Όταν το μυαλό επιτίθεται στα μαλλιά μας
Γνωρίζετε αλήθεια την ύπαρξη μιας διαταραχής, στην οποία το άτομο αφαιρεί μανιωδώς τρίχες του σώματός του; Ειδικός μας μιλά για την τριχοτιλλομανία, μια από τις πιο σπάνιες παθήσεις.
της Μάριελ Μπόμπα
Γνωρίζετε αλήθεια τι είναι η τριχοτιλλομανία; Αν ανήκετε στην μεγάλη κατηγορία αυτών στους οποίους ο όρος είναι άγνωστος, σίγουρα θα εκπλαγείτε, μαθαίνοντας πως πρόκειται για μια ψυχιατρική διαταραχή. Τι μπορεί να είναι αυτό που οδηγεί τον άνθρωπο σε τόσο περίεργες συμπεριφορές, όπως η μανιώδης αφαίρεση των τριχών του σώματός του; Το ανθρώπινο μυαλό παίζει συχνά πολύ περίεργα παιχνίδια και η τριχοτιλλομανία είναι μάλλον ένα πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτών.
Ποια είναι λοιπόν τα συμπτώματα της ασθένειας και τι περιλαμβάνει η θεραπεία; Ο ψυχολόγος Παναγιώτης Οικονόμου απαντά σε αυτά, και σε άλλα ερωτήματα, αναλύοντας μια από τις πιο σπάνιες διαταραχές του ανθρώπινου μυαλού.
Περιγραφή της διαταραχής
Η τριχοτιλλομανία προσβάλλει περίπου το 1% του πληθυσμού, ενώ σύμφωνα με ιστορικά στοιχεία, η πρώτη επίσημη διάγνωση έγινε στις αρχές του 19ου αιώνα από κάποιον Γάλλο νευρολόγο.
Όπως αναφέρει ο κ. Οικονόμου, «Η τριχοτιλλομανία ανήκει στις λεγόμενες "Διαταραχές Ελέγχου των Παρoρμήσεων", ενώ το χαρακτηριστικό της είναι το επαναλαμβανόμενο τράβηγμα των τριχών από διάφορες περιοχές του σώματος».
Στο επίκεντρο του ασθενούς λοιπόν μπαίνουν όλα τα σημεία του σώματος που έχουν τρίχες. «Συνήθως είναι τα μαλλιά και οι τρίχες των χεριών, αλλά μπορεί να τραβούν τρίχες και από άλλες περιοχές όπως τα πόδια, η κοιλιά, τα γεννητικά όργανα ή το στήθος», αναφέρει ο κ. Οικονόμου. Άλλοι ασθενείς τραβούν ακόμη τρίχες και από διάφορα σημεία του προσώπου τους, όπως τα φρύδια ή οι βλεφαρίδες. «Το άτομο νιώθει την τάση να τραβήξει τις τρίχες του, ενώ όταν προσπαθεί να αντισταθεί η τάση αυτή αυξάνεται. Έπειτα από το τράβηγμα νιώθει ικανοποίηση και ανακούφιση», προσθέτει ο κ. Οικονόμου.
Το άτομο συνήθως αισθάνεται τύψεις και ντρέπεται για τη συμπεριφορά του, για αυτό και προσπαθεί με κάθε τρόπο να μην ανακαλυφθεί από το περιβάλλον του. Ωστόσο, σε πολλές περιπτώσεις η απώλεια τριχών από διάφορες περιοχές του σώματος είναι εμφανής. «Συχνά οι ασθενείς φορούν καπέλα ή κορδέλες, προσπαθώντας να καλύψουν τις περιοχές, στις οποίες η απώλεια τριχών είναι έντονη», αναφέρει ο κ. Οικονόμου. Άλλες φορές, όταν τα άτομα επικεντρώνονται σε περιοχές του προσώπου τους, συνηθίζουν να σχηματίζουν το περίγραμμα των φρυδιών τους με μολύβι ή να τοποθετούν ψεύτικες βλεφαρίδες.
