Στέβια: Γλύκα, γλύκα, γλυκιά μου

του Νικόλα Γεωργιακώδη

Πριν μερικά χρόνια στην «αγορά» των γλυκαντικών κυριαρχούσαν η ασπαρτάμη, η ζαχαρίνη, το κυκλαμικό οξυ και η ακεσουλφάμη. Τους τελευταίους μήνες, τα φύλλα του θάμνου Stevia Rebaudiana Bertoni - κοινώς Στέβια – έχουν κεντρίσει το ενδιαφέρον τόσο εκείνων που προσέχουν την σιλουέτα τους, όσο και «κολοσσών» της παγκόσμιας βιομηχανίας, όπως είναι η Coca Cola και η εταιρεία Danone et Merisant που παράγει το γλυκαντικό Canderel. Προς τι τόσος ντόρος για ένα θάμνο;

Από την Παραγουάη στην Ευρώπη

Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Η γλυκαντική ύλη από το φυτό στέβια – ή αλλιώς γλυκοζίτες στεβιόλης όπως είναι η επιστημονική ονομασία της- είναι μια μη θερμιδική ουσία που προέρχεται από το φύλλο του ομώνυμου φυτού - ένα είδος μικρού θάμνου που ενδημεί στην Παραγουάη και είναι συγγενικό με το χαμομήλι, τη μαργαρίτα, τα χρυσάνθεμα κ.ά. Τα φύλλα του έχουν γλυκιά γεύση και χρησιμοποιούνται και απευθείας σε τρόφιμα και ροφήματα από κάποιους λαούς της Νότιας Αμερικής.

Στις αρχές του 1970, ξεκίνησαν να γίνονται οι πρώτοι έλεγχοι για την ασφάλειά της στην Ιαπωνία, καθώς οι ομολογουμένως λεπτοκαμωμένοι Ιάπωνες καταλαμβάνουν την πρώτη θέση στη κατανάλωση του γλυκαντικού παγκοσμίως, με τη στέβια να κατέχει το 40% της ιαπωνικής αγοράς στον τομέα των γλυκαντικών υλών. Στη συνέχεια, κι άλλες χώρες αρχίσαν να αξιολογούν θετικά την ασφάλειά της και να επιτρέπουν τη χρήση της: Βραζιλία, ΗΠΑ, Τουρκία, Μεξικό. Από το 2012, η στέβια ξεκίνησε να «γλυκαίνει» και την Ευρώπη. Η αρμόδια Επιτροπή Ασφάλειας Τροφίμων (EFSA) της Ευρωπαϊκής Ένωσης γνωμοδότησε θετικά το Μάρτιο του 2010 και κατόπιν αυτού έδωσε το πράσινο φως για την κυκλοφορία της τον Δεκέμβριο του 2011. Σήμερα, τα εκχυλίσματά της χρησιμοποιούνται ως υποκατάστατο της κοινής, κρυσταλλικής ζάχαρης και αντί άλλων φυσικών ή συνθετικών γλυκαντικών υλών σε ροφήματα, αναψυκτικά διαίτης, ηδύποτα, γλυκίσματα, διαιτητικά τρόφιμα, τρόφιμα για διαβητικούς και ειδικά προϊόντα διατροφής.

Τα… γλυκά «συν»

Ποια είναι τα πλεονεκτήματά της; Κατ’ αρχήν, δεν έχει θερμίδες. «Είναι ιδανική ουσία για όσους θέλουν να μειώσουν το βάρος τους και μια καλή εναλλακτική για όσους θέλουν να το διατηρήσουν, καθώς μειώνει το θερμιδικό περιεχόμενο της δίαιτας.. Έχει πολλαπλάσια γλυκύτητα από την ζάχαρη, δεν έχει καθόλου υδατάνθρακες και δεν αποδίδει θερμίδες», λέει η Αλεξάνδρα Δαμβουνέλη, Διαιτολόγος – Διατροφολόγος. Επίσης, τα γλυκαντικά με βάση τη στέβια, είναι κατάλληλα και για διαβητικούς, καθώς η κατανάλωσή τους δεν επηρεάζει τα επίπεδα της γλυκόζης στο αίμα. Εντούτοις, επειδή είναι άγνωστο το εάν βελτιώνει μακροπρόθεσμα το γλυκαιμικό έλεγχο, τα διαβητικά άτομα θα πρέπει να συμβουλεύονται οπωσδήποτε το γιατρό τους πριν αποφασίσουν να την εντάξουν συστηματικά στο καθημερινό τους διαιτολόγιο.

