Γέφυρες: Ιστορίες από την κατάκτηση της... άλλης πλευράς

της Ηρώς Κουνάδη

Στις πρώτες θέσεις της λίστας με τις αγαπημένες μας κατασκευές –μαζί με τους φάρους και τους ιαπωνικούς κήπους– οι γέφυρες ασκούν, εδώ και αιώνες, την ιδιαίτερη γοητεία τους ως σύμβολα της ένωσης, της «κατάκτησης» του νερού, όταν πλαισιώνουν ποτάμια κάποτε αδιάβατα, της ανθρώπινης επιθυμίας να προχωρήσει πιο μακριά, να προσεγγίσει το απροσπέλαστο, να ξεπεράσει εμπόδια.

Μετρώντας ήδη δύο και κάτι χιλιετίες ζωής –από τα ινδικά έπη που αναφέρουν την ύπαρξη γεφυρών από την Ινδία στη Σρι Λάνκα μέχρι τους Ρωμαίους και τις απίστευτα ανθεκτικές για την εποχή κατασκευές τους– οι γέφυρες κατασκευάζονται μεν για πρακτικούς κυρίως λόγους, διαθέτουν, όμως, στην πλειοψηφία τους και αισθητική αξία.

Για του λόγου το αληθές, συγκεντρώσαμε δέκα από τις ωραιότερες γέφυρες του κόσμου, και σας τις παρουσιάζουμε, για να ταξιδέψετε μαζί μας νοερά, πάνω από ποτάμια, φαράγγια και κοιλάδες.

Γέφυρα του Καρόλου
Έχοντας ξεκινήσει να κατασκευάζεται το 1357, υπό τις οδηγίες του Βασιλιά Καρόλου IV, ένα από τα πλέον αναγνωρίσιμα αξιοθέατα της Πράγας ολοκληρώθηκε στις αρχές του 15ου αιώνα και ήταν, στην εποχή της, το μοναδικό πέρασμα του ποταμού Vltava –πράγμα που κατέστησε πολύ γρήγορα την Πράγα εμπορικό πέρασμα από τη δυτική στην ανατολική Ευρώπη. Τα μπαρόκ αγάλματα που κοσμούν την 500 μέτρων πεζογέφυρα που κατά τη διάρκεια της ημέρας σφύζει από ζωή –καθώς αποτελεί το αγαπημένο σημείο τουριστών, ζωγράφων, μικροπωλητών και street artists– προστέθηκαν εδώ περί το 1700, κάνοντάς την ακόμα πιο εντυπωσιακή.

Γέφυρα Khaju
Κτισμένη το 17ο αιώνα από το Σάχη Abbas II, η πολυφωτογραφημένη γέφυρα στο Ισφαχάν του Ιράν είναι ταυτόχρονα και φράγμα, με υδατοφράκτες κάτω από τις αψίδες της, οι οποίοι, όταν κλείνουν, ανεβάζουν τη στάθμη του νερού πίσω από τη γέφυρα σε σημείο ώστε να αρδεύονται οι κήποι πλάι στον ποταμό Zayandeh. Η γέφυρα κοσμείται από δύο σειρές αψίδων, ενώ στο κέντρο της δεσπόζουν δύο μεγάλες πτέρυγες, γνωστές ως Prince Parlors, που είχαν αρχικά κατασκευαστεί για τον ίδιο τον Σάχη.

Pont du Gard
Η Γέφυρα του Gard, του ποταμού της Νότιας Γαλλίας, κτισμένη από τον Marcus Vipsanius Agrippa (63 - 12 π.Χ.) θεωρείται ένα από τα σπουδαιότερα επιτεύγματα της ρωμαϊκής μηχανικής. Κτισμένη με σκοπό τη μεταφορά νερού, και όχι ανθρώπων ή εμπορευμάτων –αν και υπάρχει επάνω της μία μικρή πεζογέφυρα– η Pont du Gard είναι μέρος ενός ευρύτερου υδραγωγείου, που μετέφερε νερό σε απόσταση 50 περίπου χιλιομέτρων, μέχρι τη ρωμαϊκή πόλη Nemausus –τη σημερινή Nimes.

