Καρκίνος: Πέντε μύθοι και αλήθειες για τη νόσο
Η επάρατη νόσος συνοδεύεται από ένα σωρό παραπληροφόρησης και σαθρών ισχυρισμών. Δείτε πέντε από τους πιο δημοφιλείς μύθους για τον καρκίνο, και τις αλήθειες πίσω τους.
του Νικόλα Γεωργιακώδη
Μια απλή αναζήτηση στο Google για τον καρκίνο μας φέρνει αντιμέτωπους με εκατομμύρια πληροφορίες, ισχυρισμούς, θεραπείες, τροφές και ένα σωρό ακόμα δεδομένα για την επάρατη νόσο. Πόσα από αυτά αληθεύουν και πόσα όχι;
Πρόσφατα, ο βρετανικός φορέας για την καρκινική έρευνα, δημοσίευσε ένα άκρως ενημερωτικό δεκάλογο, «σπάζοντας» έναν προς έναν όλους τους μύθους που συνοδεύουν την εν λόγω ασθένεια.
Παρακάτω συγκεντρώσαμε πέντε από αυτούς, οι οποίοι παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον μιας και θεωρούνται πως στέκουν από μεγάλη μερίδα κόσμου.
Μύθος 1: Ο καρκίνος είναι μια «σύγχρονη» ασθένεια που οφείλεται στον άνθρωπο
Ο καρκίνος δεν είναι μια ακόμα «σύγχρονη» ασθένεια της δυτικής κοινωνίας. Υπήρξε από τότε που υπάρχει ο άνθρωπος και έχει περιγραφεί πριν από χιλιάδες χρόνια από τους Αιγύπτιους και Έλληνες γιατρούς. Μάλιστα οι ερευνητές έχουν ανακαλύψει σημάδια καρκίνου σε σκελετό ηλικίας 3.000 ετών.
Επίσης, ενώ είναι βέβαιο ότι οι παγκόσμιου τύπου ασθένειες όπως ο καρκίνος βρίσκονται αυτή τη στιγμή σε έξαρση, ο μεγαλύτερος παράγοντας κινδύνου είναι η ηλικία. Ο κόσμος ζει περισσότερο χάρη στην πρόοδο της επιστήμης στην αντιμετώπιση ασθενειών και είναι απόλυτα φυσιολογικό το DNA μας να βλάπτεται όσο μεγαλώνουμε. Η βλάβη αυτή είναι που οδηγεί στην ανάπτυξη των καρκινικών κυττάρων.
Σίγουρα ο τρόπος ζωής, η δίαιτα και άλλοι παράγοντες όπως η ρύπανση του αέρα έχουν τεράστιο αντίκτυπο στην εμφάνιση της νόσου – το κάπνισμα συγκεκριμένα είναι πίσω από το ¼ όλων τον καρκίνων στην Αγγλία- όμως αυτό δεν συνεπάγεται πως η ασθένεια είναι εξ ολοκλήρου σύγχρονη και δημιούργημα του ανθρώπου. Υπάρχουν αρκετές φυσικές αιτίες καρκίνου, ενδεικτικά ένας στους έξι καρκίνους παγκοσμίους οφείλεται σε ιούς και βακτήρια.
Μύθος 2: Οι «σούπερ τροφές» προστατεύουν από τον καρκίνο
Το ακούμε καθημερινά ότι το τάδε φυτό έχει αντικαρκινική δράση και ο δείνα συνδυασμός βοτάνων ή φρούτων μας προστατεύει από τον καρκίνο. Μύρτιλλα, παντζάρι, μπρόκολο, σκόρδο, πράσινο τσάι και ένα σωρό ακόμα φυτικά προϊόντα έχουν κατά καιρούς αποκτήσει αντικαρκινικές ιδιότητες. Όσο και αν επιμένει όμως το marketing των προϊόντων αυτών, δεν υπάρχει καμία επιστημονική βάση για τον όρο «σούπερ».
