Η παρέλαση της σαπουνόπερας στην ελληνική τηλεόραση

του Γιώργου Κόκουβα

Έχουν περάσει ακριβώς 40 χρόνια από την προβολή του πρώτου επεισοδίου της σειράς «Ατίθασα Νιάτα». Στα 10.263 επεισόδια της σειράς που… αβγαταίνουν την στιγμή που μιλάμε καθώς η σειρά συνεχίζεται για 41η σεζόν, ο κόσμος πρόλαβε να αλλάξει. Και φυσικά μαζί του και η τηλεόραση.

Τον περασμένο Μάιο μάλιστα, σαν υπενθύμιση αυτού του «αξιώματος», ήρθε ο θάνατος της Katherine Chancellor, κατά κόσμον Jeanne Cooper, της τελευταίας ως τότε εναπομένουσας ηθοποιού από το αρχικό καστ της σειράς. Και μας θύμισε όχι μόνο πως κάποτε το ελληνικό κοινό παθιαζόταν για τα «Ατίθασα Νιάτα» και τις πρωτοποριακές τότε αμερικανικές σαπουνόπερες, αλλά ότι το συγκεκριμένο τηλεοπτικό είδος δεν σταμάτησε ποτέ να εξελίσσεται και να διατηρεί μια θέση στα σπίτια μας.

Οι πρώτες made in USA σαπουνόπερες ονομάστηκαν έτσι αφενός επειδή οι εταιρίες απορρυπαντικών έσπευδαν να γίνουν χορηγοί και να κατακτήσουν τις απανταχού νοικοκυρές και αφετέρου επειδή οι κριτικοί έσπευσαν εκείνη την μακρινή εποχή να τις ειρωνευτούν με τον όρο «όπερα». Από εκείνες τις πρώτες σαπουνόπερες μέχρι την σημερινή επέλαση των τούρκικων σίριαλ στην μικρή μας οθόνη, παρέλασαν μπροστά από τα μάτια μας πολλές τραγικές, πάμπλουτες φαμίλιες.

Από την Ελλάδα μέχρι το Μεξικό και από το Λος Άντζελες μέχρι το… Ντολμά Μπαχτσέ, επιχειρούμε παρακάτω να «χαρτογραφήσουμε» την Ιστορία της σαπουνόπερας στην ελληνική τηλεόραση, μέσα από πέντε διαφορετικές σχολές και είκοσι σειρές που «έσπασαν τα μηχανάκια».

Η κλασική αμερικάνικη σχολή
Καθημερινό ραντεβού, κόντρες πλούσιων οικογενειών, ατρόμητες γυναίκες-αράχνες, απιστίες και πολλά χαστούκια σύστησαν στο παγκόσμιο τηλεοπτικό κοινό την έννοια της σαπουνόπερας. Από αυτές τις «κλασικές αξίες», οι έλληνες τηλεθεατές επί χρόνια τίμησαν τις εξής:

*Ντάλλας

Η «φοβερή και τρομερή» σειρά που πέρασε από τις οθόνες μας από το 1978 ως το 1991 ακολουθούσε τις ζωές των πετρελαιάδων Ewings, που σείστηκαν από τον γάμο του Bobby με την Pamela, έναν γάμο που οι οικογένειές τους ούτε που ήθελαν να ακούσουν. Σταδιακά, σε πρωταγωνιστή αναδείχθηκε ο J.R. Ewing, με τις σατανικές του κομπίνες και τις πλεκτάνες που έστηνε σε βάρος του υπόλοιπου «σύμπαντος» του Ντάλλας. Η σειρά στην Ελλάδα προβλήθηκε από την ΕΡΤ (αρχικά από την ΥΕΝΕΔ και αργότερα από την ΕΤ1).

*Δυναστεία

Η σειρά διήρκεσε από το 1981 ως το 1989 και προβλήθηκε από την ΕΡΤ2 και το Mega. Αρχικά, στο επίκεντρο της ιστορίας ήταν οι οικογένειες των Κάρρινγκτον και Μπλειζντέιλ, μεγαλοεπιχειρηματιών από τη μία και μεσοαστών από την άλλη. Αποτέλεσε την απάντηση του ABC στη θρυλική σειρά Ντάλλας. Η σειρά ήταν τόσο δημοφιλής που όχι μόνο μοσχοπούλησε μέχρι και βιντεοκασέτες με τα επεισόδιά της, αλλά και ελληνικά περιοδικά έστειλαν απεσταλμένους στην Αμερική για να βγάλουν λαβράκια από τα γυρίσματα.