Γέφυρα των Στεναγμών
Σύμφωνα με το θρύλο, αν ένα ζευγάρι φιληθεί μέσα σε γόνδολα ακριβώς κάτω από τη Γέφυρα των Στεναγμών, η αγάπη τους θα παραμείνει ανεξίτηλη στην αιωνιότητα. Κτισμένη το 1600 από τον Antonio Contino, η γέφυρα πήρε το όνομά της από το Λόρδο Βύρωνα, ο οποίος είπε ότι οι κρατούμενοι θα αναστέναζαν βλέποντας τη Βενετία για τελευταία φορά από τα παράθυρά της, καθώς θα μεταφέρονταν από το δωμάτιο των ανακρίσεων στο κεντρικό παλάτι στη φυλακή του Δόγη για τη φυλάκιση, το βασανισμό ή την εκτέλεσή τους. Στην πραγματικότητα, στην εν λόγω φυλακή κρατούνταν μόνο μικροεγκληματίες, και μόνο για σύντομο χρονικό διάστημα.

Iron Bridge
Η γέφυρα που διασχίζει τον ποταμό Severn στο Shropshire της Αγγλίας, μπορεί να μην είναι ιδιαίτερα μεγάλη ή περίτεχνη, έμεινε όμως στην Ιστορία για ένα λόγο: ήταν η πρώτη γέφυρα που κατασκευάστηκε εξολοκλήρου από χυτοσίδηρο. Κτισμένη το 18ο αιώνα, σύμφωνα με τα σχέδια του αρχιτέκτονα Thomas Farnolls Pritchard, ο οποίος όμως πέθανε πριν ολοκληρωθεί η κατασκευή, την οποία τελικά ανέλαβε ο σιδηρουργός Abraham Darby III. Η ευκολία στην ολοκλήρωση του έργου, που τελείωσε σε τρεις μόλις μήνες, παρά τους 400 τόνους χυτοσιδήρου που χρησιμοποιήθηκαν, άνοιξε το δρόμο για την υιοθέτηση του σιδήρου ως βασικού υλικού στην κατασκευή γεφυρών κατά τη Βιομηχανική Επανάσταση, κόστισε, όμως, πολλά στον Darby, ο οποίος υποτίμησε το κόστος της γέφυρας και παρέμεινε χρεωμένος για την υπόλοιπη ζωή του.

Ponte Vecchio
Η μεσαιωνική γέφυρα πάνω από τον ποταμό Arno στη Φλωρεντία είναι κάτι παραπάνω από γέφυρα: είναι δρόμος, αγορά και ορόσημο της πόλης. Κτισμένη το 1345 από τον Taddeo Gaddi, και με αρκετά μέτρα της επιφάνειάς της να έχουν νοικιαστεί σε εμπόρους προκειμένου να χρηματοδοτηθεί η κατασκευή της, η Ponte Vechio απέκτησε το 1565 το σκέπαστρό της, δημιούργημα του αρχιτέκτονα Giorgio Vasari, ενώ γλίτωσε από τους βομβαρδισμούς του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου χάρη σε εντολή του ίδιου του Χίτλερ, να εξαιρεθεί από τους βομβαρδισμούς των γεφυρών της Φλωρεντίας. Η αγγλική λέξη για τη χρεοκοπία (bankruptcy) λέγεται ότι προέρχεται από εδώ, καθότι το Μεσαίωνα όταν ένας έμπορος δεν μπορούσε να πληρώσει το χρέος του, οι στρατιώτες του έσπαγαν τον πάγκο. Ο σπασμένος πάγκος, banco rotto στα ιταλικά, σήμαινε ότι ο έμπορος είχε χρεοκοπήσει.

Γέφυρα του Ανέμου και της Βροχής
Η αιωνόβια γέφυρα Chenyang, πάνω από τον ποταμό Linxi κοντά στο χωριό Maan των Dong, μιας εθνικής μειονότητας της Κίνας, είναι μια από τις πολλές «γέφυρες του ανέμου και της βροχής» που έχει κτίσει ο συγκεκριμένος λαός. Με όνομα που υποδηλώνει την προστασία που παρέχουν οι εν λόγω γέφυρες από τα καιρικά φαινόμενα, καθότι είναι κλειστές, τα μηχανικά επιτεύγματα των Dong διακρίνονται και για ένα ακόμη χαρακτηριστικό τους: καθόλου καρφιά ή πιρτσίνια δε χρησιμοποιούνται για την κατασκευή τους.