Αυτό δε σημαίνει ότι δε θα προσέχουμε τι τρώμε. Κάποιες τροφές είναι πολύ πιο υγιεινές από άλλες, όπως για παράδειγμα το πράσινο τσάι συγκριτικά με ένα αναψυκτικό ή μια σαλάτα μπρόκολο σε σχέση με μια σαλάτα του σεφ. Το να συμπεριλάβετε φρούτα και λαχανικά στην καθημερινή σας διατροφή είναι πολύ καλό, όμως το ποια λαχανικά και φρούτα θα επιλέξετε ως «υγιεινά» δεν έχει και τόση σημασία.
Το σώμα μας είναι άκρως πολύπλοκο, το ίδιο και ο καρκίνος, άρα είναι υπεραπλούστευση να λέμε ότι «το τάδε φαγητό από μόνο του θα με προστατέψει από τον καρκίνο». Τι ίδιο ισχύει και για τις αντιοξειδωτικές ουσίες, οι οποίες κατά καιρούς έχουν πάρει τα… εύσημα για τη μάχη ενάντια στη νόσο, αλλά και την πρόληψή της. Δεν υπάρχει καμία επιστημονική βάση πως μπορούν να βοηθήσουν προς αυτήν την κατεύθυνση, ενώ πρόσφατες έρευνες δείχνουν το ακριβώς αντίθετο, ότι δηλαδή ενδεχομένως να επιταχύνουν την ανάπτυξη καρκινικών κυττάρων.
Το σύνολο των επιστημονικών αποδείξεων δεκαετιών, «δείχνει» προς μια απλή αλλά όχι και τόσο «εμπορική» παρότρυνση: ο καλύτερος τρόπος να μειώσετε τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου είναι ακολουθώντας μακροχρόνια κάποιες υγιεινές συνήθειες όπως το να αποφύγετε το κάπνισμα, να ασκείστε συστηματικά, να διατηρείτε ένα υγιές σωματικό βάρος και να μειώσετε την κατανάλωση αλκοόλ.
Μύθος 3: Ο καρκίνος… αγαπάει τη ζάχαρη
Ακούγεται και αναπαράγεται συχνά η άποψη ότι η ζάχαρη «τρέφει τα καρκινικά κύτταρα», και άρα θα πρέπει να εξαφανιστεί από την δίαιτα ενός ασθενή. Και πάλι η υπεραπλούστευση αποδεικνύεται ο χειρότερος εχθρός της επιστημονικής ενημέρωσης του πληθυσμού.
Ο όρος «ζάχαρη» είναι πολύ γενικός. Αφορά σε μια σειρά μορίων, τα οποία περιλαμβάνουν τα απλά σάκχαρα που βρίσκονται στα φυτά, τη γλυκόζη και τη φρουκτόζη. Η κρυσταλλική ζάχαρη που χρησιμοποιούμε στη διατροφή μας, ονομάζεται σακχαρόζη και αποτελείται από γλυκόζη και φρουκτόζη «ενωμένες». Όλα τα σάκχαρα είναι υδατάνθρακες, δηλαδή μόρια από άνθρακα, υδρογόνο και οξυγόνο.
Οι υδατάνθρακες αυτοί είτε προέρχονται από ένα γλυκό είτε από ένα καρότο, «σπάνε» στο πεπτικό μας σύστημα για να απελευθερώσουν γλυκόζη και φρουκτόζη. Αυτές οι δύο απορροφώνται στην κυκλοφορία του αίματος για να μας παρέχουν την απαραίτητη ενέργεια που χρειαζόμαστε για να ζήσουμε. Όλα τα κύτταρα, καρκινικά και μη, χρησιμοποιούν τη γλυκόζη για ενέργεια. Συγκεκριμένα τα καρκινικά, επειδή συνήθως μεγαλώνουν πολύ γρήγορα σε σχέση με τα υγιή, έχουν μεγαλύτερες… απαιτήσεις από αυτό το «καύσιμο». Επίσης, φαίνεται βάση ερευνών ότι χρησιμοποιούν γλυκόζη και παράγουν ενέργεια με εντελώς διαφορετικό τρόπο από τα υγιή κύτταρα.
