TV or not TV?: Η ζωή μετά την επιλογή

Τι είναι αυτό που μας απομακρύνει καθημερινά από την τηλεόραση; Πώς αναπληρώνουμε το "κενό" για την ενημέρωση και την ψυχαγωγία μας; Θα μπορούσε να υπάρξει ιδανική τηλεόραση, ώστε να επιστρέψουμε κάποτε σ'αυτήν; Όσοι έκαναν το "μεγάλο βήμα" απαντούν.
TV or not TV?: Η ζωή μετά την επιλογή
της Έλενας Μπούλια

Όταν ο Marshall McLuhan επέμενε πριν 45 περίπου χρόνια ότι το «μέσο είναι το μήνυμα», είχε σίγουρα αντιληφθεί την εξουσία που έμελλε να ασκήσει η τηλεόραση στην ζωή μας. Αυτό που ίσως δεν είχε φανταστεί όμως, είναι η αντίδραση που μία τέτοια εξουσία θα μπορούσε να προκαλέσει. Μία αντίδραση μαζική, κοινωνική, που ως σκοπό θα είχε την απόρριψη της τηλεόρασης από την ζωή μας ή την αντικατάστασή της από κάποιο άλλο, νεώτερο μέσο(-μήνυμα). Μία αντίδραση που θα μπορούσε να αντιστρέψει και την ίδια την εξίσωση του McLuhan σε «το μήνυμα είναι το μέσο». Ό,τι δηλαδή δεν μας αρέσει, ό,τι μας χαλάει την αισθητική, ό,τι μας «αποβλακώνει» και μας σπαταλά ανούσιο χρόνο από την ζωή μας είναι… τηλεόραση.

Όχι, όχι, ας μην παρεξηγηθώ. Κανένα μίσος απέναντι στην τηλεόραση, με την οποία άλλωστε μεγαλώσαμε, περάσαμε αμέτρητες ώρες μαζί της, γιορτάσαμε, κλάψαμε, γελάσαμε, προβληματιστήκαμε εξαιτίας και χάριν σε αυτήν. Και τελικά, όμως, απηυδήσαμε. Πάψαμε να της δίνουμε την σημασία που αποζητά, την αφήσαμε να παίζει στο mute ή σαν background σε μία άλλη ενασχόλησή μας, μέχρι που αποφασίσαμε να την κλείσουμε. Κάποιοι, μάλιστα, δεν δίστασαν να την βγάλουν και από τη ζωή τους οριστικά, απλά πετώντας την ίδια την συσκευή. Πράξη συνειδητή ή δήθεν επαναστατική;

Θα κατανοούσα μία τέτοια αντίδραση από π.χ. έναν καλλιτέχνη που θέλει να απομακρυνθεί από τα κοινά για να δημιουργήσει ή από έναν μοναχό που θέλει να αφοσιωθεί πλήρως στην πίστη του. Αλλά όταν οι πρωτοβουλίες συναδέλφων μου, τουτέστιν δημοσιογράφων, να απομακρύνουν το (αντιαισθητικό μεταξύ μας) κουτί από το σαλόνι και την κρεβατοκάμαρά τους πλήθυναν, μία απορία με κυρίευσε. Όχι το άκρως επιτυχημένο «και πού θα κοιτάνε τώρα τα έπιπλά σας;», που θα ρώταγε ο Joy από τα Φιλαράκια σε αντίστοιχη περίπτωση, αλλά το «πώς». Πώς θα ζήσετε χωρίς αυτήν; Πώς θα διασκεδάζετε; Πώς θα ενημερώνεστε; Πώς θα αναπληρώσετε το «κενό»;

Μία απάντηση σε αυτό προκύπτει αυτόματα από το δικό μας μέσο, το ίντερνετ. Ένα μέσο που δεν αρκείται σε ένα ή δύο "μηνύματα", αυτά του ήχου και της εικόνας, αλλά ένα μέσο άμεσο, παγκόσμιο, πολυσχιδές και άκρως επικοινωνιακό και δημοκρατικό που επιτρέπει τον διάλογο και τις διαφορετικές απόψεις (δείτε τα blogs). Ένα μέσο που, ακόμα τουλάχιστον, μας επιβάλλεται τόσο όσο εμείς του επιτρέπουμε, γιατί πολύ απλά, εμείς (όλοι οι χρήστες του εννοώ) το δημιουργούμε.