Τα αίτια πρόκλησης της τριχοτιλλομανίας
Η τριχοτιλλομανία είναι μια σύνθετη διαταραχή, για αυτό και είναι δύσκολο να καθοριστεί με ακρίβεια τι ακριβώς είναι αυτό που την προκαλεί. Σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες, η τριχοτιλλομανία προκύπτει από ένα συνδιασμό βιολογικών και περιβαλλοντικών παραγόντων. «Οι βιολογικοί παράγοντες παίζουν ρόλο στην εμφάνιση της διαταραχής, ενώ περιβαλλοντικοί παράγοντες, όπως οι αντιδράσεις των οικογενειακών μελών του ασθενούς απέναντι στο πρόβλημα, παίζουν καθοριστικό ρόλο ως προς την εξέλιξη και την τελική του έκβαση», εξηγεί ο κ. Οικονόμου.
Κάποιες φορές η τριχοτιλλομανία δεν εμφανίζεται μόνη της, αλλά ως συνδιασμός ή ως αποτέλεσμα κάποιας άλλης διαταραχής. «Συχνά η τριχοτιλλομανία εμφανίζεται ταυτόχρονα με κάποιες διαταραχές, οι οποίες ανήκουν στο φάσμα των Ιδεοψυχαναγκαστικών διαταραχών ή σε συνδιασμό με άλλες «Διαταραχές Ελέγχου των Παρορμήσεων», όπως η Ονυχοφαγία ή οι εκρήξεις θυμού».
Ηλικία και φύλο
Η τριχοτιλλομανία δεν κάνει διακρίσεις φύλου και ηλικίας ως προς την εμφάνισή της. Συνήθως εμφανίζεται πολύ νωρίς, σε παιδικές ακόμη ηλικίες, ενώ συχνά υποχωρεί όταν το παιδί μπει στην εφηβεία. Ωστόσο, αυτό δεν αποκλείει και το ενδεχόμενο να κάνει την εμφάνισή της κατά τη διάρκεια της εφηβείας ή να συνεχιστεί και κατά τη διάρκεια της ενήλικης ζωής του ασθενούς. Όπως άλλωστε συμβαίνει σε τέτοιου είδους διαταραχές, κάθε περίπτωση είναι ιδιαίτερη και επηρεάζεται από διαφορετικούς παράγοντες.
Η τριχοτιλλομανία εμφανίζεται και στα δύο φύλα, ενώ τα νεαρά κορίτσια ηλικίας 10-12 ετών περίπου, φαίνεται πως είναι η πιο συχνή ομάδα που εκδηλώνει τη διαταραχή.
Διάσημη celebrity με τριχοτιλλομανία
Η γνωστή ηθοποιός Olivia Munn έχει παραδεχτεί δημόσια, ότι από πολύ μικρή πάσχει από τριχοτιλλομανία και πως όταν αγχώνεται ξεσπά στις τρίχες της και ξεριζώνει τις βλεφαρίδες της. Η ίδια έχει δηλώσει πως παλιότερα το έκανε και στο κεφάλι της. Τώρα πια αντιμετωπίζει το πρόβλημα και το έχει περιορίσει μόνο στις βλεφαρίδες της. Ισχυρίζεται πως νιώθει ήδη πολύ δυνατή και έτοιμη να το αντιμετωπίσει πλήρως.
