Ιπποφαές: Τι είναι και γιατί θέλουν όλοι να το καλλιεργήσουν;

της Έλενας Μπούλια

Τον τελευταίο καιρό όλο και περισσότεροι μικροκαλλιεργητές κάνουν λόγο για το ιπποφαές και τις ωφέλιμες ιδιότητές του στην υγεία μας. Ο λόγος για έναν φυλλοβόλο θάμνο, τα φύλλα και οι καρποί του οποίου χρησιμοποιούνταν συχνότατα στην αρχαιότητα -σύμφωνα με κείμενα του Θεόφραστου και του Διοσκουρίδη- για να θεραπεύσουν άρρωστα και ταλαιπωρημένα άλογα. Τα άλογα έτρωγαν το φυτό και σύντομα το τρίχωμά τους δυνάμωνε και γινόταν πιο λαμπερό. Έτσι, λέγεται, προέκυψε και το όνομα ιπποφαές= ίππος + φαές (φάος=λάμψη).

Ωστόσο, δεν πρόκειται για ελληνικό προϊόν, αφού το 90% των παγκόσμιων πηγών ιπποφαούς βρίσκεται στην Κίνα, ενώ μεγάλο μέρος βρίσκεται και στην Ινδία. Το γεγονός, όμως, ότι αναπτύσσεται σε ξηρές και αμμώδεις περιοχές, είναι ανθεκτικό σε αλατούχες συνθήκες και απαιτεί πλούσια ηλιοφάνεια για την ανάπτυξή του, το κάνει ιδανικό καλλιεργήσιμο προϊόν για την ελληνική γη.

Τα χαρακτηριστικά του
Το κοινό είδος ιπποφαές το ραμνοειδές, αυτό που πιθανότερα θα συναντήσει κανείς στην Ελλάδα, δεν έχει ύψος μεγαλύτερο των 5 μέτρων. Έχει πυκνά, σκληρά και ακανθώδη κλαδιά, τα φύλλα του είναι ανοιχτόχρωμα πράσινα και λογχοειδή (λεπτά και μακριά), ενώ είναι δίοικο, δηλαδή έχει αρσενικά και θηλυκά φυτά. Τα αρσενικά ιπποφαή παράγουν καφέ άνθη και γύρη προς γονιμοποίηση, με την βοήθεια του αέρα, των θηλυκών. Τα θηλυκά παράγουν πορτοκαλοκίτρινους, σαρκώδεις καρπούς, μαλακούς, χυμώδεις και πλούσιους σε έλαια.

Οι χρήσεις του
Από το υπποφαές σήμερα για κατανάλωση χρησιμοποιείται μόνο ο καρπός, η συγκομιδή του οποίου είναι ιδιαίτερα δύσκολη μέσα από τα ακανθώδη κλαδιά. Αυτός, αν και βρώσιμος, είναι πολύ όξινος και ελαιώδης (δεν τρώγεται, δηλαδή, ωμός, εκτός κι αν ωριμάσει πολύ ή αν αναμειχθεί με κάποιον γλυκό χυμό).

Έτσι, ο καρπός του μπορεί μετά από σχετική επεξεργασία να χρησιμοποιηθεί σε πίτες, μερμελάδες, λικέρ αλλά και καλλυντικές λοσιόν, χάρη στα έλαιά του. Στην Φινλανδία χρησιμοποιείται ως θρεπτικό συστατικό στις παιδικές τροφές, ενώ στην Κίνα και την Γερμανία ως φρουτοποτό. Όσοι το έχουν δοκιμάσει ισχυρίζονται πως έχει ιδιαίτερη γεύση και άρωμα που θυμίζει ανανά.

Ωστόσο, αποτελεί δημοφιλές φυτό και ως καλλωπιστικός θάμνος για κηποτεχνία ή δημιουργία φρακτών, ενώ προτιμάται ιδιαίτερα στα βορειότερα κλίματα όπου τα ζωηρά χρώματα των καρπών διατηρούνται κατά την διάρκεια όλου του χειμώνα.

