Από Γοτθική μέχρι Μπαουχάους: Η αναπάντεχη αρχιτεκτονική της Αθήνας

Λέγαμε πρόσφατα, στις ιστορίες από την Πατησίων, πως την αρχιτεκτονική που χαζεύεις σε πόλεις όπως η Πράγα και η Κρακοβία, την έχει και η Αθήνα. Σύμφωνοι, σε μικρές, τόσες δα δόσεις, που πρέπει να τις αναζητήσεις για να τις βρεις, δεν είναι παντού να σε τραβάνε από το μανίκι και να διεκδικούν την προσοχή σου. Είναι, όμως, πάντα εκεί –κι αν κοντοσταθείς να τις χαζέψεις, ενδέχεται να σε εκπλήξουν.

Η Αθήνα είναι goth: Από τα Πατήσια μέχρι το Μαρούσι

Γοτθική λέμε εκείνη τη δραματική αρχιτεκτονική με τα ψηλά τόξα και τις τολμηρές αιχμές, των κτιρίων που μοιάζουν να τεντώνονται για να αγγίξουν τον ουρανό. Είναι πομπώδης, μεγαλειώδης, και πιο κοντά από κάθε άλλη στην προσπάθεια να κάνει ειρήνη με την ιδέα του θανάτου, εξ ου και απαντάται συχνότερα σε εκκλησίες.

Ο Πύργος της οδού Θήρας, στην Πλατεία Αμερικής

Στην Αθήνα, τη βλέπεις στον ναό του Αγίου Ανδρέα που σχεδίασε ο μέγας Ερνέστος Τσίλλερ και βρίσκεται μέσα στο Άλσος Συγγρού στο Μαρούσι, αλλά και στον εμβληματικό Πύργο Θήρας, αλλιώς γνωστό και ως Οικία Τυπάλδου, που χτίστηκε το 1914 στην Πλατεία Αμερικής. Νεογοτθικός είναι επίσης ο Πύργος Βασιλίσσης στο Ίλιον, που χρονολογείται στη σημερινή του μορφή από το 1861, και είναι επισκέψιμος –φιλοξενεί μάλιστα ενδιαφέρουσες δράσεις, ξεναγήσεις και άλλες εκδηλώσεις.

Όχι, η Αθήνα είναι Μπαουχάους: Από το Ωδείο ως το Bios

Η αρχιτεκτονική που παραπέμπει πιο πολύ απ’ όλες σε ασπρόμαυρη φωτογραφία, το Bauhaus είναι εκείνη η μίνιμαλ αισθητική που πέταξε από πάνω της τα στολίδια και κράτησε μόνο την ουσία. Με τις καθαρές γραμμές και τα γεωμετρικά της σχήματα, κάνει τα κτίρια να μοιάζουν σαν να παίζουν αέναα με το φως και τη σκιά.

Φωτό © Bon Flaneur

Το πιο χαρακτηριστικό Bauhaus κτίριο που έχουμε στην Αθήνα είναι το Ωδείο, σχεδιασμένο τη δεκαετία του ‘50 από τον αρχιτέκτονα που μας εκπροσώπησε επάξια ως χώρα στη Σχολή Μπαουχάους, τον Ιωάννη Δεσποτόπουλο. Στοιχεία Μπαουχάους έχει και το κτίριο του Bios που σχεδιάστηκε το 1935 από τον Αθανάσιο Δεμίρη, για να στεγάσει το Εργοστάσιο σουστών Περδίου.

Μήπως η Αθήνα είναι και λίγο αρ νουβό; Η ιδιαίτερη περίπτωση του Ακροπόλ

Φωτό: Alexandros A Lavdas | Shutterstock

Ρομαντική και λουλουδένια, η αρ νουβό είναι η αρχιτεκτονική που έβαλε τις ευθείες γραμμές για ύπνο και άφησε τις καμπύλες να κάνουν παιχνίδι: Οργανικά μοτίβα, ρευστές προσόψεις και κτίρια που απ’ όπου και αν τα κοιτάξεις μοιάζουν έτοιμα να θροΐσουν στο επόμενο φύσηγμα του αέρα.

Φωτό: Konstantinos Livadas | Shutterstock

Σπάνια, σπανιότατη στην Αθήνα, την αρ νουβό θα την δεις στο μεγαλείο της στο Ακροπόλ Παλάς της Πατησίων, που χτίστηκε την περίοδο 1926-28 σε σχέδια του αρχιτέκτονα Σωτήρη Μαγιάση. Στοιχεία της υπάρχουν επίσης στη γειτονική πολυκατοικία Παπαλεονάρδου, γωνία Πατησίων και Σκαραμαγκά, όπου έζησε κάποια χρόνια η Μαρία Κάλλας, αλλά και στο εκλεκτικιστικό Μέγαρο Ρέντη, στη γωνία των οδών Βασιλίσσης Σοφίας και Μέρλιν, που χτίστηκε το 1928 σε σχέδια του Βασίλειου Τσαγρή.

Και αρ ντεκό είναι η Αθήνα: Το νεοϋρκέζικο μεγαλείο του Ρεξ

«…κοντοστάθηκε μπρος στο Ρεξ. Με το ύψος του και τις δύο μυτερές κορφές του προσπαθούσε απεγνωσμένα να θυμίσει κάποιον νεοϋρκέζικο ουρανοξύστη. Στο υπόγειο έπαιζε το Σινεάκ, ενώ στον πάνω όροφο η μεγάλη Μαρίκα Κοτοπούλη» γράφει ο Μένης Κουμανταρέας στο Δυο φορές Έλληνας.

Κι αν αυτό δεν σου εξηγεί αμέσως τι είναι το Αρ ντεκό, ας το θέσουμε και αλλιώς: Η αρχιτεκτονική που αποφάσισε πως η κομψότητα μπορεί να είναι και λίγο… μηχανή. Γεωμετρικά μοτίβα, ζιγκ-ζαγκ, συμμετρίες και μέταλλο, μέταλλο παντού. Είναι το στιλ που έκανε πόλεις σαν τη Νέα Υόρκη να δείχνουν μοντέρνες στις ασπρόμαυρες ταινίες, με μια γοητευτική, κινηματογραφική αυστηρότητα που ακόμα τραβάει τα βλέμματα.

Φωτό: Andronos Haris | Shutterstock

Όπως πιθανότατα δεν μαθαίνεις πρώτη φορά από εμάς, εμβληματικός εκπρόσωπος του κινήματος στην Αθήνα είναι το Ρεξ της Πανεπιστημίου, χτισμένο το 1937 σε σχέδια των αρχιτεκτόνων Βασιλείου Κασσάνδρα και Λεωνίδα Μπόνη. Στοιχεία αρ ντεκό, ταιριασμένα όμως με αναφορές στην ελληνική παράδοση σε ένα πολύ ενδιαφέρον αποτέλεσμα, έχει και η λεγόμενη Μικρή Πολυκατοικία του Βασίλειου Κουρεμένου, που χτίστηκε το 1935 στο 17 της Διονυσίου Αρεοπαγίτου.