Εξηγώντας στα παιδιά την οικονομική κρίση

του Γιώργου Κόκουβα

«Πώς να κρυφτείς απ’ τα παιδιά;» Ακόμη κι αν δεν τα ξέρουν όλα, όπως είχε παρατηρήσει ο Διονύσης Σαββόπουλος δεκαετίες πριν, σίγουρα εισπράττουν κάτι από το κλίμα της εποχής. Το οποίο δυστυχώς περιλαμβάνει απολύσεις, χρέη, οικονομική στενότητα και ψυχολογική πίεση σχεδόν για όλους.

Πώς λοιπόν εξηγούμε στο παιδί μας την κατάσταση στην οποία βρίσκεται το οικογενειακό «ταμείο»; Το αφήνουμε στην άγνοια ώστε να μην ανησυχεί και να μην επηρεαστεί από την κατάσταση ή του μιλάμε για την οικονομική κρίση, τα spreads και το μνημειώδες «ένας-εργαζόμενος-ανά-οικογένεια»; Κι αν ναι, τι από αυτά μπορεί να καταλάβει; Η ψυχοθεραπεύτρια-συμβουλευτική ψυχολόγος κ. Χριστίνα Βλαχοπούλου μας λύνει τις απορίες και συμβουλεύει τους γονείς… σε απόγνωση.

Εξηγώντας τα… ανεξήγητα

«Η αβεβαιότητα και η ανασφάλεια που δημιουργεί η οικονομική κρίση δεν επηρεάζει μόνο τους ενήλικες αλλά μεταδίδεται και στα παιδιά», μας λέει η κ. Βλαχοπούλου. «Επιπροσθέτως, επειδή τα παιδιά δεν είναι σε θέση να κατανοήσουν την ορολογία, το μέγεθος και τις συνέπειες της οικονομικής κρίσης, κινδυνεύουν να βιώσουν μεγαλύτερο φόβο και άγχος. Γι αυτόν ακριβώς τον λόγο, οι ενήλικες, ανεξάρτητα από την δική τους ψυχολογική και οικονομική κατάσταση, πρέπει να προστατευόσουν και να καθησυχάσουν τα παιδιά όσο καλυτέρα μπορούν», τονίζει.

Πώς εξηγούμε λοιπόν τι συμβαίνει γύρω μας στο παιδί μας; Σύμφωνα με την ειδική ψυχοθεραπεύτρια-συμβουλευτική ψυχολόγο, οι γονείς οφείλουν να εξηγήσουν με τρόπο που αρμόζει στην ηλικία του παιδιού για την γενικότερη κατάσταση ή το συγκεκριμένο πρόβλημα που αντιμετωπίζει η οικογένεια, χωρίς υπερβολές και καταστροφολογία που δεν βοηθούν κανέναν και σε τίποτα.

Κανένα παιδί δεν χρειάζεται να γνωρίζει λεπτομέρειες οικονομικού χαρακτήρα ούτε να παραβρίσκεται στις συζητήσεις των ενηλίκων καθώς αυτό μόνο μεγαλύτερη σύγχυση και ανησυχία μπορεί να προκαλέσει. Εκφράσεις όπως «θα πεινάσουμε» ή «θα κοιμόμαστε στον δρόμο» που ένας ενήλικος μπορεί να χρησιμοποιήσει σε μια στιγμή απαισιοδοξίας ή μαύρου χιούμορ, για ένα παιδί μπορεί να έχουν τελείως διαφορετική ερμηνεία και επίδραση στην ψυχολογία του. Απεναντίας , τα παιδιά πρέπει να νιώθουν πως ότι και να γίνει, η οικογένεια τους θα καταφέρει να προσαρμοστεί στις αλλαγές, συμβουλεύει η κ. Βλαχοπούλου.

Η παιδική καθημερινότητα… περνάει κρίση

«Ανεξάρτητα από τις αλλαγές που μπορούν να επιφέρουν τα οικονομικά προβλήματα είναι σημαντικό για τα παιδιά να συνεχίζουν να ακολούθου το πρόγραμμα τους, όσο αφορά την εκπαίδευση τους, τα γεύματα, τον ύπνο και το παιχνίδι. Η συνέχιση μιας συγκεκριμένης ρουτίνας, έστω και τροποποιημένη, δημιουργεί ένα συναίσθημα ασφάλειας για τα παιδιά», λέει η ειδικός.

