Παιδικό βιβλίο: Ξεφυλλίζοντας την αθωότητα

του Γιώργου Κόκουβα

Στις 2 Απριλίου γεννήθηκε ένας από τους μεγαλύτερους παραμυθάδες του κόσμου. Τα γενέθλια του Χανς Κρίστιαν Άντερσεν και οι ιστορίες του έδωσαν το έναυσμα για να γιορτάζεται κάθε χρόνο τέτοια μέρα η Παγκόσμια Ημέρα Παιδικού Βιβλίου. Το in2life αναζητά την σημασία των βιβλίων για το ανήλικο κοινό, «ξεφυλλίζει» παιδικά best sellers και εκδηλώσεις, μιλά με παιδοψυχολόγους, και με μια από τις κορυφαίες πένες του είδους, την καταξιωμένη συγγραφέα Αγγελική Βαρελά, για την τέχνη της παιδικότητας.

Οι σελίδες που… κάνουν την διαφορά
Σε τι βοηθάει το παιδικό βιβλίο; Σε τι ηλικία θα πρέπει οι γονείς να αρχίσουν να περνούν συχνά από τα παιδικά τμήματα των βιβλιοπωλείων και τι μπορούν να κάνουν όταν τα παιδιά τους δεν βρίσκουν ενδιαφέρον στο «hobby» της ανάγνωσης; Ο παιδοψυχολόγος-νευροψυχολόγος κ. Ιωσήφ Κουράκης και η κλινική ψυχολόγος – παιδοψυχολόγος κ. Μαρία Σαράντη μας βοηθούν να διαβάσουμε «ανάμεσα στις παιδικές γραμμές».

«Το παιδικό βιβλίο βοηθά στην νοηματοδότηση εννοιών και καταστάσεων για τα παιδιά, ενώ βοηθά και τους γονείς να εκφράσουν και να μοιραστούν ζητούμενα, για τα οποία δεν βρίσκουν άλλο τρόπο να μιλήσουν στα παιδιά τους. Είναι κατά κάποιον τρόπο ένα ενδιάμεσο, μια γέφυρα για τους γονείς και τα παιδιά», μας λέει η κ. Σαράντη.

«Από τον πρώτο χρόνο κιόλας της ζωής ενός παιδιού είναι καλό να αποκτά εικόνες μέσα από βιβλία, ακόμη και στην πιο απλή και βρεφική μορφή τους, όπως για παράδειγμα ένα λαστιχένιο βιβλίο με φωτογραφίες και ένα γράμμα από κάτω», τονίζει ο κ. Κουράκης, συμπληρώνοντας πως μέσα από τα βιβλία, το παιδί αποκτά γνώσεις για το σώμα του, κοινωνικές αξίες και γενικά, μαθαίνει… πώς να μαθαίνει. Όπως μας αναφέρει η κ. Σαράντη, ένα παιδί που έχει φυσιολογική σχέση με τα αναγνώσματα, αρχίζει να αναζητά και να διαβάζει μόνο του βιβλία από τις τελευταίες τάξεις του δημοτικού.

Πώς θα γνωρίζουν όμως οι γονείς ποια είναι τα κατάλληλα βιβλία για τα παιδιά τους; Ο κ. Κουράκης, Τ. επιμορφωτής του Παιδαγωγικού Ινστιτιούτου Αθηνών, μας δίνει μερικές συμβουλές για να ξεχωρίζουμε τα ποιοτικά και τα ακατάλληλα παιδικά βιβλία:

- Αρχικά, τα βιβλία που προορίζονται για τα παιδιά, πρέπει να περνούν από τα χέρια –και τα μάτια- των γονιών, ώστε αυτοί να γνωρίζουν το περιεχόμενό τους προτού τα διαβάσουν τα παιδιά τους.
- Οι γονείς πρέπει να προσέξουν τι μήνυμα θέλουν να περάσουν μέσα από το βιβλίο στο παιδί τους, και αναλόγως να επιλέξουν.
- Σημαντικές πληροφορίες μπορούν να αντλήσουν οι γονείς, βλέποντας το όνομα του συγγραφέα, και αν δεν το γνωρίζουν, να ψάξουν τις βιβλιογραφικές αναφορές, την εργογραφία του κλπ.
- Σημαντικός δείκτης της ποιότητας ενός παιδικού βιβλίου είναι οι έπαινοι, τα βραβεία και τα θετικά σχόλια των έγκριτων κριτικών ή άλλων συγγραφέων για αυτό.
- Επειδή συχνά η ποιότητα γίνεται υποκειμενική έννοια, ποιοτικό για ένα παιδί είναι το βιβλίο που εκφράζει τα βιώματά του και συνδέεται με άλλες παραστάσεις του. Αν για παράδειγμα του αρέσει πολύ μια θεατρική παράσταση, θα διαβάσει το αντίστοιχο βιβλίο ευχάριστα και δεν θα το ταυτίσει με μια «αγγαρεία» χωρίς ενδιαφέρον.
- Τέλος, σταθερές και αναγνωρισμένες αξίες όπως ιστορικά στοιχεία και έννοιες από την ελληνική μυθολογία είναι πάντα ένα ασφαλές ανάγνωσμα για τα παιδιά.

Και τι γίνεται όταν τα παιδιά αρνούνται να διαβάσουν; «Πρέπει να διαχωρίσουμε την περίπτωση που ένα παιδί αρνείται να διαβάσει και αυτήν κατά την οποία βαριέται», μας λέει ο κ. Κουράκης. Όταν αρνείται εντελώς να πάρει στα χέρια του βιβλίο, ίσως οι γονείς πρέπει να ανησυχήσουν για κάποια μαθησιακή δυσκολία, κάποια δυσαναγνωσία και διάσπαση της προσοχής ή πιθανώς ένα αρνητικό εκπαιδευτικό βίωμα. Αντίθετα, στην περίπτωση που βαριέται τα βιβλία που του δίνουν οι γονείς, ίσως οι τελευταίοι πρέπει να αναπροσαρμόσουν το περιεχόμενο των βιβλίων σε πιο υψηλό επίπεδο, για να ταιριάζουν περισσότερο στην ηλικία και την ωριμότητά του.

Επίσης, όπως συμβουλεύει η. κ. Σαράντη, όταν οι ίδιοι οι γονείς δεν δίνουν το σωστό παράδειγμα, διαβάζοντας π.χ. τα σαββατοκύριακα, ας μην περιμένουν να ασχοληθεί από μόνο του το παιδί με την ανάγνωση. Επομένως, χρειάζεται αρχικά να είναι οι ίδιοι αναγνωστικά πρότυπα, αλλά και να παροτρύνουν στην συνέχεια το παιδί να διαβάζει και συγκεκριμένα, κάτι που του αρέσει. Άλλωστε, "το παιδικό βιβλίο ανοίγει πολλούς νέους δρόμους, δημιουργώντας στο παιδί επιπλέον εικόνες από αυτές που προσλαμβάνει στην πραγματική ζωή" – ή και από την «φανταχτερή» τηλεόραση.

Γράφοντας για παιδιά
Δράκοι που κρύβονται, φουντουκιές που μας κάνουν παρέα, αγώνες ποδοσφαίρου και σκάκι με το φεγγάρι… Την φαντασία των παιδιών μπορεί να συναγωνιστεί μόνο η φαντασία ενός συγγραφέα με «έμφυτη» παιδικότητα και αστείρευτη έμπνευση. Τι έχει να πει ένας κατεξοχήν αρμόδιος για τις σελίδες που «μυρίζουν» παιδικότητα; Η καταξιωμένη συγγραφέας παιδικών βιβλίων κ. Αγγελική Βαρελλά μας μιλά για τις πηγές της «παιδικής» έμπνευσης, για τις αντιδράσεις του πλέον απαιτητικού αναγνωστικού κοινού –των παιδιών- και για την παιδικότητα που πρέπει να έχει η πένα ενός παιδικού συγγραφέα.

«Πηγή έμπνευσης για μία παιδική ιστορία μπορεί να είναι το ο,τιδήποτε», μας λέει η κ. Βαρελλά. «Η έμπνευση μπορεί να έρθει από μια χαραμάδα ή από την κουρτίνα. Ξεκινά από καθημερινά γεγονότα, και στην συνέχεια ωριμάζει μέσα στο μυαλό του συγγραφέα και αναπτύσσεται», μας εκμυστηρεύεται.