Είναι, όμως, το ίντερνετ αρκετό για να εξοστρακίσει του κουτί της Πανδώρας; Αν, μάλιστα, σκεφτεί κανείς ότι έχει χρησιμοποιήσει στοιχεία της τηλεόρασης για να προσεγγίσει το κοινό. Και αν μετά από καιρό αποδειχθεί ότι δεν είναι αρκετό, θα μπορέσει ποτέ η τηλεόραση να κάνει δυναμικό comeback; Θα μπορέσει να αλλάξει όλα αυτά που μας ενοχλούν, όλα αυτά που μας έκαναν να την κλείσουμε, και έτσι να μας κερδίσει πάλι πίσω; Ρωτώντας κάποιους από τους προαναφερθέντες συναδέλφους-δημοσιογράφους που είτε την έχουν αποκλείσει ή την έχουν απομακρύνει εντελώς από την ζωή τους, οι προβλέψεις για το μέλλον της τηλεόρασης είναι μάλλον δυσοίωνες.

Τι σας έκανε να κλείσετε την τηλεόραση;
- «Κυρίως ο τρόπος που χειρίζονται τα κανάλια τις ειδήσεις και γενικά τους τηλεθεατές. Αυτή η νοοτροπία του «θα του αρέσει αυτό του κορόιδου και θα δει και το άλλο που θέλω». Σε προσωπικό επίπεδο το ότι όταν τελικά έκλεινα την τηλεόραση ένιωθα άδειος. Ένιωθα ότι δεν είχε συμβεί απολύτως τίποτα. Ότι γέμισα το κεφάλι μου με κενά πράγματα. Ότι έμπαιναν στη ζωή μου πληροφορίες που μέχρι να μπουν δε θα είχα το παραμικρό ενδιαφέρον για το αν υπάρχουν ή όχι. Με δυο λόγια ότι «χαμήλωνα» προς το επίπεδο αυτού που οι καναλάρχες ήθελαν να είναι ο «μέσος τηλεθεατής».

- «H ομοιομορφία. Παρότι οι δυνατότητες του μέσου είναι πολύ μεγάλες (οι πληρέστερες ίσως), τόσα κανάλια, τόσα προγράμματα, τόσοι άνθρωποι να δουλεύουν, και όλοι και όλα κατά κανόνα αλληλοαντιγράφονται. Τουτέστιν, πλήξη μεγάλη. Παράλληλα, πολύ λίγος ο χρόνος για να αναζητήσει κανείς (εγώ τουλάχιστον) κάτι διαφορετικό, οπότε κάποια στιγμή απλώς δεν την ξανάνοιξα. Τώρα, ο μόνος λόγος για να την αναζητήσω είναι ο βάζελος στα εκτός έδρας του Champions League!»

- «Πρώτον το γεγονός ότι κάθε φορά που παρακολουθούσα, κυρίως ειδήσεις ή ενημερωτικές εκπομπές (όπως τουλάχιστον θέλουν να ονομάζονται) μου έρχονταν να την σπάσω. Ως εκ τούτου και με δεδομένο ότι εάν την έσπαγα θα έπρεπε μετά να καθαρίσω κιόλας, οπότε τα νεύρα μου θα γίνονταν ακόμη πιο κορδόνια, αποφάσισα να την κλείσω. Επίσης κλειστή, όπως έχω αναφέρει εκτενώς στο παρελθόν χρησίμευσε ως πολύ καλό σημείο έκθεσης του εξαιρετικού σεμέν της μητέρας μου, η οποία, ειρήσθω εν παρόδω τελικώς απέκτησε και την τηλεοπτική συσκευή που είχα, με αποτέλεσμα να μείνει κενή και η θέση του σεμέν.»

