Street art: Τα κτίρια ως καμβάς!

του Γιώργου Κόκουβα

Οι κάτοικοι κάθε αστικής περιοχής παραπονιούνται για το γκρίζο μπετόν και τα άχρωμα κτίρια που τους περιβάλλουν. Οι καλλιτέχνες ψάχνουν τρόπους να εκφραστούν με όλο και πιο πρωτοποριακά μέσα – και ο καμβάς δεν είναι πλέον ένα από αυτά. Κάποιος είχε, ευτυχώς, την φαεινή ιδέα να συνδυάσει τις δύο παραπάνω ανάγκες σε κάποια πόλη του πλανήτη, κι από εκεί ξεκίνησε η street art. 

Παρακλάδι αυτής, η αξιοποίηση των τοίχων και των τυφλών όψεων των κτιρίων της πόλης που μέχρι πρότινος χάριζαν στους ενοίκους του τετραγώνου την θέα του απόλυτου γκρίζου από τα πίσω παράθυρά τους. Σε πολλές περιπτώσεις, όχι πια, καθώς το γκρίζο έχει αντικατασταθεί από τα χρώματα και τα σχέδια της φαντασίας των καλύτερων street artists, που αφιερώνουν τις δημιουργίες τους στο πιο ευγνώμον κοινό: Αυτό του οποίου την καθημερινότητα αλλάζουν.

Η αρχή έγινε και επίσημα τον περασμένο χρόνο στην Αθήνα με τρεις δημιουργίες επιδοτούμενες από το Υπουργείο Περιβάλλοντος – στην πραγματικότητα οι street artists είχαν ήδη εδώ και χρόνια περιποιηθεί πολλούς τοίχους του κέντρου. Δυστυχώς, τα τρία «νομοταγή» έργα τέχνης δεν μας φτάνουν. Κι αυτό γιατί η ζωγραφική στους τοίχους των άχρωμων γωνιών της πόλης δεν είναι απλώς τέχνη. Δεν είναι κάποιο μουσειακό είδος πολυτελείας. Είναι, σε τέτοιους καιρούς, απαραίτητη ανάσα για όλους μας, που νιώθουμε να πνιγόμαστε στην ίδια μας την πόλη, στο ίδιο μας το παράθυρο. 

Παρακάτω, παρουσιάζουμε τα τρία έργα που κοσμούν τυφλές όψεις πολυκατοικιών της Αθήνας, χρηματοδοτούμενες από πρόγραμμα του ΥΠΕΚΑ σε συνεργασία με την Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών. Το πρόγραμμα ανακοινώθηκε πριν περίπου δύο χρόνια, η αρχή έγινε μέσα στο 2011, ενώ, δυστυχώς, οι πιθανότητες να συνεχιστεί είναι ελάχιστες, καθώς μετά από δεκάδες τηλεφωνήματα στο Υπουργείο, δεν καταφέραμε να βρούμε κανένα τμήμα και κανένα πρόσωπο που να γνωρίζει πλέον «τι πρόγραμμα είναι αυτό». Γι’ αυτό και στην συνέχεια παραθέτουμε «επιτοίχια» έργα τέχνης από όλο τον κόσμο, που ελπίζουμε να αποτελέσουν παράδειγμα προς μίμηση για τους εντόπιους street artistis, και φυσικά για τους ιθύνοντες. 

*Η επίσημη» τριλογία της Αθήνας

Στο 20 της οδού Πειραιώς, κοντά στην Ομόνοια, στην τυφλή όψη του οικοδομήματος που στεγάζει το ξενοδοχείο Vienna βρίσκεται το πρώτο έργο που υλοποιήθηκε στην Αθήνα. Πρόκειται για μια ανεστραμμένη εκδοχή του γνωστού σχεδίου του Albrecht Durer, «Hands» και αποτελεί πρόταση του Παύλου Τσάκωνα, υλοποιημένη από την ομάδα Αναστασάκου-Κρέτση. Το «Praying for us» φρόντισε να διαθέτει χρωματικές διαβαθμίσεις που ταιριάζουν με τον ουρανό, ώστε να φαίνεται πως τα χέρια βγαίνουν από αυτόν και ουσιαστικά αποτελεί σχόλιο στην σύγχρονη πραγματικότητα, κατά την οποία ο Θεός… προσεύχεται για εμάς. 

Αρχικά σχεδιασμένο να υλοποιηθεί στους Αμπελόκηπους, το «No signal» του Πάνου Σκλαβενίτη τελικά κόσμησε τον πίσω τοίχο κτιρίου στην οδό Κριεζιώτου, μια ανάσα από το Σύνταγμα. 