Πώς «χτίζεται» άραγε μια παιδική ιστορία; Όπως μας λέει η πολυβραβευμένη συγγραφέας, πάντα μία ιστορία πρέπει να έχει αρχή, μέση και τέλος. Από εκεί και πέρα, οι κανόνες πηγάζουν από το ίδιο το στιλ του κάθε συγγραφέα. «Αν και δεν έχω καμία σχέση με το αντικείμενο, καμιά φορά αισθάνομαι σαν αρχιτέκτονας», λέει η κ. Βαρελλά. «Βάζω τα θεμέλια, την ιδέα και δίνω σχήμα στην ιστορία μου».

Πόσο απαιτητικό είναι το παιδικό αναγνωστικό κοινό άραγε – ή καλύτερα, πόσο πιο απαιτητικό από το αντίστοιχο ενήλικο; Πολύ, σύμφωνα με την γλυκύτατη συγγραφέα που μας εκμυστηρεύεται πως αν δεν αρέσεις σε ένα παιδί, φαίνεται αμέσως. «Πρέπει να αφηγείσαι στα παιδιά με τρόπο ελκυστικό, γοητευτικό. Όταν για παράδειγμα διαβάζω στην τάξη ενός σχολείου και τα παιδιά κάθονται ήσυχα και ακούνε, όλα είναι καλά. Όταν, όμως τρέχουν πάνω-κάτω και δεν μπορείς να τα κρατήσεις προσηλωμένα, κάτι δεν κάνεις σωστά! Πρέπει να τα παρασύρεις στα όνειρά σου και στα όνειρά τους», συμπεραίνει η κ. Βαρελλά.

Και πώς μπορεί να γίνει αυτό όταν και ο ίδιος ο συγγραφέας δεν νιώθει παιδί; Στην ερώτησή μας, αν μέσα από την συγγραφή για παιδιά, ο δημιουργός ξαναγίνεται και ο ίδιος παιδί, η κ. Βαρελλά απαντά ως εξής: «Ένας παιδικός συγγραφέας που δεν έχει μέσα του την παιδικότητα, δεν είναι επιτυχημένος συγγραφέας».

*Η κ. Βαρελλά έχει γράψει και μεταφράσει δεκάδες βιβλία για παιδιά από το 1966 ως σήμερα. Έχει τιμηθεί μεταξύ άλλων με βραβεία από τον Κύκλο ελληνικού παιδικού βιβλίου, από το υπουργείο Παιδείας και από διεθνείς διοργανώσεις, ενώ έχει προταθεί για το βραβείο «H. C. Andersen».

Γιορτάζοντας την παιδικότητα
«Το βιβλίο θυμάται». Αυτό είναι το κεντρικό σύνθημα του φετινού μηνύματος για την Παγκόσμια ημέρα Παιδικού βιβλίου. Τα παιδικά βιβλία είναι ουσιαστικά μνήμες από παιδιά παλιότερων εποχών, για τις οποίες και από τις οποίες μαθαίνουν οι νέες γενιές (δείτε εδώ όλο το μήνυμα και την αφίσα του φετινού εορτασμού που ανέλαβε η Εσθονία). Ας θυμηθούμε κι εμείς πως αυτό το Σάββατο, οι λιλιπούτειοι αναγνώστες έχουν την τιμητική τους στις εξής εκδηλώσεις:

*Από το χαρτί στην οθόνη: Αλλάζει η σχέση του παιδιού με το βιβλίο;
Υπό αυτή τη θεματική, ο Κύκλος του ελληνικού Παιδικού Βιβλίου οργανώνει συζήτηση με την συμμετοχή εκδοτών, εκπαιδευτών και δημιουργών, ενώ θα ακολουθήσει η τελετή της απονομής των βραβείων του Κύκλου, που τιμά τους λογοτέχνες της παιδικότητας.
Σάββατο, 18.30, Πολυχώρος «Άννα και Μαρία Καλουτά», Τιμοκρέοντος 6α, Ν. Κόσμος, τηλ: 210 9344131

*Ο Τριγωνοψαρούλης επιστρέφει 
Μία από τις πιο αγαπημένες πρόσφατες κυκλοφορίες για παιδιά ζωντανεύει στο βιβλιοπωλείο Παπασωτηρίου του The Mall αυτό το Σάββατο στις 12.00. Ο συγγραφέας Βαγγέλης Ηλιόπουλος με τον Τριγωνοψαρούλη του, που από θεατρική παράσταση έγινε χάρτινος ήρωας, προσκαλούν όλα τα παιδιά (από 4 ως 104 ετών, σύμφωνα με την πρόσκληση) να εικονογραφήσουν όλοι μαζί το βιβλίο.

