Τα σημάδια και οι επιπτώσεις του εκφοβισμού στο παιδί
Ποια είναι τα σημάδια του σχολικού εκφοβισμού στο παιδί και τι θα πρέπει να κάνουν οι γονείς αν αντιληφθούν το οτιδήποτε; Ο ειδικός απαντά.
του Νικόλα Γεωργιακώδη
Ίσως ο όρος «εκφοβισμός» να φαντάζει κάτι ξένο για τα ελληνικά δεδομένα και να έχουμε συνδέσει στο μυαλό μας την εικόνα των «νταήδων» (bullies) στο σχολείο με τις αντίστοιχες "αμερικανιές" που προβάλλονται στον κινηματογράφο και την τηλεόραση, όμως το φαινόμενο χρόνο με τον χρόνο γίνεται ολοένα και πιο… ελληνικό.
Σύμφωνα με έρευνες σε ελληνικά σχολεία, έχει φανεί ότι το 15% των μαθητών πέφτουν θύματα βίας διαφόρων μορφών στο σχολείο (λεκτικής, σωματικής, σεξουαλικής), ενώ οι μαθητές που βρίσκονται στην μεριά του θύτη υπολογίζεται ότι ξεπερνούν το 5% του συνόλου των μαθητών.
Λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω δεδομένα, συνειδητοποιούμε ότι δεν είναι καθόλου απίθανο σε κάποια στιγμή της σχολικής ζωής του το παιδί μας να πέσει θύμα εκφοβισμού. «Η ενδοσχολική βία και ο εκφοβισμός μεταξύ των μαθητών έχει αρχίσει να γίνεται αντικείμενο προσοχής, συζήτησης και μελέτης και στην Ελλάδα. Θεωρείται πλέον κοινωνικό πρόβλημα, σύμφωνα με τα αποτελέσματα σχετικών ερευνών που διεξάγονται σε σχολεία της χώρας», αναφέρει σχετικά ο κ. Δημήτρης Κούκης, Παιδοψυχολόγος και τονίζει ότι τα περιστατικά βίας στα σχολεία δεν αντιμετωπίζονται κατάλληλα.
«Σε ορισμένες περιπτώσεις τα περιστατικά αποσιωπούνται σκόπιμα διότι θεωρείται ότι εκθέτουν και στιγματίζουν τους θύτες, τα θύματα και το κύρος του σχολείου ή της κοινωνίας», αναφέρει χαρακτηριστικά ο ίδιος.
Τα ύποπτα σημάδια
Πώς μπορούν λοιπόν οι γονείς να καταλάβουν αν το παιδί τους έχει πέσει θύμα εκφοβισμού από συμμαθητές του; Σίγουρα όχι εύκολα, αφού ελάχιστες φορές τα παιδιά μιλούν με ειλικρίνεια στους γονείς για την «εμπειρία» τους.
Παρ’ όλα αυτά υπάρχουν ορισμένα σημάδια/ενδείξεις τα οποία υποδηλώνουν ότι το παιδί πιθανώς να έχει πέσει θύμα βίας ή/και εκφοβισμού στο σχολείο. Όπως αναφέρει ο κ. Κούκης αυτά μπορεί να είναι η μειωμένη διάθεση ή άρνηση να πάει σχολείο χρησιμοποιώντας ως πρόσχημα κάποια αδιαθεσία, οι αδικαιολόγητες απουσίες, το γεγονός ότι περνά τον χρόνο του στα διαλείμματα κοντά στους εκπαιδευτικούς και τα γραφεία, το ότι καθυστερεί να πάει σχολείο ή να επιστρέφει στο σπίτι και ότι παραπονιέται συχνά για ψυχοσωματικά προβλήματα. Επίσης, άλλα σημάδια συμπεριλαμβάνουν την έντονη και αδικαιολόγητη αλλαγή στη διάθεσή του, την εμφάνιση μελαγχολίας και την έκφραση λύπης, καθώς επίσης και την εμφάνιση έντονου άγχους και ξεσπασμάτων οργής.
Βέβαια υπάρχουν πάντα και οι σωματικές ενδείξεις, οι οποίες συνήθως είναι εμφανείς με μια ματιά πάνω στο σώμα του παιδιού, όπως τα σημάδια και οι μελανιές στο σώμα ή άλλα σημάδια επίθεσης, για τα οποία συνήθως το ίδιο αποφεύγει να εξηγήσει πώς συνέβησαν.
