Τι συμβαίνει στο σώμα όταν σταματάμε να ασκούμαστε;

Τραυματισμός, έλλειψη χρημάτων, έλλειψη διάθεσης και χρόνου. Οι λόγοι για να σταματήσει κάποιος την συστηματική άσκηση ποικίλλουν. Το αποτέλεσμα όμως παραμένει ίδιο: το σώμα μας… παραπονιέται. Και αρκετά από αυτά τα «παράπονα» μεταφράζονται σε σημαντικές αρνητικές συνέπειες για την υγεία μας.

Τα οφέλη της άσκησης στον οργανισμό
Για να μπορέσουμε να καταλάβουμε τις συνέπειες που έχει στο σώμα μας η ξαφνική διακοπή της σωματικής άσκησης, είναι σημαντικό να ξέρουμε τα οφέλη που έχει η καθημερινή άσκηση στο σώμα. Και λέγοντας «άσκηση» εννοούμε τόσο την άσκηση με αντιστάσεις (βάρη, μηχανήματα κτλ.) όσο και την άσκηση αντοχής, δηλαδή το τρέξιμο, το ποδήλατο, η κολύμβηση κ.α. Μάλιστα η άσκηση αντοχής φαίνεται να έχει περισσότερα οφέλη στη συνολική φυσική κατάσταση του ατόμου, σε αντίθεση με την άσκηση αντιστάσεων που έχει συγκεκριμένα οφέλη, κατά κύριο λόγο στη δύναμη και την αύξηση της μυϊκής μάζας.

Τα οφέλη λοιπόν αυτά της συστηματικής άσκησης είναι η αυξημένη ικανότητα της καρδιάς να «σπρώχνει» αίμα, η αυξημένη ικανότητα των αιμοφόρων αγγείων να στέλνουν αίμα εκεί που χρειάζεται, η αύξηση του αριθμού των τριχοειδών αγγείων (τα… μεταφορικά μέσα που δίνουν οξυγόνο και τροφή στους μύες) και η αύξηση του αριθμού των μιτοχονδρίων, των «εργοστασίων παραγωγής ενέργειας» του οργανισμού μας.

Παράλληλα, η τακτική άσκηση αυξάνει την δύναμη, την ισχύ, τον μυϊκό συντονισμό, την ισορροπία και την ευλυγισία, ενώ παράλληλα βελτιώνει τιμές όπως εκείνη του σακχάρου και τριγλυκεριδίων στο αίμα.

Τι γίνεται όταν σταματάμε να ασκούμαστε;
Τι γίνεται λοιπόν για τους δικούς του λόγους ο καθένας σταματήσει να ασκείται; Οι συνέπειες ποικίλουν ανάλογα με το πόσο fit ήταν το άτομο που σταμάτησε. Όπως χαρακτηριστικά λένε οι ειδικοί, «όσο πιο fit είσαι, τόσο πιο απότομη είναι η πτώση». Οι συνέπειες δηλαδή που θα έχει ένας αθλητής στις επιδόσεις του μέσα σε μία εβδομάδα «καθισιού», θα είναι οι ίδιες που θα είχε ένας μη αθλητής σε έναν ή δύο μήνες. Ο αθλητής σίγουρα θα βρίσκεται σε καλύτερη φόρμα από τον μη αθλητή, όμως θα έχει χάσει μεγαλύτερο ποσοστό της φυσικής του κατάστασης.

Ποιες είναι αυτές οι «συνέπειες» που αναφέρουμε; To πρώτο πράγμα που επηρεάζεται όταν σταματάμε να ασκούμαστε είναι η μέγιστη πρόσληψη οξυγόνου.

Η ποια;

Η μέγιστη πρόσληψη οξυγόνου αποτελεί τον πιο σημαντικό δείκτη στην αθλητική επίδοση και αντικατοπτρίζει την ικανότητα του αναπνευστικού συστήματος, της καρδιάς, του κυκλοφορικού συστήματος και των μυών, να λειτουργούν και να συνεργάζονται ταυτόχρονα. Όσο υψηλότερη είναι, τόσο πιο αποτελεσματικά λειτουργούν όλα τα παραπάνω με στόχο την καλύτερη επίδοση σε αθλήματα και φυσικές δραστηριότητες. Μετά την μείωση λοιπόν της μέγιστης πρόσληψης οξυγόνου, παρατηρούνται μειώσεις στην μυϊκή δομή, τη δύναμη, την ισχύ, την αντοχή και τον μυϊκό συντονισμό του ατόμου, παράλληλα με αύξηση των επιπέδων του σακχάρου στο αίμα και της αρτηριακής πίεσης.

Η αντοχή είναι ακόμα ένας παράγοντας που μειώνεται μετά από την παύση στην συστηματική άσκηση, ακόμα και μέσα στην πρώτη εβδομάδα ακινησίας, ιδιαίτερα σε όσους ασχολούνταν με το τρέξιμο. Για παράδειγμα, αν κάποιος κάλυπτε πέντε χιλιόμετρα σε είκοσι λεπτά, μετά από μια εβδομάδα ακινησίας, αυτό το άτομο θα χειροτερέψει τον χρόνο του κατά δέκα δευτερόλεπτα και μετά την δεύτερη εβδομάδα κατά ενάμισι λεπτό. Σε έναν μήνα, η μυϊκή του δύναμη ελαττώνεται αισθητά ενώ η μέγιστη πρόσληψη οξυγόνου θα πέσει κατά 12%, ενώ σε δύο μήνες κατά περίπου 26%.