Όλα αυτά όμως δεν σημαίνουν ότι η ζάχαρη από τα γλυκίσματα που απολαμβάνουμε, τις καραμέλες και άλλα παρόμοια τρόφιμα τρέφει συγκεκριμένα τα καρκινικά κύτταρα περισσότερο απ’ ό,τι κάθε άλλος υδατάνθρακας. Το σώμα μας δεν επιλέγει ποια κύτταρα «τρέφονται». Απλά μετατρέπει όλους τους υδατάνθρακες που καταναλώνουμε σε γλυκόζη, φρουκτόζη και άλλα απλά σάκχαρα, τα οποία καταναλώνονται από τους ιστούς μας όταν χρειάζονται ενέργεια.
Επομένως αν και είναι αρκετά λογικό να μειώσουμε τη ζάχαρη στη διατροφή μας στο πλαίσιο μιας καλής διατροφής και προς αποφυγήν της παχυσαρκίας, απέχει πολύ από το να δαιμονοποιήσουμε τα προϊόντα με ζάχαρη και να τα συνδέσουμε άμεσα με την εξάπλωση των καρκινικών κυττάρων. Θέλετε μια διατροφολογική συμβουλή κατά του καρκίνου; Μάλλον δεν θα εκπλαγείτε, αφού ισχύει η ίδια, βαρετή προτροπή της κατανάλωσης φρούτων, λαχανικών, ινών, λευκού κρέατος και ψαριών έναντι του υπερβολικού λίπους, του αλατιού, της ζάχαρης και του επεξεργασμένου κρέατος.
Μύθος 4: Υπάρχουν «μαγικές» θεραπείες για τον καρκίνο
Από την ινδική κάνναβη μέχρι συγκεκριμένα βότανα ή εναλλακτικές θεραπείες οι οποίες «εξαφανίζουν» τα καρκινικά κύτταρα, το Διαδίκτυο βρίθει πληροφοριών και βίντεο με μαρτυρίες για «φυσικά» θαύματα που έσωσαν κόσμο και κοσμάκη από την νόσο. Όμως – όπως είχε πει ο μακαρίτης Carl Sagan – οι εντυπωσιακοί ισχυρισμοί, απαιτούν εντυπωσιακές αποδείξεις και αυτές σίγουρα δεν βρίσκονται σε ποσταρίσματα στο Facebook ούτε σε βιντεάκια στο Youtube.
Σε πολλές περιπτώσεις είναι αδύνατο να καταλάβει κάποιος αν οι ασθενείς που συμμετέχουν σε αυτές τις «θαυματουργές» ιστορίες θεραπείας έχουν όντως θεραπευτεί από κάποια εναλλακτική θεραπεία ή όχι. Δεν γνωρίζουμε τίποτα για την ιατρική τους διάγνωση, το στάδιο της ασθένειας ή ακόμα και αν οι ίδιοι όντως θεραπεύτηκαν από τον καρκίνο.
Τα παραπάνω καθιστούν ιδιαίτερης σημασίας την δημοσίευση δεδομένων από αναγνωρισμένες, επιστημονικές έρευνες και κλινικές δοκιμές. Αρχικά επειδή η διεξαγωγή της κατάλληλης κλινικής μελέτης επιτρέπει στους ερευνητές να αποδείξουν ότι μια ενδεχόμενη θεραπεία για τον καρκίνο είναι ασφαλής και αποτελεσματική, και ύστερα επειδή η δημοσίευση αυτών των δεδομένων επιτρέπει στους γιατρούς σε παγκόσμια κλίμακα να κρίνουν οι ίδιοι και να χρησιμοποιήσουν τις θεραπείες αυτές προς όφελος των ασθενών τους.
Μύθος 5: Έχει βρεθεί θεραπεία, αλλά μας την κρύβουν
Ενδεχομένως να μην συμπεριλαμβάναμε τον συγκεκριμένο μύθο στη λίστα, αν δεν ήταν πιστευτός από μια μεγάλη μερίδα κόσμου, η οποία πράγματι πιστεύει ότι οι φαρμακοβιομηχανίες, οι κυβερνήσεις, μπορεί και οι… Πεφωτισμένοι, μας «κρύβουν τη θεραπεία γιατί βγάζουν λεφτά από τις ήδη υπάρχουσες.