*Ο Ευγένιος Τριβιζάς στα Public Πειραιά
Ο αγαπημένος συγγραφέας μικρών και μεγάλων θα βρίσκεται το απόγευμα του Σαββάτου, στις 18.00, στα Public του Πειραιά για να μας ξεναγήσει στους μαγικούς του κόσμους. Απαραίτητη η δήλωση συμμετοχής στο τηλ: 210 8181583.
Public, Γρ.Λαμπράκη 152-154.

*Γιορτινή προσφορά
Οι εκδόσεις Λιβάνη γιορτάζουν την Παγκόσμια Ημέρα, προσφέροντας μια ευρεία γκάμα βιβλίων, από τα οποία μπορείτε να επιλέξετε τρία με συνολική τιμή 12 ευρώ. Δείτε περισσότερα και αγοράστε τα βιβλία online πατώντας εδώ. 

*Παιδικά και… ευπώλητα
Αν αναρωτιέστε ποια είναι τα πιο επιτυχημένα παιδικά βιβλία αυτή την εποχή, για να πάρετε ιδέες για δώρα σε παιδιά, ανίψια, βαφτιστήρια ή στο παιδί που κρύβετε μέσα σας, δείτε τις λίστες των βιβλίων που τα παιδιά ανέδειξαν σε best sellers σε μεγάλες αλυσίδες βιβλιοπωλείων:

1. Ο τριγωνοψαρούλης επιστρέφει - Ηλιόπουλος Βαγγέλης
2. Μυρτις οι ζωές της - Αγγελίδου Μαρία
3. Ο μικρός πρίγκιπας - Εξύπερι Αντουαν ντε σαιντ
4. Τα 39 στοιχεια - βιβλιο 7 Η φιδοφωλιά - Λερανγκις Πήτερ
5. Το καπλάνι της βιτρίνας - Ζέη Άλκη
6. Μπίλης Μπιζέλης - το τζιπ της κυρίας Πατατέα - Δημόπουλος Χρήστος
7. Το ημερολόγιο ενός σπασίκλα - Κινι Τζεφ
8. Ο Πέτρος και το φεγγάρι - Μπριε-χακ Άλις
9. Τι θα πει παιδί - Αλεμάγκνα Μπετρίς
10. Ο πρίγκιπας των νεφών - Γκαλφάρ Κριστόφ
Πηγή: Ianos.gr 

1. Μάικ ο Φασολάκης : Θα σε γαργαλήσω – Μαρί Κυριακού
2. Ο Δίας, το σόι του και η τρελοπαρέα – Μαρία Αντωνίου
3. Ο πρίγκιπας των νεφών - Γκαλφάρ Κριστόφ
4. Το τρενάκι με τα πασχαλινά αυγά – Birgit Meyer
5. Κάνε μια ευχή – Emma Thomson
6. Τα 33 ροζ ρουμπίνια – Ένα μαγικό βιβλίο με χίλια παραμύθια κρυμμένα στο ίδιο παραμύθι: Ένα παράξενο και σπάνιο βιβλίο που το διαβάζεις ξανά και ξανά και κάθε φορά σου λέει μια άλλη ιστορία – Ευγένιος Τριβιζάς
7. Τα 88 ντολμαδάκια – Ευγένιος Τριβιζάς
8. Ο ευτυχισμένος πρίγκιπας – Oscar Wilde
9. Τα παιχνίδια της Λου – Emma Thomson
10. Εγώ+Εσύ=Μαζί: Η τέχνη του να είσαι γιαγιά – Χαρά Μαραντίδου
Πηγή: Ελευθερουδάκης