Οι επιπτώσεις στον ψυχισμό του παιδιού και η αντιμετώπιση
Όπως επισημαίνει ο κ. Κούκης, οι επιπτώσεις του εκφοβισμού στα παιδιά είναι πολλές και σοβαρές για την ψυχική τους υγεία. «Τα παιδιά που γίνονται θύματα εκφοβισμού και βίας είναι δυνατόν να νοιώσουν έντονο άγχος και αισθήματα ανασφάλειας, να έχουν φοβίες, να παρουσιάσουν σχολική άρνηση, να απουσιάζουν συχνά από το σχολείο, να οδηγηθούν σε σχολική αποτυχία, να εμφανίσουν μαθησιακές δυσκολίες, ψυχοσωματικά προβλήματα όπως πονοκέφαλους, πόνους στην κοιλιά, διαταραχές ύπνου, ενούρηση, καθώς και κατάθλιψη», αναφέρει σχετικά και καταλήγει:
«Οι συνέπειες της βίας και του εκφοβισμού στα παιδιά είναι σοβαρές και καθοριστικές για την ψυχοκοινωνική τους ανάπτυξη και εξέλιξη. Γι’ αυτό η συστηματική πρόληψη και η κατάλληλη αντιμετώπιση κάθε μορφής βίας στο σχολείο είναι πολύ σημαντική».
Τι θα πρέπει όμως να κάνουν οι γονείς σε περίπτωση που αντιληφθούν ότι το παιδί τους έχει πέσει ή πέφτει κατ’ εξακολούθηση θύμα εκφοβισμού;
Ο κ. Κούκης συνιστά οι γονείς να αποφύγουν παρορμητικές αντιδράσεις και να αντιμετωπίσουν την κατάσταση όσο το δυνατόν πιο ψύχραιμα. «Μπορούν να συζητήσουν με το παιδί και να το διαβεβαιώσουν ότι δεν ευθύνεται το ίδιο για ό,τι έχει συμβεί. Θα πρέπει να τονίσουν ότι μπορούν να αντιμετωπίσουν την κατάσταση μαζί και να του εξηγήσουν ότι το να μιλήσει στους ενήλικες για περιστατικά βίας δεν αποτελεί ‘ κάρφωμα’. Παράλληλα καλό θα ήταν να ζητήσουν συμβουλευτική από κάποιον ειδικό ψυχικής υγείας», αναφέρει σχετικά.
Ίσως ο όρος «εκφοβισμός» να φαντάζει κάτι ξένο για τα ελληνικά δεδομένα και να έχουμε συνδέσει στο μυαλό μας την εικόνα των «νταήδων» (bullies) στο σχολείο με τις αντίστοιχες "αμερικανιές" που προβάλλονται στον κινηματογράφο και την τηλεόραση, όμως το φαινόμενο χρόνο με τον χρόνο γίνεται ολοένα και πιο… ελληνικό.
Σύμφωνα με έρευνες σε ελληνικά σχολεία, έχει φανεί ότι το 15% των μαθητών πέφτουν θύματα βίας διαφόρων μορφών στο σχολείο (λεκτικής, σωματικής, σεξουαλικής), ενώ οι μαθητές που βρίσκονται στην μεριά του θύτη υπολογίζεται ότι ξεπερνούν το 5% του συνόλου των μαθητών.
Λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω δεδομένα, συνειδητοποιούμε ότι δεν είναι καθόλου απίθανο σε κάποια στιγμή της σχολικής ζωής του το παιδί μας να πέσει θύμα εκφοβισμού. «Η ενδοσχολική βία και ο εκφοβισμός μεταξύ των μαθητών έχει αρχίσει να γίνεται αντικείμενο προσοχής, συζήτησης και μελέτης και στην Ελλάδα. Θεωρείται πλέον κοινωνικό πρόβλημα, σύμφωνα με τα αποτελέσματα σχετικών ερευνών που διεξάγονται σε σχολεία της χώρας», αναφέρει σχετικά ο κ. Δημήτρης Κούκης, Παιδοψυχολόγος και τονίζει ότι τα περιστατικά βίας στα σχολεία δεν αντιμετωπίζονται κατάλληλα.
«Σε ορισμένες περιπτώσεις τα περιστατικά αποσιωπούνται σκόπιμα διότι θεωρείται ότι εκθέτουν και στιγματίζουν τους θύτες, τα θύματα και το κύρος του σχολείου ή της κοινωνίας», αναφέρει χαρακτηριστικά ο ίδιος.