Ο εν λόγω ισχυρισμός δεν βγάζει νόημα. Για ποιον λόγο οι φαρμακευτικές εταιρείες να θέλουν να αποκρύψουν τη «μυστική» συνταγή; Κάτι τέτοιο θα τους έδινε την ευκαιρία να πλουτίσουν σε πολλαπλάσιο βαθμό απ’ ό,τι τώρα.
Μια απλή αναζήτηση στο Google για τον καρκίνο μας φέρνει αντιμέτωπους με εκατομμύρια πληροφορίες, ισχυρισμούς, θεραπείες, τροφές και ένα σωρό ακόμα δεδομένα για την επάρατη νόσο. Πόσα από αυτά αληθεύουν και πόσα όχι;
Πρόσφατα, ο βρετανικός φορέας για την καρκινική έρευνα, δημοσίευσε ένα άκρως ενημερωτικό δεκάλογο, «σπάζοντας» έναν προς έναν όλους τους μύθους που συνοδεύουν την εν λόγω ασθένεια.
Παρακάτω συγκεντρώσαμε πέντε από αυτούς, οι οποίοι παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον μιας και θεωρούνται πως στέκουν από μεγάλη μερίδα κόσμου.
Μύθος 1: Ο καρκίνος είναι μια «σύγχρονη» ασθένεια που οφείλεται στον άνθρωπο Ο καρκίνος δεν είναι μια ακόμα «σύγχρονη» ασθένεια της δυτικής κοινωνίας. Υπήρξε από τότε που υπάρχει ο άνθρωπος και έχει περιγραφεί πριν από χιλιάδες χρόνια από τους Αιγύπτιους και Έλληνες γιατρούς. Μάλιστα οι ερευνητές έχουν ανακαλύψει σημάδια καρκίνου σε σκελετό ηλικίας 3.000 ετών.
Επίσης, ενώ είναι βέβαιο ότι οι παγκόσμιου τύπου ασθένειες όπως ο καρκίνος βρίσκονται αυτή τη στιγμή σε έξαρση, ο μεγαλύτερος παράγοντας κινδύνου είναι η ηλικία. Ο κόσμος ζει περισσότερο χάρη στην πρόοδο της επιστήμης στην αντιμετώπιση ασθενειών και είναι απόλυτα φυσιολογικό το DNA μας να βλάπτεται όσο μεγαλώνουμε. Η βλάβη αυτή είναι που οδηγεί στην ανάπτυξη των καρκινικών κυττάρων.
Σίγουρα ο τρόπος ζωής, η δίαιτα και άλλοι παράγοντες όπως η ρύπανση του αέρα έχουν τεράστιο αντίκτυπο στην εμφάνιση της νόσου – το κάπνισμα συγκεκριμένα είναι πίσω από το ¼ όλων τον καρκίνων στην Αγγλία- όμως αυτό δεν συνεπάγεται πως η ασθένεια είναι εξ ολοκλήρου σύγχρονη και δημιούργημα του ανθρώπου. Υπάρχουν αρκετές φυσικές αιτίες καρκίνου, ενδεικτικά ένας στους έξι καρκίνους παγκοσμίους οφείλεται σε ιούς και βακτήρια.
Μύθος 2: Οι «σούπερ τροφές» προστατεύουν από τον καρκίνο
Το ακούμε καθημερινά ότι το τάδε φυτό έχει αντικαρκινική δράση και ο δείνα συνδυασμός βοτάνων ή φρούτων μας προστατεύει από τον καρκίνο. Μύρτιλλα, παντζάρι, μπρόκολο, σκόρδο, πράσινο τσάι και ένα σωρό ακόμα φυτικά προϊόντα έχουν κατά καιρούς αποκτήσει αντικαρκινικές ιδιότητες. Όσο και αν επιμένει όμως το marketing των προϊόντων αυτών, δεν υπάρχει καμία επιστημονική βάση για τον όρο «σούπερ».
Αυτό δε σημαίνει ότι δε θα προσέχουμε τι τρώμε. Κάποιες τροφές είναι πολύ πιο υγιεινές από άλλες, όπως για παράδειγμα το πράσινο τσάι συγκριτικά με ένα αναψυκτικό ή μια σαλάτα μπρόκολο σε σχέση με μια σαλάτα του σεφ. Το να συμπεριλάβετε φρούτα και λαχανικά στην καθημερινή σας διατροφή είναι πολύ καλό, όμως το ποια λαχανικά και φρούτα θα επιλέξετε ως «υγιεινά» δεν έχει και τόση σημασία.