Αμέσως μετά την αντοχή, ακολουθεί η μείωση της μυϊκής μάζας. Η μείωσή αυτή εξαρτάται σε μεγάλο ποσοστό από την ηλικία, καθώς όσο μεγαλύτεροι είμαστε τόσο πιο εύκολα «χάνουμε» τους μύες μας. Όμως ενώ είναι δυνατό να υπάρξουν βελτιώσεις σε ηλικιωμένα άτομα στο κομμάτι της μυϊκής μάζας, η τακτική άσκηση το μόνο που κάνει είναι να επιβραδύνει και ότι να σταματά την μυϊκή ατροφία. Επομένως οι επιπτώσεις του γήρατος στην μυϊκή μάζα, παρομοιάζονται με τις επιπτώσεις της καθιστικής ζωής ύστερα από μια περίοδο άσκησης. Το άτομο χάνει μυϊκή μάζα, ανεξαρτήτως από το αν αθλούνταν σε υψηλό επίπεδο ή όχι, μέσα σε 10 με 28 ημέρες. Μέσα σε αυτό το διάστημα, η δύναμή του επίσης μειώνεται αρκετά, παράλληλα με την ταχύτητα, την ευλυγισία και την κινητικότητά του.

Όσον αφορά το λίπος, από τη στιγμή που τα μυϊκά κύτταρα μειώνονται, τα λιπώδη κύτταρα αυξάνουν το μέγεθός τους, γεγονός που οδηγεί στην αύξηση του λιπώδους ιστού στο σώμα και – φυσικά – σε δραματικές αλλαγές στην εμφάνιση του ατόμου, το οποίο νοιώθει πρησμένο και… στρογγυλό.

Τα «κακά» της καθιστικής ζωής
Όπως είχαμε αναφέρει και παλαιότερα, πέρα από την αύξηση του σωματικού λίπους και άρα του κινδύνου για παχυσαρκία, η καθιστική ζωή προκαλεί και μια σειρά επιπλοκών όπως διαβήτη, καρδιαγγειακές παθήσεις και προβλήματα στις αρθρώσεις και στους συνδέσμους. Παράλληλα, παρατηρείται μείωση στη λειτουργικότητα του σώματος, στην ικανότητα δηλαδή που έχουμε να εκτελούμε καθημερινές κινήσεις, ικανότητα η οποία φθίνει και αυτή με την πάροδο των χρόνων.

Η συστηματική άσκηση όμως και πάλι επιβραδύνει την ταχύτητα της μείωσης αυτής και κρατά το σώμα μας «νεότερο» για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Τέλος, οι ψυχολογικές επιπτώσεις της καθιστικής ζωής είναι και αυτές… παρούσες και περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων κατάθλιψη και χαμηλή αυτό-εκτίμηση. Αυτές οφείλονται κατά κύριο λόγο με την ροή του αίματος και άρα του οξυγόνου στον εγκέφαλο. Όσο περισσότερο οξυγόνο, τόσο καλύτερη και η εγκεφαλική λειτουργία. Αντίστοιχα, η άσκηση είναι επί της ουσίας μια μορφή στρες (καλού όμως), η οποία χρησιμεύει στο να «εκπαιδεύσει» το σώμα ώστε αυτό να μπορέσει να αντέξει αυξημένες ανάγκες σε οξυγόνο και αυξημένα επίπεδα συγκεκριμένων ορμονών.

Με την άσκηση λοιπόν, αναισθητοποιούμε συγκεκριμένους υποδοχείς, και έτσι χρειάζονται μεγαλύτερες συγκεντρώσεις τέτοιων ορμονών καθώς και μεγαλύτερη διάρκεια έκθεσης σε αυτές ώστε το σώμα μας να «νοιώσει» πως στρεσάρεται. Επομένως, η απουσία άσκησης έχει το ακριβώς αντίθετο αποτέλεσμα.

Συμπέρασμα;
Είναι προφανές ότι το απότομο σταμάτημα της άσκησης και η καθιστική ζωή μετά από μια περίοδο συστηματικής άσκησης έχει πολλές αρνητικές συνέπειες στο σώμα. Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο είναι σημαντικό να παραμένουμε ενεργοί, ακόμα και αν δεν γυμναζόμαστε τόσο έντονα για τους δικούς του λόγους ο καθένας (τραυματισμός, έλλειψη χρημάτων για συνδρομή στο γυμναστήριο, κακή ψυχολογική κατάσταση κτλ.). Λίγα λεπτά περπάτημα ή χαλαρό τρέξιμο σε καθημερινή βάση, μια ήπια κυκλική προπόνηση στο σπίτι ή ακόμα και μια ώρα μπάσκετ ή ποδοσφαίρου με φίλους μπορούν να κάνουν τη διαφορά.