Η θεραπεία
Στην αντιμετώπιση της τριχοτιλλομανίας είναι πολύ σημαντική η ψυχολογία του ασθενούς, ο οποίος σε αυτή τη φάση έχει ανάγκη περισσότερο από ποτέ τη στήριξη των δικών του ανθρώπων. Είναι βέβαια πολύ πιθανό ένα άτομο με τριχοτιλλομανία να κρατά μια απόσταση από την οικογένειά του. Όπως άλλωστε μας είπε ο κ. Οικονόμου, «οι ασθενείς με τριχοτιλλομανία αισθάνονται άσχημα για την κατάστασή τους, ντρέπονται και έχουν πολύ χαμηλή αυτοπεποίθηση», για αυτό και πολλές φορές μπορεί στην προσπάθειά τους να κρύψουν την ασθένειά τους να απομακρύνονται από την οικογένεια και τους φίλους τους. Ωστόσο, το οικογενειακό περιβάλλον από τη στιγμή που θα αντιληφθεί το πρόβλημα, θα πρέπει να πλησιάσει τον ασθενή και να σταθεί δίπλα του σε όλη την πορεία της θεραπείας. Σίγουρα, ο ειδικός είναι αυτός που θα εξετάσει και θα κρίνει ανάλογα με την ιδιαιτερότητα της κάθε περίπτωσης, ποια θεραπεία θα ανταποκριθεί στις ανάγκες του κάθε ατόμου. Η άμεση κινητοποίηση είναι σε κάθε περίπτωση πολύ σημαντική. Δεν πρέπει άλλωστε να ξεχνάμε ότι κάτι, το οποίο στην αρχή μοιάζει ασήμαντο και ακίνδυνο, μπορεί στην πορεία να αποδειχθεί πολύ σοβαρό. Για αυτό και πρέπει η θεραπεία να ξεκινήσει το γρηγορότερο δυνατό.
Ο κ. Οικονόμου αναφέρει πως «Η θεραπεία της τριχοτιλλομανίας είναι αναφανδόν η Συμπεριφοριστική Ψυχοθεραπεία. Με αυτή το άτομο μαθαίνει πως ξεκίνησε το πρόβλημα, γιατί παραμένει και τι πρέπει να κάνει για να το ξεπεράσει. Με τη Συμπεριφοριστική Ψυχοθεραπεία εκπαιδεύεται στη χρήση τεχνικών που θεραπεύουν το πρόβλημα. Στην περίπτωση που η μη υποχώρηση του προβλήματος οφείλεται και στα μέλη της οικογένειας, όταν αυτά δεν αντιδρούν με τον πρέποντα τρόπο, ακολουθείται και εκπαίδευση της οικογένειας πάνω στο πρόβλημα, με οδηγίες αντιμετώπισης. Μία ακόμη θεραπευτική δυνατότητα είναι η φαρμακοθεραπεία από παιδοψυχίατρο ή ψυχίατρο, η οποία κάποιες φορές είναι απαραίτητη σε συνδυασμό με τη Συμπεριφοριστική Ψυχοθεραπεία».
Γνωρίζετε αλήθεια τι είναι η τριχοτιλλομανία; Αν ανήκετε στην μεγάλη κατηγορία αυτών στους οποίους ο όρος είναι άγνωστος, σίγουρα θα εκπλαγείτε, μαθαίνοντας πως πρόκειται για μια ψυχιατρική διαταραχή. Τι μπορεί να είναι αυτό που οδηγεί τον άνθρωπο σε τόσο περίεργες συμπεριφορές, όπως η μανιώδης αφαίρεση των τριχών του σώματός του; Το ανθρώπινο μυαλό παίζει συχνά πολύ περίεργα παιχνίδια και η τριχοτιλλομανία είναι μάλλον ένα πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτών.
Ποια είναι λοιπόν τα συμπτώματα της ασθένειας και τι περιλαμβάνει η θεραπεία; Ο ψυχολόγος Παναγιώτης Οικονόμου απαντά σε αυτά, και σε άλλα ερωτήματα, αναλύοντας μια από τις πιο σπάνιες διαταραχές του ανθρώπινου μυαλού.
Περιγραφή της διαταραχής
Η τριχοτιλλομανία προσβάλλει περίπου το 1% του πληθυσμού, ενώ σύμφωνα με ιστορικά στοιχεία, η πρώτη επίσημη διάγνωση έγινε στις αρχές του 19ου αιώνα από κάποιον Γάλλο νευρολόγο.
Όπως αναφέρει ο κ. Οικονόμου, «Η τριχοτιλλομανία ανήκει στις λεγόμενες "Διαταραχές Ελέγχου των Παρoρμήσεων", ενώ το χαρακτηριστικό της είναι το επαναλαμβανόμενο τράβηγμα των τριχών από διάφορες περιοχές του σώματος».
