Πόσο υγιές είναι να προσποιείσαι πως όλα είναι καλά;
Έχεις κι εσύ φίλους που νιώθουν πανευτυχείς στην τοποθεσία καραντίνα; Είσαι κι εσύ ένας απ’ αυτούς; Ίσως είναι καιρός να ανησυχήσεις.
Θέλω να πατήσω θυμωμένες φατσούλες σε όλους εσάς που γράφετε στο Facebook «δεν καταλαβαίνω τι σας πειράζει που #μένουμε_σπίτι, να εγώ τώρα μαθαίνω βελονάκι και περνάω τέλεια». Σίγουρα, εννοείται να αξιοποιείς δημιουργικά τον χρόνο σου, 25 θέματα έχουμε γράψει την τελευταία εβδομάδα για να σε βοηθήσουμε αφενός να μη βαριέσαι και αφετέρου να μην τρελαθείς, αλλά από εκεί μέχρι το «αχ πόσο αγαπώ την καραντίνα, κοίτα τι καλό μας έκανε» ένα σύνδρομο της Στοκχόλμης δρόμος, απ’ ό,τι φαίνεται.
Ο κλάδος της ψυχολογίας κρούει καιρό τώρα τον κώδωνα του κινδύνου για τη λεγόμενη «αρχή της Πολυάννας». Τη θυμάσαι την Πολυάννα; Ήταν μια ηρωίδα παιδικών βιβλίων, η οποία έπαιζε αυτό το ανατριχιαστικό παιχνίδι που το έλεγε «της χαράς». Οι κανόνες του παιχνιδιού ήταν πολύ απλοί: Ό,τι και αν γίνεται, μα ό,τι και αν γίνεται, πρέπει να βρίσκεις έναν λόγο να είσαι χαρούμενος. Είσαι διασωληνωμένος στο νοσοκομείο; Είσαι ευτυχής, γιατί οι δικοί σου άνθρωποι δεν είναι, και βρίσκονται εκεί να σε φροντίζουν. Πέθανε η γιαγιά σου; Είσαι χαρούμενος, γιατί η μαμά σου και τα αδέρφια σου ζουν ακόμα. Και λοιπά τέτοια φρικιαστικά που οδηγούν με μαθηματική ακρίβεια στην κατάθλιψη, γιατί τα καταπιεσμένα συναισθήματα πάντα βρίσκουν τρόπο να βγουν στην επιφάνεια –συνήθως ξεχειλίζοντας, με μια μεγάλη έκρηξη, και πολλές φορές μετά από χρόνια.
«Και τι προτείνεις δηλαδή, να κάτσουμε στο πάτωμα και να κλαίμε μέχρι να περάσει όλο αυτό;» σε ακούμε να ρωτάς. Παν μέτρο άριστο, παιδιά, κανένα άκρο δεν είναι υγιές, και λοιπά τέτοια κλισέ που όλοι μας τα ξέρουμε αλλά χάριν της επιχειρηματολογίας επιπέδου Γυμνασίου προσποιούμαστε πως τα ξεχνάμε. Σίγουρα δεν μπορείς να είσαι θυμωμένος 24 ώρες το 24ωρο για τον επόμενο μήνα, αλλά και το να πείθεις τον εαυτό σου πόσο πολύ γουστάρεις που δεν βλέπεις τους ανθρώπους σου, δεν κάνεις αγκαλιές, δεν πας στη δουλειά σου και δεν ζεις την ζωή σου, καλό δεν θα σου κάνει. Ισορροπήστε γιατί χανόμαστε.
Άσε το μυαλό σου να κάνει σενάρια: Το έχουμε ξαναπεί (εδώ, συγκεκριμένα) όσο φιμώνεις τις κακές σκέψεις, τόσο αυτές επιστρέφουν με μεγαλύτερη ένταση για να σε στοιχειώσουν. Δώσε στον εαυτό σου το δικαίωμα να είναι θλιμμένος/ θυμωμένος/ αγχωμένος/ φρικαρισμένος κάποιες φορές, άφησε το μυαλό σου να κάνει καταστροφικά σενάρια τύφλα-να-‘χει-το-Τσέρνομπιλ. Και μετά θυμήσου πως οι χειρότεροι φόβοι μας δεν επαληθεύονται σχεδόν ποτέ, και πως το να αντιμετωπίσεις κάτι πραγματικά τραγικό είναι στην πραγματικότητα πίστα πιο εύκολη από το να το φαντάζεσαι. Οπότε, κατά μία έννοια, το να φτιάχνει δυστοπικά σενάρια είναι ο τρόπος που έχει ο εγκέφαλός σου να σε προετοιμάζει και να σε «εκπαιδεύει» για τις δύσκολες αποστολές. Το χειρότερο δυνατό σενάριο είναι συνήθως λιγότερο εφιαλτικό απ’ όσο το έχεις φανταστεί.
