καλάθια είναι το Βαρικό, όπου δραστηριοποιούνται ακόμη μία… χούφτα τεχνίτες (δείτε πληροφορίες εδώ) αλλά κυρίως στο Μουσείο Καλαθοπλεκτικής στα πέριξ της Κομοτηνής, όπου η τεράστια συλλογή καλαθιών από όλα τα Βαλκάνια και το πωλητήριο με τα καλάθια από καλάμι, ιτιά, κέδρο, σίκαλι, ψάθα και άλλα υλικά που διαχειρίζονται οι Ρομά θα σας μεταφέρουν σε άλλες εποχές και θα αποτελέσουν μια καλή ευκαιρία να δώσετε μία ρετρό, «χωριάτικη» νότα στην διακόσμηση του σπιτιού σας.
Μεταξωτά από το Σουφλί
Απαλλαγμένος από την οθωμανική φορολογία, ο οικισμός του Σουφλίου κατάφερε να ανθίσει τον 19ο αιώνα, εκμεταλλευόμενος την πλούσια βλάστηση των μουριών της περιοχής. Τα συγκεκριμένα δέντρα τύχαινε να αποτελούν λουκούλειο γεύμα για τους μεταξοσκώληκες, οι οποίοι ανέλαβαν να κάνουν τον μικρό οικισμό στην άκρη της Ροδόπης το κέντρο της εγχώριας παραγωγής μεταξιού – μάλιστα μέχρι τα μισά του 20ου αιώνα, άνοιξαν στην περιοχή τέσσερα εργοστάσια. Σήμερα, μπορεί η ανακάλυψη της τεχνητής μεταξωτής ίνας να έφερε σημαντικό πλήγμα στην οικονομία της περιοχής, αλλά τα παραδοσιακά μεταξωτά προϊόντα αποτελούν ακόμη σήμα-κατατεθέν του Σουφλίου, όπου θα βρείτε πολλές επιχειρήσεις για να προμηθευτείτε από φουλάρια και εσάρπες μέχρι τραπεζομάντιλα, γραβάτες, κεντήματα και πουκάμισα.
Κεραμικά από τη Σίφνο
Μπροστάρισσα στον τομέα της αγγειοπλαστικής, η Σίφνος έδωσε τα κεραμικά της «φώτα» σε ολόκληρες τις Κυκλάδες. Χάρη στον φυσικό πλούτο του νησιού, που περιλαμβάνει κοιτάσματα αργίλου, άφθονο νερό και φυσικά πολύ ήλιο, οι τεχνίτες της Σίφνου, γνωστοί και ως «τσικαλάδες», σμίλευαν με τα χέρια τους πήλινα είδη εδώ και αιώνες. Σε αυτά τα είδη περιλαμβάνονται ιδιαίτερα μαγειρικά σκεύη, όπως μαστέλα, σκεπασταριές και τσικάλια, είδη μεταφοράς όπως στάμνες, κανάτες και λαήνια και άλλα αντικείμενα όπως φουφούδες και φλάροι (γνωστοί και για την… κακία τους, αποτελούν ωραιότατα φωτιστικά κηροπήγια). Σήμερα, αναμνηστικά αλλά και χρηστικά κεραμικά σκεύη μπορεί κανείς να βρει σε περισσότερα από 20 αγγειοπλαστεία Σιφναίων τεχνιτών – περισσότερα εδώ.
Κομπολόγια από το Ναύπλιο
Είναι η μοναδική πόλη στον κόσμο που διαθέτει Μουσείο Κομπολογιού, στο οποίο μάλιστα μπορεί κανείς να δει την ιστορία του αντικειμένου-φετίχ που θυμίζει παλιές αρχοντικές εποχές. Στο Ναύπλιο θα βρείτε εργαστήρια κομπολογιού που δημιουργούν κομψοτεχνήματα από κεχριμπάρι, μαστίχα, κόκαλο, όστρακο, κοράλλι, κέρατο και άλλες πρώτες ύλες – μάλιστα στο ίδιο το μουσείο θα βρείτε και εργαστήριο-πωλητήριο για να πάρετε λίγη από την παράδοση μαζί σας.