*Ατίθασα νιάτα

Το περίφημο «The Young and the Restless» συνεχίζει την πορεία του μέχρι και σήμερα, 41 χρόνια μετά το πρώτο του επεισόδιο. Κλασικά, η σειρά ακολουθεί τις ατέρμονες συγκρούσεις… όλων με όλους, που γίνονται ιδιαίτερα πιπεράτες εξαιτίας της ερωτικής ίντριγκας που διαπνέει το σενάριο. Ναρκωτικά, βιασμοί, αλκοόλ, λοιμοί και ανίατες αρρώστιες είναι τα θέματα που απασχολούσαν τους Νιούμαν, τους Άμποτ, τους Τσάνσελορ και όλων των γνωστών τους.

*Τόλμη και Γοητεία

Από το ’87, η σειρά που καταχωρήθηκε στο βιβλίο Γκίνες, καθώς την παρακολουθούν (ακόμη) περισσότεροι τηλεθεατές από οποιαδήποτε άλλη σειρά στον κόσμο (400 εκατομμύρια θεατές επί 26 χρόνια), προβλήθηκε στην χώρα μας από την ΕΤ1 και μέχρι να μας αποχαιρετίσει η ΕΡΤ, η προβολή της συνεχιζόταν από την ΕΤ3. Δύο πανίσχυρες οικογένειες που διοικούν μεγάλους οίκους μόδας διασταυρώνουν τα ξίφη τους. Ο Ριτζ, η Μπρουκ, η Στέφανι, η Φελίσια και όλοι οι Φόρεστερ και οι Σπέκτρα βιώνουν τους έρωτες, τις διαμάχες, τους θριάμβους και τις δοπλοπλοκίες και εμείς τους παρακολουθούμε από την ορθογώνια κλειδαρότρυπα του σαλονιού μας. Η φρενίτιδα των φανς μάλιστα ήταν τέτοια που όταν ο «Ριτζ» κατέφτασε στην Ελλάδα, τα πλήθη έκαναν ουρές για να τον δουν. Δείτε συλλεκτικές σκηνές από ελληνικό ρεπορτάζ στα γυρίσματα της σειράς εδώ. 

*Σάντα Μπάρμπαρα

Στα 2.137 επεισόδια της σειράς, από το ’84 ως το ’93, το κοινό δεν έχανε κανένα ραντεβού με την πασίγνωστη γραφιστική «αψίδα», με τα καλλιγραφικά γράμματα που έγραφαν «Santa Barbara» και σηματοδοτούσαν την έναρξη της σαπουνόπερας που εκτυλισσόταν στην ομώνυμη πόλη της Καλιφόρνια, ακολουθώντας τις ζωές των Capwells και των «αντίπαλων» οικογενειών Lockridge, Andrade και Perkins.

---

Οι Φωσκολιάδες
Την δεκαετία του ’90, η ιδιωτική τηλεόραση αποφασίζει να επανδρωθεί στα πρώτα της χρόνια με τις πρώτες ελληνικές σαπουνόπερες, αλλά αυτές που σίγουρα ξεχώρισαν και δημιούργησαν σχολή είναι οι δύο καλτ σειρές του Νίκου Φώσκολου.

*Λάμψη

Οι Δράκοι είναι πάμπλουτοι. Είναι όμως και άτυχοι. Γιατί αφενός έχουν μία διεφθαρμένη «κεφαλή» να ηγείται της φαμίλιας, τον Γιάγκο, ο οποίος μηχανορραφεί και χειρίζεται μέχρι και κυβερνήσεις από τον πύργο της Τζάιαντ, και από την άλλη μπλέκουν ελαφρώς τα… μπούτια τους, αφού γιοι τα φτιάχνουν με μητριές, εξώγαμα χτυπούν τις πόρτες, υπηρέτριες ερωτεύονται τους «κυρίους» τους και αστυνομικίνες παντρεύονται εγκληματικά τέρατα, όπως ο θρυλικός Ευλογητός.

*Καλημέρα Ζωή

Κι ενώ το δράμα των «Δράκων» καλά κρατούσε, ο Νίκος Φώσκολος αποφάσισε να μας συστήσει άλλο ένα καραβοτσακισμένο σόι, αυτό των Θεοχάρηδων. Όλοι οι άντρες της οικογένειας ήταν badass αστυνομικοί που συλλάμβαναν καινούρια «τέρατα», όπως ο Άνθρωπος-Σκια, ο Μεγάλος Κλόουν ή ο Σταυροφόρος. Οι γυναίκες από την άλλη, όταν δεν δούλευαν στο μοναδικό προφανώς νοσοκομείο της Αθήνας, βιάζονταν, έπεφταν θύματα απαγωγής, έβλεπαν τα παιδιά τους να κατρακυλούν στα ναρκωτικά και έκλαιγαν καθισμένες στα χάρτινα σκηνικά της σειράς, περιμένοντας τους άντρες τους να γυρίσουν από άλλη μία επικίνδυνη αποστολή γεμάτη επαναλαμβανόμενες προς εμπέδωση φράσεις.