Δεν είναι κακό να θυμώνεις: Μια ματιά στα σχόλια ενός τυχαίου ποστ ενημερωτικού μέσου αυτές τις μέρες μπορεί να σου επιβεβαιώσει πως όλοι είμαστε θυμωμένοι. Οι ιντερνετικοί καυγάδες που ξεσπάνε σύμφωνα με εντελώς αναξιόπιστα εμπειρικά δεδομένα κάθε 10,4 δευτερόλεπτα έχουν το καλό πως είναι αναίμακτοι, εντελώς άνευ ουσίας, θα τους έχεις ξεχάσει το επόμενο δεκάλεπτο. Όλοι όμως έχουμε ανάγκη ένα ξέσπασμα αυτές τις μέρες, και αν εσύ αποφάσισες πως για το κακό που μας βρήκε φταίνε ο Χαρδαλιάς/ οι Κινέζοι/ η νέα τάξη πραγμάτων και ο Τζορτζ Σόρος/ οι παππούδες που δεν μένουν σπίτι/ αυτοί που τα βάζουν με τους παππούδες που δεν μένουν σπίτι/ εμείς που έχουμε λάθος απαντήσεις στα κουίζ μας (δεν έχουμε, ξανακοίτα, λάθος κάνεις) σε περιμένουμε στη σελίδα μας στο Facebook να τα γράψεις, να τσακωθείς, να ξεδώσεις. Απόλυτη εχεμύθεια, αβάδιστα, στον χώρο σας.
Μη γενικεύεις: Δεν είναι για όλους το σπίτι ένα «ασφαλές καταφύγιο», όπως αποδεικνύουν τα περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας που αυξάνονται δραματικά τις τελευταίες εβδομάδες. Μη λες «και τι θα πάθεις αν μείνεις λίγο μόνος σου;» δεν την διαχειριζόμαστε όλοι εύκολα τη μοναξιά. Μην τα βάζεις με τους παππούδες που δεν μένουν σπίτι, δεν είναι εύκολο να βάλεις τη ζωή σου σε παύση όταν φοβάσαι πως δεν έχεις και πολλή ζωή ακόμα. Μην κρίνεις εξ ιδίων γενικώς, το ότι είναι πανεύκολο για την εσωστρεφή σου φύση να φτιάχνει μια βδομάδα οριγκάμι την ώρα που ο κόσμος έξω καίγεται, δεν αποδεικνύει πως ο κόσμος θα ήταν καλύτερος αν ήταν όλοι σαν εσένα.
Μην υποτιμάς την ψυχολογία: Δεν θέλουμε να το χαλάσουμε στους Ράμπο ανάμεσά μας, που λένε «τι ψυχολογικά κουκλίτσα μου, εδώ έχουμε πανδημία, είναι σημαντικότερη η διάθεσή σου από τις ανθρώπινες ζωές;» αλλά μια κοινωνία που ξεχειλίζει από ψυχικά νοσήματα είναι εξίσου επικίνδυνη με έναν φονικό ιό. Και όποιος αρνείται να το παραδεχτεί αυτό για να μην τον πουν «ευαισθητούλη» είναι μέρος του προβλήματος.
Ο κλάδος της ψυχολογίας κρούει καιρό τώρα τον κώδωνα του κινδύνου για τη λεγόμενη «αρχή της Πολυάννας». Τη θυμάσαι την Πολυάννα; Ήταν μια ηρωίδα παιδικών βιβλίων, η οποία έπαιζε αυτό το ανατριχιαστικό παιχνίδι που το έλεγε «της χαράς». Οι κανόνες του παιχνιδιού ήταν πολύ απλοί: Ό,τι και αν γίνεται, μα ό,τι και αν γίνεται, πρέπει να βρίσκεις έναν λόγο να είσαι χαρούμενος. Είσαι διασωληνωμένος στο νοσοκομείο; Είσαι ευτυχής, γιατί οι δικοί σου άνθρωποι δεν είναι, και βρίσκονται εκεί να σε φροντίζουν. Πέθανε η γιαγιά σου; Είσαι χαρούμενος, γιατί η μαμά σου και τα αδέρφια σου ζουν ακόμα. Και λοιπά τέτοια φρικιαστικά που οδηγούν με μαθηματική ακρίβεια στην κατάθλιψη, γιατί τα καταπιεσμένα συναισθήματα πάντα βρίσκουν τρόπο να βγουν στην επιφάνεια –συνήθως ξεχειλίζοντας, με μια μεγάλη έκρηξη, και πολλές φορές μετά από χρόνια.
«Και τι προτείνεις δηλαδή, να κάτσουμε στο πάτωμα και να κλαίμε μέχρι να περάσει όλο αυτό;» σε ακούμε να ρωτάς. Παν μέτρο άριστο, παιδιά, κανένα άκρο δεν είναι υγιές, και λοιπά τέτοια κλισέ που όλοι μας τα ξέρουμε αλλά χάριν της επιχειρηματολογίας επιπέδου Γυμνασίου προσποιούμαστε πως τα ξεχνάμε. Σίγουρα δεν μπορείς να είσαι θυμωμένος 24 ώρες το 24ωρο για τον επόμενο μήνα, αλλά και το να πείθεις τον εαυτό σου πόσο πολύ γουστάρεις που δεν βλέπεις τους ανθρώπους σου, δεν κάνεις αγκαλιές, δεν πας στη δουλειά σου και δεν ζεις την ζωή σου, καλό δεν θα σου κάνει. Ισορροπήστε γιατί χανόμαστε.