Κοσμήματα από τα Ιωάννινα
Εμπνευσμένοι από την αρχαία Ελλάδα αλλά και τη βυζαντινή τέχνη, οι Γιαννιώτες έγιναν άψογοι «τεχνίτες» της αργυροχοΐας, εξελίσσοντας μεθόδους όπως το σφυρήλατο, το φουσκωτό, το σαβάτι και το συρματερό κόσμημα. Σήμερα, τα δεκάδες εργαστήρια αργυροχοΐας στην πόλη συνεχίζουν την παράδοση του γιαννιώτικου κοσμήματος με δαχτυλίδια, σκουλαρίκια ή βραχιόλια, στον πειρασμό των οποίων κάθε γυναίκα που επισκέπτεται την πόλη επιβάλλεται να ενδώσει.
Υφαντά από την Τσακωνιά
Πέρα από τις ιδιαιτερότητες της ομιλίας – διαθέτει την δική της διάλεκτο, απομεινάρι της αρχαίας δωρικής γλώσσας – η Τσακωνιά της Αρκαδίας έχει και άλλα πράγματα για να υπερηφανεύεται. Όπως για παράδειγμα την παραδοσιακή υφαντική τέχνη της περιοχής, που ξεχωρίζει χάρη στον μοναδικό στο είδος του όρθιο αργαλειό, από τον οποίο τα υφαντά εξέρχονται μονοκόμματα και ως εκ τούτου πιο ανθεκτικά. Με σχέδια γεωμετρικά ή εμπνευσμένα από τη φύση, με χρωματιστά νήματα, μαλλί και στιμόνι βαμβάκι, αλλά κυρίως με πολύ παραδοσιακό μεράκι, τα δημιουργήματα αυτής της τέχνης παράγονται πλέον από ελάχιστες γυναίκες της Τσακωνιάς που ακόμη εξασκούν το «επάγγελμα». Εδώ σας έχουμε πληροφορίες για όσα αξίζει να δείτε στην περιοχή – τολμήστε ένα σαββατοκύριακο εξερεύνησης της Τσακωνιάς και της Αρκαδίας και, αν βρεθείτε εκεί, θυμηθείτε να αναζητήσετε τα ίχνη της υφαντικής τέχνης.
Γούνες από την Καστοριά Είναι μία μεγάλη συζήτηση το κατά πόσο το εμπόριο που βασίζεται στο δέρμα των ζώων είναι κάτι αποδεκτό, οι οργανωμένοι εκτροφείς όμως της Καστοριάς θα σας απαντούσαν πως, πρακτικά, μικρή διαφορά έχει από αυτό η εκτροφή ζώων για το κρέας τους, κάτι που θεωρείται ευρέως αποδεκτό. Όπως και να ‘χει, οι γουναράδες της περιοχής θεωρούνται κορυφαίοι στο είδος τους πανελλαδικά – και όχι μόνο, γνωρίζοντας τα μυστικά της παραδοσιακής επεξεργασίας γούνας, ήτοι το ταίριασμα των κομματιών και το προσεκτικό ράψιμο. Αυτή η πατροπαράδοτη τεχνική ακολουθείται κατά γράμμα εδώ και πέντε αιώνες, ενώ δείγματα της τοπικής παραγωγής μπορεί κανείς να δει και να αγοράσει στα δεκάδες καταστήματα στον παραλίμνιο εμπορικό δρόμο της πόλης. Μάθετε περισσότερα εδώ.