Το σώμα μας είναι άκρως πολύπλοκο, το ίδιο και ο καρκίνος, άρα είναι υπεραπλούστευση να λέμε ότι «το τάδε φαγητό από μόνο του θα με προστατέψει από τον καρκίνο». Τι ίδιο ισχύει και για τις αντιοξειδωτικές ουσίες, οι οποίες κατά καιρούς έχουν πάρει τα… εύσημα για τη μάχη ενάντια στη νόσο, αλλά και την πρόληψή της. Δεν υπάρχει καμία επιστημονική βάση πως μπορούν να βοηθήσουν προς αυτήν την κατεύθυνση, ενώ πρόσφατες έρευνες δείχνουν το ακριβώς αντίθετο, ότι δηλαδή ενδεχομένως να επιταχύνουν την ανάπτυξη καρκινικών κυττάρων.
Το σύνολο των επιστημονικών αποδείξεων δεκαετιών, «δείχνει» προς μια απλή αλλά όχι και τόσο «εμπορική» παρότρυνση: ο καλύτερος τρόπος να μειώσετε τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου είναι ακολουθώντας μακροχρόνια κάποιες υγιεινές συνήθειες όπως το να αποφύγετε το κάπνισμα, να ασκείστε συστηματικά, να διατηρείτε ένα υγιές σωματικό βάρος και να μειώσετε την κατανάλωση αλκοόλ.
Μύθος 3: Ο καρκίνος… αγαπάει τη ζάχαρη
Ακούγεται και αναπαράγεται συχνά η άποψη ότι η ζάχαρη «τρέφει τα καρκινικά κύτταρα», και άρα θα πρέπει να εξαφανιστεί από την δίαιτα ενός ασθενή. Και πάλι η υπεραπλούστευση αποδεικνύεται ο χειρότερος εχθρός της επιστημονικής ενημέρωσης του πληθυσμού.
Ο όρος «ζάχαρη» είναι πολύ γενικός. Αφορά σε μια σειρά μορίων, τα οποία περιλαμβάνουν τα απλά σάκχαρα που βρίσκονται στα φυτά, τη γλυκόζη και τη φρουκτόζη. Η κρυσταλλική ζάχαρη που χρησιμοποιούμε στη διατροφή μας, ονομάζεται σακχαρόζη και αποτελείται από γλυκόζη και φρουκτόζη «ενωμένες». Όλα τα σάκχαρα είναι υδατάνθρακες, δηλαδή μόρια από άνθρακα, υδρογόνο και οξυγόνο.
Οι υδατάνθρακες αυτοί είτε προέρχονται από ένα γλυκό είτε από ένα καρότο, «σπάνε» στο πεπτικό μας σύστημα για να απελευθερώσουν γλυκόζη και φρουκτόζη. Αυτές οι δύο απορροφώνται στην κυκλοφορία του αίματος για να μας παρέχουν την απαραίτητη ενέργεια που χρειαζόμαστε για να ζήσουμε. Όλα τα κύτταρα, καρκινικά και μη, χρησιμοποιούν τη γλυκόζη για ενέργεια. Συγκεκριμένα τα καρκινικά, επειδή συνήθως μεγαλώνουν πολύ γρήγορα σε σχέση με τα υγιή, έχουν μεγαλύτερες… απαιτήσεις από αυτό το «καύσιμο». Επίσης, φαίνεται βάση ερευνών ότι χρησιμοποιούν γλυκόζη και παράγουν ενέργεια με εντελώς διαφορετικό τρόπο από τα υγιή κύτταρα.
Όλα αυτά όμως δεν σημαίνουν ότι η ζάχαρη από τα γλυκίσματα που απολαμβάνουμε, τις καραμέλες και άλλα παρόμοια τρόφιμα τρέφει συγκεκριμένα τα καρκινικά κύτταρα περισσότερο απ’ ό,τι κάθε άλλος υδατάνθρακας. Το σώμα μας δεν επιλέγει ποια κύτταρα «τρέφονται». Απλά μετατρέπει όλους τους υδατάνθρακες που καταναλώνουμε σε γλυκόζη, φρουκτόζη και άλλα απλά σάκχαρα, τα οποία καταναλώνονται από τους ιστούς μας όταν χρειάζονται ενέργεια.