Ένα ακόμα θετικό της, είναι το γεγονός ότι πρόκειται για ένα εξ’ ολοκλήρου φυσικό προϊόν και επομένως παίρνει έξτρα πόντους ενάντια σε ανταγωνιστές της, όπως η ασπαρτάμη και το κυκλαμικό οξύ. Μπορεί τα εν λόγω συστατικά να μην κρύβουν κίνδυνο για την υγεία, όπως έχουμε επισημάνει σε παλαιότερο άρθρο, όμως σε κάθε περίπτωση η «χημική» τους σύσταση κάνει αρκετούς καταναλωτές επιφυλακτικούς.

Η ελληνική αγορά γλυκαίνεται

Η έγκρισή της από την αρμόδια επιτροπή της Ευρωπαϊκής Ένωσης, έφερε την στέβια και στην ελληνική αγορά. Στις 30 Μαρτίου 2012, από την Coca-Cola Τρία Έψιλον λανσαρίστηκε το Nestea με στέβια, μειώνοντας τα σάκχαρα και τις θερμίδες κατά 30% και καλωσορίζοντας στην Ελλάδα και στην κατηγορία του παγωμένου τσαγιού, τη δημοφιλή γλυκαντική ουσία. Παραμένοντας στον χώρο των αναψυκτικών, η ελληνική εταιρεία ΕΨΑ λάνσαρε δύο νέα αναψυκτικά με στέβια, την ΕΨΑ light λεμονάδα και την ΕΨΑ light πορτοκαλάδα. Στον τομέα των τροφίμων, η… εισβολή της ουσίας είναι εξίσου δυναμική. Hellmann's Ketchup με Stevia, με 50% λιγότερη ζάχαρη και Sweete, από την Φαρμασερβ - Lilly, ένα φυσικό επιτραπέζιο γλυκαντικό από φύλλα στέβια, χωρίς θερμίδες, εναλλακτικό της ζάχαρης και των συνθετικών γλυκαντικών ουσιών.

Η φυσική προέλευση των γλυκοζιτών στεβιόλης, που συνιστούν και τη μεγάλη καινοτομία της συγκεκριμένης γλυκαντικής ύλης, είναι παράλληλα και μια… αγροτική πρόκληση. Για την Ελλάδα ειδικά, η καλλιέργεια αυτή –που δεν ευνοείται ιδιαίτερα από το δυνατό κρύο των βορείων χωρών- αποτελεί μια μεγάλη ευκαιρία οικονομικής ανάπτυξης και μάλιστα, εφαρμόζεται ήδη με επιτυχία σε αρκετές περιοχές. Πειραματικές καλλιέργειες στέβιας υπάρχουν αυτή τη στιγμή σε αγροκτήματα της Θεσσαλίας και της Μακεδονίας.

«Γλυκαθήκατε» και εσείς; Το πιθανότερο ναι. Όμως έχετε υπ’ όψη σας το εξής: Κανένα γλυκαντικό δεν μπορεί να σας κάνει να χάσετε δια μαγείας τα περιττά κιλά και φυσικά καμία στέβια… εξ’ ουρανού. Όλες οι γλυκαντικές ουσίες με μηδενική θερμιδική αξία είναι μόνο βοηθήματα στην γενικότερη προσπάθεια που κάνουμε με την δίαιτα ή την προσεγμένη διατροφή. Καμία από αυτές δεν αποτελεί πανάκεια ή θαυματουργή λύση.