Τα οφέλη του
Αν και δεν υπάρχουν ακόμα επίσημες έρευνες που να αποδεικνύουν τα οφέλη του ιπποφαούς στην υγεία του ανθρώπου, δεν είναι λίγοι οι ειδικοί που υποστηρίζουν πως, σύμφωνα με μικρής κλίμακας μελέτες, τα συστατικά των καρπών του ιπποφαούς μπορούν να έχουν θρεπτική επίδραση έναντι των φλεγμονών, του καρκίνου ή άλλων ασθενειών. Το βέβαιο είναι ότι ο καρπός περιέχει υψηλή περιεκτικότητα σε βιταμίνη C (υπερ-πολλαπλάσια της φράουλας, του ακτινιδίου ή του πορτοκαλιού), αλλά και σε καροτενοειδή, βιταμίνη Ε, αμινοξέα, μέταλλα, β-σιτοστερόλη και πολυφαινολικά οξεά.

Ρώσοι και Κινέζοι επιστήμονες τοποθετούν το ιπποφαές στην πρώτη δεκάδα των «υπερ-τροφών», μαζί με τη σπιρουλίνα, την αλόη, τη γύρη και το τζίνσενγκ.

Το ιπποφαές στην Ελλάδα
Τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότεροι Έλληνες καλλιεργητές ενδιαφέρονται για καλλιέργεια ιπποφαούς –στην Βόρεια Εύβοια, μάλιστα, υπάρχει εργοστάσιο φαρμακευτικής εταιρίας που το καλλιεργεί και το διαθέτει ως συμπλήρωμα διατροφής, ενώ μέχρι σήμερα υπολογίζεται ότι υπάρχουν περίπου 100.000 φυτά σε όλη τη χώρα, στην Κοζάνη, την Πέλλα, την Κρήτη και την Φθιώτιδα.

Το ενδιαφέρον των Ελλήνων καλλιεργητών έγινε εμφανές στην ημερίδα που οργανώθηκε πέρσι στο Τεχνολογικό Πάρκο Ηπείρου. Εκεί δόθηκαν συμβουλές για την καλλιέργεια του φυτού, με κυριότερη να δημιουργηθούν ομάδες παραγωγών που θα το καλλιεργούν και θα το παραδίδουν σε άλλες ομάδες, οι οποίες θα κάνουν την μεταποίηση σε παρασκευάσματα διαφόρων προϊόντων για διάφορες χρήσεις. Έπειτα θα τα διοχετεύουν στην αγορά με την υψηλότερη δυνατή τιμή προς όφελος των παραγωγών.

Πού κυμαίνεται η τιμή του; Σύμφωνα με την Διεύθυνση Παραγωγής Αξιοποίησης Προϊόντων Φυτών Μεγάλης Καλλιέργειας του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, στην Ευρώπη τα προϊόντα του ιπποφαούς μπορούν να φτάσουν τα 50-55 ευρώ το λίτρο, ενώ για το έλαιο του ιπποφαούς οι τιμές μπορούν να φτάσουν και τα 150 ευρώ το κιλό.
 
Για την καλλιέργεια ιπποφαούς απαιτούνται γνώσεις γεωπονίας και παρακολούθηση συγκεκριμένων σεμιναρίων, π.χ. αυτά που διοργανώνει ο Αγροτικός Συνεταιρισμός Καλλιέργειας Πολυδύναμων Φυτών Δυτικής Μακεδονίας, διάρκειας 40 ωρών και κόστος 100 ευρώ. Σημαντικό είναι να αναφερθεί ότι επειδή στην Ελλάδα δεν υπάρχουν πιστοποιημένα φυτά ιπποφαούς, ο ανωτέρω σύλλογος τα εισάγει από την Γερμανία. Τέλος, μετά την φύτευσή του, το ιπποφαές χρειάζεται 3 χρόνια για να είναι έτοιμοι οι καρποί και 4 με 5 χρόνια για να ολοκληρωθεί πλήρως η καλλιέργεια.