Στο επίκεντρο του ασθενούς λοιπόν μπαίνουν όλα τα σημεία του σώματος που έχουν τρίχες. «Συνήθως είναι τα μαλλιά και οι τρίχες των χεριών, αλλά μπορεί να τραβούν τρίχες και από άλλες περιοχές όπως τα πόδια, η κοιλιά, τα γεννητικά όργανα ή το στήθος», αναφέρει ο κ. Οικονόμου. Άλλοι ασθενείς τραβούν ακόμη τρίχες και από διάφορα σημεία του προσώπου τους, όπως τα φρύδια ή οι βλεφαρίδες. «Το άτομο νιώθει την τάση να τραβήξει τις τρίχες του, ενώ όταν προσπαθεί να αντισταθεί η τάση αυτή αυξάνεται. Έπειτα από το τράβηγμα νιώθει ικανοποίηση και ανακούφιση», προσθέτει ο κ. Οικονόμου. Το άτομο συνήθως αισθάνεται τύψεις και ντρέπεται για τη συμπεριφορά του, για αυτό και προσπαθεί με κάθε τρόπο να μην ανακαλυφθεί από το περιβάλλον του. Ωστόσο, σε πολλές περιπτώσεις η απώλεια τριχών από διάφορες περιοχές του σώματος είναι εμφανής. «Συχνά οι ασθενείς φορούν καπέλα ή κορδέλες, προσπαθώντας να καλύψουν τις περιοχές, στις οποίες η απώλεια τριχών είναι έντονη», αναφέρει ο κ. Οικονόμου. Άλλες φορές, όταν τα άτομα επικεντρώνονται σε περιοχές του προσώπου τους, συνηθίζουν να σχηματίζουν το περίγραμμα των φρυδιών τους με μολύβι ή να τοποθετούν ψεύτικες βλεφαρίδες.
Τα αίτια πρόκλησης της τριχοτιλλομανίας
Η τριχοτιλλομανία είναι μια σύνθετη διαταραχή, για αυτό και είναι δύσκολο να καθοριστεί με ακρίβεια τι ακριβώς είναι αυτό που την προκαλεί. Σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες, η τριχοτιλλομανία προκύπτει από ένα συνδιασμό βιολογικών και περιβαλλοντικών παραγόντων. «Οι βιολογικοί παράγοντες παίζουν ρόλο στην εμφάνιση της διαταραχής, ενώ περιβαλλοντικοί παράγοντες, όπως οι αντιδράσεις των οικογενειακών μελών του ασθενούς απέναντι στο πρόβλημα, παίζουν καθοριστικό ρόλο ως προς την εξέλιξη και την τελική του έκβαση», εξηγεί ο κ. Οικονόμου.
Κάποιες φορές η τριχοτιλλομανία δεν εμφανίζεται μόνη της, αλλά ως συνδιασμός ή ως αποτέλεσμα κάποιας άλλης διαταραχής. «Συχνά η τριχοτιλλομανία εμφανίζεται ταυτόχρονα με κάποιες διαταραχές, οι οποίες ανήκουν στο φάσμα των Ιδεοψυχαναγκαστικών διαταραχών ή σε συνδιασμό με άλλες «Διαταραχές Ελέγχου των Παρορμήσεων», όπως η Ονυχοφαγία ή οι εκρήξεις θυμού».
Ηλικία και φύλο
Η τριχοτιλλομανία δεν κάνει διακρίσεις φύλου και ηλικίας ως προς την εμφάνισή της. Συνήθως εμφανίζεται πολύ νωρίς, σε παιδικές ακόμη ηλικίες, ενώ συχνά υποχωρεί όταν το παιδί μπει στην εφηβεία. Ωστόσο, αυτό δεν αποκλείει και το ενδεχόμενο να κάνει την εμφάνισή της κατά τη διάρκεια της εφηβείας ή να συνεχιστεί και κατά τη διάρκεια της ενήλικης ζωής του ασθενούς. Όπως άλλωστε συμβαίνει σε τέτοιου είδους διαταραχές, κάθε περίπτωση είναι ιδιαίτερη και επηρεάζεται από διαφορετικούς παράγοντες.