- «Η ελληνική τηλεόραση, για τα δικά μου γούστα, δεν παρουσιάζει κανένα ενδιαφέρον, έχει καταντήσει βαρετή και ιδιαιτέρως εκνευριστική και ενοχλούμαι από το γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια δεν γίνεται καμιά προσπάθεια ώστε να δίνει κάτι ουσιαστικό στους τηλεθεατές, να διευρύνει τις γνώσεις τους, να ανοίγει τα μάτια τους. Το μόνο που βλέπω να κάνει είναι να προάγει τους καυγάδες, τις τσόντες, την εγωπάθεια, τους φόνους, τη βία, την αδιαφορία, να μας κάνει να πιστέψουμε εν τέλει ότι όλα αυτά είναι τα φυσιολογικά και εμείς που δεν ενεργούμε κατ’ αυτόν τον τρόπο, που δεν έχουμε αυτή τη νοοτροπία, είμαστε από άλλο πλανήτη! […] Και το χειρότερο όλων? Όλα αυτά σε ώρες που είναι δεδομένο ότι θα παρακολουθήσει ο κόσμος τηλεόραση. Τα καλά τα κρατάνε για μεταμεσονύκτιες προβολές ή τα δείχνουν σε κανάλια που δεν τα βλέπει κανείς.»

Με ποιον τρόπο αναπληρώνετε τώρα το «κενό» της;
- «Το internet θριαμβεύει και εδώ. Στην πράξη, με το διαδίκτυο μπορεί κανείς να φτιάξει ένα custom made πρόγραμμα ανά πάσα στιγμή της ημέρας. Πέρα από τα ξενόγλωσσα, δεν υπάρχουν πλέον ελληνικά προγράμματα που δε μπορεί κανείς να «κατεβάσει». Το ίδιο ισχύει για ταινίες, παλιές και νέες σειρές, videoclip – τα πάντα. Για να μη μιλήσω για την ενημέρωση, που αντί να μαθαίνω τις ειδήσεις που θέλει ο Λαμπράκης μπαίνω σε on line δίκτυα και σε 2-3 blogs και έχω την καλύτερη ενημέρωση. Το μόνο που μου λείπει από την τηλεόραση είναι οι νέες διαφημίσεις. Αλλά τις περιμένω στο youtube

- «Η τηλεόραση είναι απλώς ένα μέσο ανάμεσα στα άλλα. Για τις ειδήσεις, υπάρχουν οι εφημερίδες (κυρίως), το Internet, το ραδιόφωνο. Για την ψυχαγωγία (αντίστοιχη με αυτήν που μπορεί να προσφέρει η τηλεόραση), υπάρχουν τα dvd club, και όχι πια μόνο με ταινίες, αλλά και με καλές σειρές και ντοκιμαντέρ. Η τηλεόραση δεν άφησε ένα κενό που έπρεπε να καλυφθεί. Απλώς βγήκε εκτός επιλογών γιατί οι άλλες επιλογές ήταν (και είναι) πληρέστερες.»

- «Ποτέ δεν ήμουν φανατική της τηλεόρασης, οπότε δεν έχω και τόσο μεγάλη ανάγκη να ψάξω να αναπληρώσω το κενό της. Αλλά για να μην είμαι και πολύ απόλυτη, η αναπλήρωση είναι πανεύκολη: περισσότερη μουσική (είτε στο ραδιόφωνο, είτε δικές μου επιλογές), περισσότερο διάβασμα, περισσότερη χαλάρωση. Δεν είναι ανάγκη να κάθομαι μπροστά στο χαζοκούτι για να κοιμηθώ, τα καταφέρνω και μόνη μου μετά από 12 ώρες δουλειάς.»