Επομένως αν και είναι αρκετά λογικό να μειώσουμε τη ζάχαρη στη διατροφή μας στο πλαίσιο μιας καλής διατροφής και προς αποφυγήν της παχυσαρκίας, απέχει πολύ από το να δαιμονοποιήσουμε τα προϊόντα με ζάχαρη και να τα συνδέσουμε άμεσα με την εξάπλωση των καρκινικών κυττάρων. Θέλετε μια διατροφολογική συμβουλή κατά του καρκίνου; Μάλλον δεν θα εκπλαγείτε, αφού ισχύει η ίδια, βαρετή προτροπή της κατανάλωσης φρούτων, λαχανικών, ινών, λευκού κρέατος και ψαριών έναντι του υπερβολικού λίπους, του αλατιού, της ζάχαρης και του επεξεργασμένου κρέατος.
Μύθος 4: Υπάρχουν «μαγικές» θεραπείες για τον καρκίνο
Από την ινδική κάνναβη μέχρι συγκεκριμένα βότανα ή εναλλακτικές θεραπείες οι οποίες «εξαφανίζουν» τα καρκινικά κύτταρα, το Διαδίκτυο βρίθει πληροφοριών και βίντεο με μαρτυρίες για «φυσικά» θαύματα που έσωσαν κόσμο και κοσμάκη από την νόσο. Όμως – όπως είχε πει ο μακαρίτης Carl Sagan – οι εντυπωσιακοί ισχυρισμοί, απαιτούν εντυπωσιακές αποδείξεις και αυτές σίγουρα δεν βρίσκονται σε ποσταρίσματα στο Facebook ούτε σε βιντεάκια στο Youtube.
Σε πολλές περιπτώσεις είναι αδύνατο να καταλάβει κάποιος αν οι ασθενείς που συμμετέχουν σε αυτές τις «θαυματουργές» ιστορίες θεραπείας έχουν όντως θεραπευτεί από κάποια εναλλακτική θεραπεία ή όχι. Δεν γνωρίζουμε τίποτα για την ιατρική τους διάγνωση, το στάδιο της ασθένειας ή ακόμα και αν οι ίδιοι όντως θεραπεύτηκαν από τον καρκίνο.
Τα παραπάνω καθιστούν ιδιαίτερης σημασίας την δημοσίευση δεδομένων από αναγνωρισμένες, επιστημονικές έρευνες και κλινικές δοκιμές. Αρχικά επειδή η διεξαγωγή της κατάλληλης κλινικής μελέτης επιτρέπει στους ερευνητές να αποδείξουν ότι μια ενδεχόμενη θεραπεία για τον καρκίνο είναι ασφαλής και αποτελεσματική, και ύστερα επειδή η δημοσίευση αυτών των δεδομένων επιτρέπει στους γιατρούς σε παγκόσμια κλίμακα να κρίνουν οι ίδιοι και να χρησιμοποιήσουν τις θεραπείες αυτές προς όφελος των ασθενών τους.
Μύθος 5: Έχει βρεθεί θεραπεία, αλλά μας την κρύβουν
Ενδεχομένως να μην συμπεριλαμβάναμε τον συγκεκριμένο μύθο στη λίστα, αν δεν ήταν πιστευτός από μια μεγάλη μερίδα κόσμου, η οποία πράγματι πιστεύει ότι οι φαρμακοβιομηχανίες, οι κυβερνήσεις, μπορεί και οι… Πεφωτισμένοι, μας «κρύβουν τη θεραπεία γιατί βγάζουν λεφτά από τις ήδη υπάρχουσες.
Ο εν λόγω ισχυρισμός δεν βγάζει νόημα. Για ποιον λόγο οι φαρμακευτικές εταιρείες να θέλουν να αποκρύψουν τη «μυστική» συνταγή; Κάτι τέτοιο θα τους έδινε την ευκαιρία να πλουτίσουν σε πολλαπλάσιο βαθμό απ’ ό,τι τώρα.