Όταν τα παιδιά διαισθάνονται ότι κάτι έχει αλλάξει στην ατμόσφαιρα του σπιτιού και στην ψυχολογία των γονιών τους, επιζητούν περισσότερη φυσική επαφή και προσοχή, μας λέει η κ. Βλαχοπούλου. Γι’ αυτό λοιπόν, κατά την διάρκεια κρίσιμων περιόδων, οι γονείς έχουν έναν λόγο παραπάνω να δείχνουν την αγάπη τους και να περνούν περισσότερο χρόνο με τα παιδιά τους. «Μπορεί τα χρήματα και τα έσοδα να είναι λιγότερα αλλά η αγκαλιά και η επικοινωνία γύρω από το τραπέζι ή κατά την διάρκεια ενός περιπάτου δεν κοστίζουν απολύτως τίποτα», μας λέει και συνεχίζει: «Απεναντίας, η συναισθηματική κάλυψη και ο ποιοτικός χρόνος με τα αγαπημένα άτομα βελτιώνουν την ψυχοσωματική υγεία και επαναπροσδιορίζουν τις πραγματικές προτεραιότητες της ζωής».

Συχνά , όταν οι ενήλικες αντιμετωπίζουν κάποιο πρόβλημα γίνονται απόμακροι και ανυπόμονοι με τα παιδιά με την λογική ότι "δεν καταλαβαίνουν" και ενοχλούνται από τις ερωτήσεις τους. Όμως, το άγνωστο και η αδιαφορία μπορούν να δημιουργήσουν μεγαλύτερη ανασφάλεια και φόβο σε ένα παιδί, επισημαίνει η συμβουλευτική ψυχολόγος, γι’ αυτό και συμβουλεύει τα εξής: Απαντήστε στις ερωτήσεις των παιδιών με βάση τα ρεαλιστικά γεγονότα, χωρίς καταστροφικές προβλέψεις και πανικό. Εξηγήστε τις αλλαγές που πιθανόν να χρειαστεί να αντιμετωπίσουν, ολοκληρώνοντας πάντα τις πληροφορίες με αισιοδοξία και θετικές λέξεις. Τα παιδιά έχουν ανάγκη να νιώθουν ότι οι γονείς τους έχουν τον έλεγχο της κατάστασης και ότι μπορούν να υπολογίζουν στην προστασία τους.

Η αισιοδοξία… προσαρμόζεται

Επειδή, όμως, για να μεταφέρουμε αισιόδοξα μηνύματα στο παιδί μας, πρέπει πρώτα να υιοθετήσουμε την ανάλογη οπτική και για τον ίδιο μας τον εαυτό, πρωταρχικό χρέος των ενηλίκων είναι να φροντίζουν τον εαυτό τους και να διατηρούν την ψυχραιμία και την θετική τους σκέψη. Μόνο έτσι θα μπορέσουν, με την σειρά τους, να στηρίξουν και τα παιδιά τους στις δυσκολίες. «Εξάλλου ο ρόλος του γονέα είναι κατ’ εξοχήν μια συνεχής διαδικασία υπέρβασης που θέτει σε προτεραιότητα τις ανάγκες και την ευτυχία των παιδιών», λέει η κ. Βλαχοπούλου.

Τα παιδιά, όπως και κάθε άνθρωπος σήμερα, όπως λέει η ειδικός, πρέπει να γαλουχηθούν με καινούργιες πεποιθήσεις και άξιες. Με αφορμή το δυσμενές οικονομικό κλίμα που επικρατεί, πρέπει να μάθουν να μοιράζονται, να μην σπαταλούν, να μην παίρνουν τίποτα δεδομένο, να αναπτύξουν πνεύμα αλληλεγγύης για το διπλανό παιδί και κατ’ επέκταση τον συνάνθρωπο, και κυρίως να μάθουν να είναι ευχαριστημένα με όσα έχουν.

«Το μήνυμα που θα πρέπει να περάσουν οι μεγάλοι στα παιδιά δεν είναι η αίσθηση της συμφοράς και της χαμένης ελπίδας. Απεναντίας, ένα από τα θετικά της κρίσης είναι η ευκαιρία που δίνεται σε όλους μας να αναθεωρήσουμε παλιές συνήθειες και νοοτροπίες και να εστιάσουμε σε διαφορετικές και σημαντικότερες προτεραιότητες», καταλήγει η ειδικός. Γιατί εν κατακλείδι, όταν μετά από μια δύσκολη ημέρα αντικρίζετε το χαμογελαστό πρόσωπο του παιδιού σας, πώς μπορείτε να δείτε το ποτήρι μισοάδειο;