Η τριχοτιλλομανία εμφανίζεται και στα δύο φύλα, ενώ τα νεαρά κορίτσια ηλικίας 10-12 ετών περίπου, φαίνεται πως είναι η πιο συχνή ομάδα που εκδηλώνει τη διαταραχή.
Διάσημη celebrity με τριχοτιλλομανία Η γνωστή ηθοποιός Olivia Munn έχει παραδεχτεί δημόσια, ότι από πολύ μικρή πάσχει από τριχοτιλλομανία και πως όταν αγχώνεται ξεσπά στις τρίχες της και ξεριζώνει τις βλεφαρίδες της. Η ίδια έχει δηλώσει πως παλιότερα το έκανε και στο κεφάλι της. Τώρα πια αντιμετωπίζει το πρόβλημα και το έχει περιορίσει μόνο στις βλεφαρίδες της. Ισχυρίζεται πως νιώθει ήδη πολύ δυνατή και έτοιμη να το αντιμετωπίσει πλήρως.
Η θεραπεία
Στην αντιμετώπιση της τριχοτιλλομανίας είναι πολύ σημαντική η ψυχολογία του ασθενούς, ο οποίος σε αυτή τη φάση έχει ανάγκη περισσότερο από ποτέ τη στήριξη των δικών του ανθρώπων. Είναι βέβαια πολύ πιθανό ένα άτομο με τριχοτιλλομανία να κρατά μια απόσταση από την οικογένειά του. Όπως άλλωστε μας είπε ο κ. Οικονόμου, «οι ασθενείς με τριχοτιλλομανία αισθάνονται άσχημα για την κατάστασή τους, ντρέπονται και έχουν πολύ χαμηλή αυτοπεποίθηση», για αυτό και πολλές φορές μπορεί στην προσπάθειά τους να κρύψουν την ασθένειά τους να απομακρύνονται από την οικογένεια και τους φίλους τους. Ωστόσο, το οικογενειακό περιβάλλον από τη στιγμή που θα αντιληφθεί το πρόβλημα, θα πρέπει να πλησιάσει τον ασθενή και να σταθεί δίπλα του σε όλη την πορεία της θεραπείας. Σίγουρα, ο ειδικός είναι αυτός που θα εξετάσει και θα κρίνει ανάλογα με την ιδιαιτερότητα της κάθε περίπτωσης, ποια θεραπεία θα ανταποκριθεί στις ανάγκες του κάθε ατόμου. Η άμεση κινητοποίηση είναι σε κάθε περίπτωση πολύ σημαντική. Δεν πρέπει άλλωστε να ξεχνάμε ότι κάτι, το οποίο στην αρχή μοιάζει ασήμαντο και ακίνδυνο, μπορεί στην πορεία να αποδειχθεί πολύ σοβαρό. Για αυτό και πρέπει η θεραπεία να ξεκινήσει το γρηγορότερο δυνατό.
Ο κ. Οικονόμου αναφέρει πως «Η θεραπεία της τριχοτιλλομανίας είναι αναφανδόν η Συμπεριφοριστική Ψυχοθεραπεία. Με αυτή το άτομο μαθαίνει πως ξεκίνησε το πρόβλημα, γιατί παραμένει και τι πρέπει να κάνει για να το ξεπεράσει. Με τη Συμπεριφοριστική Ψυχοθεραπεία εκπαιδεύεται στη χρήση τεχνικών που θεραπεύουν το πρόβλημα. Στην περίπτωση που η μη υποχώρηση του προβλήματος οφείλεται και στα μέλη της οικογένειας, όταν αυτά δεν αντιδρούν με τον πρέποντα τρόπο, ακολουθείται και εκπαίδευση της οικογένειας πάνω στο πρόβλημα, με οδηγίες αντιμετώπισης. Μία ακόμη θεραπευτική δυνατότητα είναι η φαρμακοθεραπεία από παιδοψυχίατρο ή ψυχίατρο, η οποία κάποιες φορές είναι απαραίτητη σε συνδυασμό με τη Συμπεριφοριστική Ψυχοθεραπεία».