Γέφυρα του Μπρούκλιν
Το 1855, ο μηχανικός John Roebling άρχισε να σχεδιάζει μία γέφυρα, που για την εποχή της θα ήταν η μεγαλύτερη κρεμαστή γέφυρα του κόσμου, με τους πύργους της να κατέχουν τη θέση των υψηλότερων κτισμάτων του Δυτικού Ημισφαιρίου. Σήμερα, είναι μία από τις γέφυρες με τη μεγαλύτερη κίνηση του πλανήτη –κι όμως, στα τέλη του 19ου αιώνα, ο Roebling χρειάστηκε περί τα 14 χρόνια για να πείσει τις αρχές της πόλης να την κατασκευάσουν. Ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι η γέφυρα άντεξε ενώ αντίστοιχες κατασκευές της εποχής έχουν καταρρεύσει, πράγμα για το οποίο οι μηχανικοί αποδίδουν τα εύσημα στον Roebling, που σχεδίασε μια γέφυρα έξι φορές πιο γερή απ’ όσο πίστευε πως θα έπρεπε να είναι.

Tower Bridge
Κι όμως, υπήρχε και τον προηγούμενο αιώνα το πρόβλημα της κίνησης. Και μάλιστα ήταν τόσο έντονο που, περί τα τέλη του 19ου αιώνα, όταν η ανάπτυξη του Ανατολικού Λονδίνου άρχισε να δημιουργεί βαρύ φορτίο στη London Bridge, η κατασκευή της Tower Bridge κρίθηκε απαραίτητη. Η διάσημη σήμερα γέφυρα άρχισε να κτίζεται το 1886, υπό την επίβλεψη του αρχιτέκτονα Sir Horace Jones και του μηχανικού Sir John Wolfe Barry. Μετά το θάνατο του πρώτου, ένα χρόνο αργότερα, ο αντικαταστάτης του George D. Stevenson αποφάσισε να παρέμβει στα σχέδια, προσθέτοντας γοτθικά βικτοριανά στοιχεία που θα την εναρμόνιζαν οπτικά με τον κοντινό Tower of London. Τα εγκαίνια της γέφυρας το 1894 δε χαιρετίστηκαν από επιφωνήματα θαυμασμού, καθότι η υπερβολή της κατασκευής δε συμβάδιζε με το κοινό γούστο της εποχής. Με τον καιρό, όμως, οι Λονδρέζοι τη συνήθισαν, και η γέφυρα έγινε ένα από τα πλέον αναγνωρίσιμα τοπόσημα της πόλης.

Golden Gate Bridge
Η γέφυρα - σύμβολο του San Francisco είναι τόσο άρρηκτα συνδεδεμένη με τις εικόνες της πόλης, που είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς μια εποχή που δεν υπήρχε. Κι όμως, πριν χτιστεί, η κοινή λογική θεωρούσε την κατασκευή της ακατόρθωτη. Η πρώτη ιδέα για μια γέφυρα που θα διέσχιζε το Golden Gate, ένα στενό πέρασμα μεταξύ της Χερσονήσου του San Francisco και των Marin Headlands, γεννήθηκε το 1916, για να εγκαταλειφθεί σχεδόν αμέσως, καθότι ο προϋπολογισμός της άγγιζε τα 100 εκατομμύρια δολάρια, ποσό αστρονομικό για την εποχή. Ένας πεπειραμένος κατασκευαστής γεφυρών, ο Joseph Strauss, κατάφερε, μετά από 22 ολόκληρα χρόνια… επιχειρηματολογίας, να πείσει τόσο το Υπουργείο Πολέμου, που πίστευε ότι η γέφυρα θα εμπόδιζε την κίνηση των πλοίων, όσο και τη Southern Pacific Railroad, που θεωρούσε τη γέφυρα ανταγωνιστικά στις ακτοπλοϊκές της συνδέσεις, αλλά και τον κόσμο, που θεωρούσε τα αρχικά σχέδια άσχημα. Έτσι, η κατασκευή της γέφυρας ολοκληρώθηκε τέσσερα χρόνια αργότερα, και έμεινε στην Ιστορία όχι μόνο για την αισθητική της, αλλά και για το γεγονός ότι ήταν το πρώτο εργοτάξιο για το χτίσιμο γέφυρας με μέτρα υψίστης ασφαλείας –λέγεται, μάλιστα, ότι το δίχτυ ασφαλείας που χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά έσωσε τη ζωή 19 εργατών, που αργότερα ίδρυσαν το Halfway to Hell Club.