- «Προσωπικά προτιμώ ένα καλό (ή και κακό-βαρετό) βιβλίο με τη συνοδεία μουσικής (χωρίς μπλα-μπλα) είτε από το ραδιόφωνο, είτε από το laptop

Τι θα σας έκανε να την ξανανοίξετε;
- «Όσο οξύμωρο και αν φαίνεται, νομίζω πως θα την ξανάνοιγα για ένα παιδί. Όχι βέβαια επειδή θεωρώ ότι είναι ωφέλιμα τα όσα δείχνει η τηλεόραση για ένα παιδί -το αντίθετο- αλλά για να μην τη δαιμονοποιήσει αρχικά, να μην την θεοποιήσει στη συνέχεια και κυρίως γιατί δε μπορεί να κάνεις με δική σου πρωτοβουλία έναν άνθρωπο «φρούτο» αποκλείοντάς τον από συζητήσεις που θα κάνει όλο του το περιβάλλον

- «Δεν νομίζω γενικώς ότι θα την ξανανοίξω. Την αναζητώ μόνο για τις αναμεταδόσεις γεγονότων που δεν μπορώ να παρακολουθήσω από κοντά (όπως τα αθλητικά) και για τα λεγόμενα docu-mentaries. Αν υπάρξει κανάλι μόνο με τέτοιο πρόγραμμα, μπορεί και να αγοράσω μία…»

- «Να την ξανανοίξω σε μόνιμη βάση απολύτως τίποτε. Εάν, πάντως, είχα ακόμη τηλεόραση ή εάν τελικώς αγοράσω καινούργια, μόνο μία πολύ καλή ταινία ή ντοκιμαντέρ. Πιθανώς κάποιες εκπομπές έρευνας, αν φυσικά τα αγαπητά ελληνικά κανάλια σταματήσουν να τις προορίζουν μόνο για νυχτοφύλακες ή ανθρώπους με χρόνια αϋπνία. Α, και κάποιο μεγάλο αθλητικό γεγονός.»

- «Θα άνοιγα και πάλι το χαζοκούτι εάν δεν υπήρχαν όλα τα προαναφερθέντα

Η ιδανική τηλεόραση
Καλώς ή κακώς, κοινό ιδανικό για όλους δεν υπάρχει. Για τα ίδια τα κανάλια και τους διαφημιστές, φαίνεται πως ιδανική είναι η τηλεόραση όπως έχει τώρα. Για τους περισσότερους από εμάς το ιδανικό της τηλεόρασης βρίσκεται στο γεγονός ότι μπορεί να προσφέρει έναν κοινό τόπο συζήτησης (π.χ. κάποιες εκπομπές ή κάποια σίριαλ που μας κινούν το ενδιαφέρον) ή έστω ένα ακόμα μέσο για να γεμίζει τον ελεύθερο χρόνο μας στο σπίτι. Όσοι, όμως, αποφάσισαν να την βγάλουν οριστικά από τη ζωή τους (και πιστέψτε με είναι περισσότεροι από όσους φαντάζεστε), την «λησμονούν» μόνο ως μέσο αναμετάδοσης αγώνων, μιας καλής ταινίας ή κάποιων ποιοτικών ντοκιμαντέρ. Συμπέρασμα; Ιδανική τηλεόραση είναι μάλλον απίθανο να υπάρξει ποτέ. Αν όμως με κάποιον τρόπο μεταδίδονταν ζωντανοί αγώνες και ντοκιμαντέρ on-line, θα μπορούσε να υπάρξει ιδανικό ίντερνετ. Και αυτό ίσως να σήμαινε την αρχή μίας πραγματικής επανάστασης ενάντια στο πιο λαϊκό μέσο ενημέρωσης και ψυχαγωγίας, που μας έκανε τόσο πολύ να το αγαπάμε και να το μισούμε.
Μπείτε στη συζήτηση

σχόλια

v