---

Οι τηλενουβέλες
Και ξαφνικά… η Ελλάδα συμμαχεί με την Λατινική Αμερική. Από το Μεξικό και την Αργεντινή, οι περίφημες τηλενουβέλες – που διαφέρουν «στα σημεία» από τις σαπουνόπερες αλλά εν τέλει είναι το ίδιο κολλητικές – κατακτούν τον κόσμο των ‘90s, μαζί και το ελληνικό κοινό. Θρυλικές έχουν μείνει στην ιστορία της μεσημεριανής-απογευματινής ζώνης του τότε ΣΚΑΪ οι παρακάτω σειρές:

*Μαρία της Γειτονιάς – Μαριμάρ – Ροζαλίντα

Η τριλογία της Thalia έκανε superstar την μεξικανή ηθοποιό-τραγουδίστρια, που παρίστανε σε κάθε σειρά την φτωχή πλην τίμια κορασίδα που ερωτευόταν έναν πλούσιο πλην άστατο νεαρό και ακολουθούσαν σκηνές απείρου κάλλους, όπως εκδικήσεις (εμβληματική η σκηνή της λάσπης όταν η Μαριμάρ μεταμορφώνεται σε Μπέλα Αλ Δάμα), καβγάδες (θρυλικά θα μείνουν τα χαστούκια της Σοράγια Μοντενέγκρο), απώλειες παιδιών, αμνησίες, διαζύγια και τραβηγμένο από τα μαλλιά θρησκευτικό αίσθημα που διαπότιζε το moral code των σειρών. Οι οποίες, φυσικά, πάντα τελειώνουν με ευτυχισμένο, πανηγυρικό γάμο.

*Εσμεράλντα

Η τυφλή χωριατοπούλα γνωρίζει τον γιο του άγριου μεγαλογαιοκτήμονα και τα πάντα καταρρέουν, γιατί στην πραγματικότητα… η Εσμεράλντα είναι η χαμένη κόρη του τελευταίου. Παράλληλα, πλούσιες ξαδέρφες τα φτιάχνουν με κουρελήδες αλογατάρηδες και τρελοί χωριανοί προσπαθούν να εμποδίσουν την εκμετάλλευση της τυφλής πλην πανέμορφης φίλης τους από φρικιαστικούς τύπους με παραμορφωμένα πρόσωπα σε ανήλιαγες υπόγες. Κι όλα αυτά τα βλέπαμε μέρα μεσημέρι. Η σειρά έγινε τόσο δημοφιλής που η πρωταγωνίστρια ήρθε εσπευσμένα στην Ελλάδα να χαιρετίσει τους φανς της. Και ζήσαμε σκηνές απείρου κάλλους, καθώς η Λετίσια Καλδερόν είχε κόψει εν τω μεταξύ κοντά τα μαλλιά της, κι έτσι για να είναι αναγνωρίσιμη, της κότσαραν μια τεράστια, μακριά περούκα φέρνοντας λίγο νωρίτερα το τριώδιο.

*Παολίνα η Σφετερίστρια

Δύο γυναίκες μοιάζουν σαν δυο σταγόνες νερό. Η μία, πλούσια και κακιά ως το κόκαλο, θα εκπαιδεύσει το πάμφτωχο, ορφανό «είδωλό» της για να πάει στο σπίτι της και να ζήσει την βαρετή ζωή της, όσο εκείνη θα ζει την ζωούλα της ταξιδεύοντας με τους αγαπητικούς της. Και φυσικά, η ψεύτικη Πάολο Μπράτσο θα ερωτευτεί τον Κάρλος Ντανιέλ και με το καλοσυνάτο της «άγγιγμα» θα σώσει τους πάντες στο σπίτι των Μπράτσο: Θα κάνει την αλκοόλα γιαγιά να σταματήσει να κρύβει φλασκιά κάτω από το στρώμα, θα ημερέψει την κακάσχημη θεούσα κουνιάδα, μεταμορφώνοντάς την σε κουκλάρα και θα σώσει το εργοστάσιο της οικογένειας από την χρεοκοπία. Τουλάχιστον μέχρι να γυρίσει η αληθινή Πάολα (ακολουθεί μυστηριώδης μουσική με σαξόφωνο και τελειώνει το επεισόδιο).