Τέλος, το άτιτλο έργο που απέδωσε και πάλι η ομάδα Αναστασάκου-Κρέτση βρίσκεται στην οδό Κασομούλη στον Νέο Κόσμο, και χαιρετά τους περαστικούς και τους επιβάτες του τραμ που περνά ακριβώς από κάτω, δίνοντας το παράδειγμα για το πώς μπορεί ένας τοίχος από αδιάφορος να γεμίσει χρώμα και αισιοδοξία.  

Ο αρχικός σχεδιασμός του προγράμματος «Ζωγραφική Τυφλών Όψεων Κτιρίων» περιλάμβανε ακόμη δύο έργα τέχνης που δυστυχώς ακόμη δεν είδαμε. Μπορείτε να τα δείτε ως μακέτες στο σχετικό αρχείο του Υπουργείου, που θα βρείτε πάνω δεξιά στα Σχετικά Documents. 

*Τοίχοι με… τύχη απ’ όλο τον κόσμο

Οι τοίχοι, εκτός από αυτιά, έχουν και μάτια. Κι ο υπεύθυνος για την παραπάνω φωτο-τοιχογραφία έλαβε για την διαπίστωσή του βραβείο Ted 100.000 δολαρίων. Πρόκειται για τον Γάλλο Street Artist με το ψευδώνυμο JR, που γυρνά από παραγκούπολη σε παραγκούπολη στις πιο φτωχές γειτονιές του πλανήτη και χρησιμοποιεί πρόσωπα κατοίκων για να ντύσει «φωτογραφικά» τοίχους και κτίρια, και να δώσει λίγη «ζωή» στις υποβαθμισμένες περιοχές όπου ζουν. Δείτε περισσότερα από τα συγκλονιστικά του έργα εδώ. 

Πρωτότυπα παιχνίδια με την αρχιτεκτονική επιχειρεί ο street artist John Pugh, ο οποίος προκάλεσε καλλιτεχνικό «σεισμό» σε κτίρια της California. Με μια πρώτη ματιά, φαίνεται σαν να κατέρρευσε ο τοίχος αποκαλύπτοντας ιστορικά αρχιτεκτονήματα, αλλά στην πραγματικότητα όλα είναι μια 3D ζωγραφιά στον εξωτερικό τοίχο, που επιτείνεται από τις ανθρώπινες φιγούρες και τις σκιές. Το ίδιο επιχειρεί και στο παρακάτω δείγμα αρχαιοελληνικής αρχιτεκτονικής, οι κίονες της οποίες έχουν ζωγραφιστεί πάνω σε άλλο ένα αμερικανικό κτίριο-καμβά του Pugh. 

Δείτε περισσότερα δείγματα από την δουλειά του Pugh εδώ. 

Η ποπ κουλτούρα και οι μορφές της τέχνης βρίσκουν επίσης θέση στους τοίχους εγκαταλελειμμένων κτιρίων. Πιο πάνω, τα κλειστά στόρια και το «τρίπτυχο» της εισόδου αξιοποιούνται κατάλληλα για να αποδοθεί η μορφή του Nicholson από την «Λάμψη». 

Σε πορτογαλικές γειτονιές, το Φεστιβάλ street art της χώρας χάρισε σε εγκαταλελειμμένα κτίρια ευφάνταστες φιγούρες, όπως αυτή του ανθρώπου στο μπαλκόνι, τον οποίο αρπάζει η διπλανή μορφή. Δείτε περισσότερα πορτογαλικά δείγματα στο PhotoGallery του δημοσιεύματος. 

Στο Katowice, ο διακόπτης On/Off έμεινε ως δώρο από Ισπανό street artist στο πλαίσιο του πολωνικού Φεστιβάλ του είδους. Πιο δίπλα, βλέπουμε τον πιο μουσικό τοίχο του κόσμου, ενώ στην τελευταία εικόνα, η πίσω όψη ενός κτιρίου μετατράπηκε στην πίσω όψη ενός κεφαλιού κοπέλας, με την ανάλογη κοτσίδα.

Η λογική του Bansky βρίσκει συνεχιστές σε όλο τον κόσμο. Εδώ, το εύρημα της «σκούπας» στα stencil του Banksy μετατρέπεται στην γλώσσα της κοπέλας που καθαρίζει τον δρόμο. Υπάρχει κάποιος που θα περνούσε από αυτόν τον δρόμο, χωρίς να του φτιάξει η διάθεση;

Η Θεσσαλονίκη μπαίνει στον χάρτη της «wall» art, με αυτό το έργο τέχνης στην αριστερή φωτογραφία, ενώ η καμινάδα στην δεύτερη γίνεται γόμα μολυβιού και ο αγωγός νερού στην τρίτη, σε μια νεοϋορκέζικη πλατεία, μετατρέπεται σε περιπαικτικό «φτύσιμο»!

Δείτε περισσότερες φωτογραφίες από street art σε τοίχους, τυφλές όψεις κτιρίων και εγκαταλελειμμένες γειτονιές στο PhotoGallery του δημοσιεύματος.