Τα ύποπτα σημάδιαΠώς μπορούν λοιπόν οι γονείς να καταλάβουν αν το παιδί τους έχει πέσει θύμα εκφοβισμού από συμμαθητές του; Σίγουρα όχι εύκολα, αφού ελάχιστες φορές τα παιδιά μιλούν με ειλικρίνεια στους γονείς για την «εμπειρία» τους.
Παρ’ όλα αυτά υπάρχουν ορισμένα σημάδια/ενδείξεις τα οποία υποδηλώνουν ότι το παιδί πιθανώς να έχει πέσει θύμα βίας ή/και εκφοβισμού στο σχολείο. Όπως αναφέρει ο κ. Κούκης αυτά μπορεί να είναι η μειωμένη διάθεση ή άρνηση να πάει σχολείο χρησιμοποιώντας ως πρόσχημα κάποια αδιαθεσία, οι αδικαιολόγητες απουσίες, το γεγονός ότι περνά τον χρόνο του στα διαλείμματα κοντά στους εκπαιδευτικούς και τα γραφεία, το ότι καθυστερεί να πάει σχολείο ή να επιστρέφει στο σπίτι και ότι παραπονιέται συχνά για ψυχοσωματικά προβλήματα. Επίσης, άλλα σημάδια συμπεριλαμβάνουν την έντονη και αδικαιολόγητη αλλαγή στη διάθεσή του, την εμφάνιση μελαγχολίας και την έκφραση λύπης, καθώς επίσης και την εμφάνιση έντονου άγχους και ξεσπασμάτων οργής.
Βέβαια υπάρχουν πάντα και οι σωματικές ενδείξεις, οι οποίες συνήθως είναι εμφανείς με μια ματιά πάνω στο σώμα του παιδιού, όπως τα σημάδια και οι μελανιές στο σώμα ή άλλα σημάδια επίθεσης, για τα οποία συνήθως το ίδιο αποφεύγει να εξηγήσει πώς συνέβησαν.
Οι επιπτώσεις στον ψυχισμό του παιδιού και η αντιμετώπιση
Όπως επισημαίνει ο κ. Κούκης, οι επιπτώσεις του εκφοβισμού στα παιδιά είναι πολλές και σοβαρές για την ψυχική τους υγεία. «Τα παιδιά που γίνονται θύματα εκφοβισμού και βίας είναι δυνατόν να νοιώσουν έντονο άγχος και αισθήματα ανασφάλειας, να έχουν φοβίες, να παρουσιάσουν σχολική άρνηση, να απουσιάζουν συχνά από το σχολείο, να οδηγηθούν σε σχολική αποτυχία, να εμφανίσουν μαθησιακές δυσκολίες, ψυχοσωματικά προβλήματα όπως πονοκέφαλους, πόνους στην κοιλιά, διαταραχές ύπνου, ενούρηση, καθώς και κατάθλιψη», αναφέρει σχετικά και καταλήγει:
«Οι συνέπειες της βίας και του εκφοβισμού στα παιδιά είναι σοβαρές και καθοριστικές για την ψυχοκοινωνική τους ανάπτυξη και εξέλιξη. Γι’ αυτό η συστηματική πρόληψη και η κατάλληλη αντιμετώπιση κάθε μορφής βίας στο σχολείο είναι πολύ σημαντική».
Τι θα πρέπει όμως να κάνουν οι γονείς σε περίπτωση που αντιληφθούν ότι το παιδί τους έχει πέσει ή πέφτει κατ’ εξακολούθηση θύμα εκφοβισμού;
Ο κ. Κούκης συνιστά οι γονείς να αποφύγουν παρορμητικές αντιδράσεις και να αντιμετωπίσουν την κατάσταση όσο το δυνατόν πιο ψύχραιμα. «Μπορούν να συζητήσουν με το παιδί και να το διαβεβαιώσουν ότι δεν ευθύνεται το ίδιο για ό,τι έχει συμβεί. Θα πρέπει να τονίσουν ότι μπορούν να αντιμετωπίσουν την κατάσταση μαζί και να του εξηγήσουν ότι το να μιλήσει στους ενήλικες για περιστατικά βίας δεν αποτελεί ‘ κάρφωμα’. Παράλληλα καλό θα ήταν να ζητήσουν συμβουλευτική από κάποιον ειδικό ψυχικής υγείας», αναφέρει σχετικά.