---

Ο ελληνικός «μοντερνισμός»
Πρωτεργάτες της «νέας εποχής» της ελληνικής σαπουνόπερας δεν είναι άλλοι από τους Γιώργο Κυρίτση και Έλενα Ακρίτα, οι σεναριογράφοι που με τις δύο καθημερινές τους σειρές την περασμένη δεκαετία διατήρησαν τα στοιχεία των τραγικών οικογενειών, των εκδικήσεων και των δοπλοκιών, αλλά προσέθεσαν τους λιγότερο υπερβολικούς διαλόγους, τα απειλητικά email, τις λήψεις από ελικόπτερα, τα υπερσύγχρονα γραφεία και την τελευταία λέξη της τεχνολογίας στις μηχανορραφίες των ηρώων τους.

*Βέρα στο Δεξί

Ο Διαμαντής Αμιράς είναι ο μεγαλοεπιχειρηματίας που από τη μία συμπεριφέρεται ως μεγαλοκαρχαρίας και χειρίζεται τους «ασήμαντους» αντιπάλους του σαν πιόνια. Απέναντί του στέκονται η Κλαίρη, η Ρεγγίνα, η Έλσα και η Δώρα, που τις συνδέει ένα έγκλημα το οποίο (νομίζουν ότι) έχουν κάνει πριν πολλά χρόνια. Όταν εκείνο το θύμα επιστρέφει από τους νεκρούς, γίνεται… το σώσε.

*Τα μυστικά της Εδέμ

Η (μάλλον γραφική) παρέα της Φεγγαρόπετρας αποτελείται από μια αρμαθιά τριαντάρηδες, τους οποίους επίσης συνδέει ένας θάνατος. Απειλές, δικηγορικές υποθέσεις, γάμοι, εξώγαμα και καλά κρυμμένα οικογενειακά μυστικά απασχόλησαν τους ήρωες επί τέσσερις σεζόν. Μετά το τέλος της, η Έλενα Ακρίτα δήλωσε πως δεν πρόκειται να ξαναγράψει αντίστοιχη σειρά. Την σκυτάλη, όμως είχαν πάρει ήδη πολλοί νέοι (αλλά όχι εξίσου ταλαντούχοι) σεναριογράφοι, υπεύθυνοι για μοντέρνες αλλά καθόλου επιτυχημένες σαπουνόπερες όπως τα «Έρωτας», «Φιλοδοξίες», «Μια στιγμή δυο ζωές». Η τελευταία, μαζί με την επιτυχημένη περσινή σειρά «Η ζωή της Άλλης» εγκαινίασαν μια παραλλαγή του σύγχρονου είδους, αυτή της διασκευής ξένης σειράς στα ελληνικά δεδομένα.

---

Η επέλαση των Τούρκων
Το κίνημα των τούρκικων σειρών έφτασε στην κορύφωσή του πολύ πρόσφατα στην Ελλάδα, αποτελώντας την τελευταία μανία της μέσης ελληνίδας νοικοκυράς, αλλά η σχέση του εγχώριου τηλεθεατή με τα «σιχτίρια» και τους «νταλκάδες» ξεκίνησε αρκετά νωρίτερα, το μακρινό καλοκαίρι του 2005. Ήταν τότε που το Mega αποφάσισε να καλύψει ένα κενό στο καλοκαιρινό του prime time με την τουρκική σειρά «Τα σύνορα της αγάπης».

Ένας πλούσιος Έλληνας ερωτεύεται μία Τουρκάλα λαϊκής οικογένειας, και φυσικά οι δύο φαμίλιες θα προσπαθήσουν να βάλουν εμπόδια σε αυτόν τον ανίερο γάμο. Η οικία Μπακλαβατζίογλου, που καθόλου τυχαία έχει μαγαζί με μπακλαβάδες στο Χατζηαντέπ, όχι μόνο έγινε αγαπημένη συνήθεια των Ελλήνων, αλλά ήρθε με μεγάλες τιμές και στην χώρα μας, περνώντας από όλα τα πρωινάδικα που παρακαλούσαν για μία τους δήλωση.



Αρκετά χρόνια αργότερα, τα τούρκικα έγιναν πάλι μόδα, και τα ελληνικά νοικοκυριά άρχισαν ξανά τους αμανέδες και τους καρσιλαμάδες, βάζοντας στην καθημερινότητα σειρές και ονόματα όπως: Εζέλ, Σεχραζάτ, Φατμαγκιούλ (που αποτέλεσε μέχρι και λόγο να ουρήσει βουλευτής της Χ.Α. την πόρτα του Μεγάλου Καναλιου), Σουλεϊμάν ο Μεγαλοπρεπής, Σιλά, Μενεξέ, Μοιραίος Έρωτας, Καρανταγί, Σον, Έρωτας και Τιμωρία, Χίλιες και μία νύχτες και η λίστα… ακόμα εμπλουτίζεται.