Άσε το μυαλό σου να κάνει σενάρια: Το έχουμε ξαναπεί (εδώ, συγκεκριμένα) όσο φιμώνεις τις κακές σκέψεις, τόσο αυτές επιστρέφουν με μεγαλύτερη ένταση για να σε στοιχειώσουν. Δώσε στον εαυτό σου το δικαίωμα να είναι θλιμμένος/ θυμωμένος/ αγχωμένος/ φρικαρισμένος κάποιες φορές, άφησε το μυαλό σου να κάνει καταστροφικά σενάρια τύφλα-να-‘χει-το-Τσέρνομπιλ. Και μετά θυμήσου πως οι χειρότεροι φόβοι μας δεν επαληθεύονται σχεδόν ποτέ, και πως το να αντιμετωπίσεις κάτι πραγματικά τραγικό είναι στην πραγματικότητα πίστα πιο εύκολη από το να το φαντάζεσαι. Οπότε, κατά μία έννοια, το να φτιάχνει δυστοπικά σενάρια είναι ο τρόπος που έχει ο εγκέφαλός σου να σε προετοιμάζει και να σε «εκπαιδεύει» για τις δύσκολες αποστολές. Το χειρότερο δυνατό σενάριο είναι συνήθως λιγότερο εφιαλτικό απ’ όσο το έχεις φανταστεί.
Δεν είναι κακό να θυμώνεις: Μια ματιά στα σχόλια ενός τυχαίου ποστ ενημερωτικού μέσου αυτές τις μέρες μπορεί να σου επιβεβαιώσει πως όλοι είμαστε θυμωμένοι. Οι ιντερνετικοί καυγάδες που ξεσπάνε σύμφωνα με εντελώς αναξιόπιστα εμπειρικά δεδομένα κάθε 10,4 δευτερόλεπτα έχουν το καλό πως είναι αναίμακτοι, εντελώς άνευ ουσίας, θα τους έχεις ξεχάσει το επόμενο δεκάλεπτο. Όλοι όμως έχουμε ανάγκη ένα ξέσπασμα αυτές τις μέρες, και αν εσύ αποφάσισες πως για το κακό που μας βρήκε φταίνε ο Χαρδαλιάς/ οι Κινέζοι/ η νέα τάξη πραγμάτων και ο Τζορτζ Σόρος/ οι παππούδες που δεν μένουν σπίτι/ αυτοί που τα βάζουν με τους παππούδες που δεν μένουν σπίτι/ εμείς που έχουμε λάθος απαντήσεις στα κουίζ μας (δεν έχουμε, ξανακοίτα, λάθος κάνεις) σε περιμένουμε στη σελίδα μας στο Facebook να τα γράψεις, να τσακωθείς, να ξεδώσεις. Απόλυτη εχεμύθεια, αβάδιστα, στον χώρο σας.
Μη γενικεύεις: Δεν είναι για όλους το σπίτι ένα «ασφαλές καταφύγιο», όπως αποδεικνύουν τα περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας που αυξάνονται δραματικά τις τελευταίες εβδομάδες. Μη λες «και τι θα πάθεις αν μείνεις λίγο μόνος σου;» δεν την διαχειριζόμαστε όλοι εύκολα τη μοναξιά. Μην τα βάζεις με τους παππούδες που δεν μένουν σπίτι, δεν είναι εύκολο να βάλεις τη ζωή σου σε παύση όταν φοβάσαι πως δεν έχεις και πολλή ζωή ακόμα. Μην κρίνεις εξ ιδίων γενικώς, το ότι είναι πανεύκολο για την εσωστρεφή σου φύση να φτιάχνει μια βδομάδα οριγκάμι την ώρα που ο κόσμος έξω καίγεται, δεν αποδεικνύει πως ο κόσμος θα ήταν καλύτερος αν ήταν όλοι σαν εσένα.
Μην υποτιμάς την ψυχολογία: Δεν θέλουμε να το χαλάσουμε στους Ράμπο ανάμεσά μας, που λένε «τι ψυχολογικά κουκλίτσα μου, εδώ έχουμε πανδημία, είναι σημαντικότερη η διάθεσή σου από τις ανθρώπινες ζωές;» αλλά μια κοινωνία που ξεχειλίζει από ψυχικά νοσήματα είναι εξίσου επικίνδυνη με έναν φονικό ιό. Και όποιος αρνείται να το παραδεχτεί αυτό για να μην τον πουν «ευαισθητούλη» είναι μέρος του προβλήματος.