Μαντήλια από την Καλαμάτα Από την μία άκρη της ηπειρωτικής Ελλάδας που «τρέφεται» από το μετάξι, περνάμε στην άλλη άκρη: Η πλούσια μεσσηνιακή γη δεν φημίζεται μόνο για το καλό της λάδι, αλλά και για τα περίφημα καλαματιανά μαντήλια, που δοξάστηκαν στο γνωστό δημοτικό τραγούδι. Ολόκληρο τον 19ο αιώνα στην πόλη λειτουργούσαν φάμπρικες μεταξιού που παρήγαν τα περίφημα μαντήλια, ενώ σήμερα, τα καλαματιανά μαντήλια από «μεσίνα», το περίφημο μεταξωτό ύφασμα της περιοχής, θα τα βρείτε στα τουριστικά καταστήματα της Καλαμάτας, αλλά και στην πιο περίτεχνη και παραδοσιακή τους μορφή στο Μοναστήρι των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης, που βρίσκεται στην πόλη.
Σφουγγάρια από την Κάλυμνο
Αναπόσπαστο κομμάτι της παραδοσιακής ταυτότητας του νησιού, οι περίφημοι «ατρόμητοι Καλύμνιοι σφουγγαράδες» ρίχνονταν σε… επικίνδυνες αποστολές σπογγαλιείας στον βυθό του Αιγαίου για να βιοποριστούν ελέω της «πλούσιας» θάλασσας του νησιού. Τα φυσικά σφουγγάρια δεν είναι παρά στερεές πορώδεις μάζες από ζωόφυτο που σχηματίζονται σε συγκεκριμένες θαλάσσιες περιοχές όπου η θερμοκρασία και τα ρεύματα το ευνοούν. Καπάδικο (ο «βασιλιάς» των σφουγγαριών), φίνο, λαγόφυτο, γκράδα είναι μερικά από τα είδη φυσικού σφουγγαριού, το καθένα από τα οποία μπορεί να χρησιμοποιηθεί για καθαρισμό που δεν βλάπτει το δέρμα, ανοίγει τους πόρους, βοηθά στην κυκλοφορία του αίματος, ενδείκνυται για μασάζ και διαρκεί για χρόνια. Ασφαλώς, τα καταστήματα που πωλούν φυσικά σφουγγάρια στην Κάλυμνο μετρούνται σε δεκάδες.
Καλάθια από την Θράκη και τη Μακεδονία
Από τη Δυτική Μακεδονιά και τις παραλίμνιες περιοχές της Φλώρινας μέχρι την Κομοτηνή και τα Πομακοχώρια της Θράκης, η Βόρεια Ελλάδα μοιράζεται την γνώση μιας σπάνιας πλέον παραδοσιακής τέχνης. Η καλαθοπλεκτική άνθησε σε παλαιότερους αιώνες, μέχρι και τα μισά του περασμένου αιώνα, οπότε και επικράτησε το πλαστικό. Στους οικισμούς όμως γύρω από τις λίμνες της δυτικής Μακεδονίας, όπως στο Βαρικό Φλώρινας και στην Θράκη, όπου ζουν Ρομά που ακόμη εξασκούν την τεχνική, τα χειροποίητα καλάθια εξακολουθούν να αποτελούν δείγματα τοπικής δεξιοτεχνίας. Δύο καλές βάσεις για να γνωρίσετε την παράδοση της τέχνης και να προμηθευτείτε περίτεχνα καλάθια είναι το Βαρικό, όπου δραστηριοποιούνται ακόμη μία… χούφτα τεχνίτες (δείτε πληροφορίες εδώ) αλλά κυρίως στο Μουσείο Καλαθοπλεκτικής στα πέριξ της Κομοτηνής, όπου η τεράστια συλλογή καλαθιών από όλα τα Βαλκάνια και το πωλητήριο με τα καλάθια από καλάμι, ιτιά, κέδρο, σίκαλι, ψάθα και άλλα υλικά που διαχειρίζονται οι Ρομά θα σας μεταφέρουν σε άλλες εποχές και θα αποτελέσουν μια καλή ευκαιρία να δώσετε μία ρετρό, «χωριάτικη» νότα στην διακόσμηση του σπιτιού σας.
