6 φιλοσοφικοί «γρίφοι» που δεν έχουν βρει απάντηση
Όταν οι φιλόσοφοι έχουν κέφια, σκαρφίζονται θεωρίες και παράδοξα που ανατρέπουν όσα ξέραμε για την ανθρώπινη φύση. Δείτε έξι τέτοιες… διανοητικές σπαζοκεφαλιές.
Παλαιότερο των 360 ημερών
Αν σε κάτι έχει αδυναμία η φιλοσοφία, αυτό είναι οι πάσης φύσης… σπαζοκεφαλιές. Από ζητήματα ύλης μέχρι ηθικής, η ανθρώπινη σκέψη καλείται αρκετές φορές να δώσει απάντηση σε θέματα ανεξήγητα και διφορούμενα. Τόσο διφορούμενα που επιτρέπουν συλλογισμούς όπως ότι τα έργα του Σαίξπηρ μπορεί να τα γράψει ένας πίθηκος ή πως δύο δίδυμα αδέρφια μπορούν να έχουν διαφορά ηλικίας 90 χρόνια. Κι όμως, οι παραπάνω συλλογισμοί μπορούν να αποδειχθούν με στοιχεία, βασισμένα στη λογική. Διαβάστε έξι τέτοιες θεωρίες και… σπαζοκεφαλιάστε μαζί μας.
*Το πλοίο του Θησέα Φανταστείτε ένα καράβι που μόλις έχει κατασκευαστεί, τόσο καλά που μπορεί να πλέει μέχρι το τέλος του κόσμου. Φυσικά, όπως σε κάθε υλικό αντικείμενο, μπορούν να υπάρξουν φθορές. Έτσι, καθώς το καράβι του Θησέα πλέει από λιμάνι σε λιμάνι, κάποιο εξάρτημα ή μέρος του κάθε φορά χαλά ή φθείρεται. Έτσι, το πλήρωμα πετά το χαλασμένο μέρος και το αντικαθιστά με ένα καινούριο. Όταν, κάποια στιγμή, έχει αντικατασταθεί μέχρι και το τελευταίο μέρος του αρχικού πλοίου, είναι αυτό το ίδιο πλοίο που ξεκίνησε το ταξίδι; Αν όχι, σε ποιο σημείο του ταξιδιού μετατράπηκε στο «δεύτερο πλοίο»;
Αν πάλι πιστεύετε ότι παραμένει το ίδιο πλοίο, ας υποθέσουμε το εξής: Το πλήρωμα γυρνά στα λιμάνια που είχε ταξιδέψει, συγκεντρώνει όλα τα παλιά μέρη του πλοίου που πέταξε, τα αποκαθιστά και τα επανασυναρμολογεί, φτιάχνοντας ένα ολόκληρο πλοίο με τα αρχικά υλικά. Τώρα, ποιο από τα δύο πλοία είναι το καράβι του Θησέα;
*Το ηθικό δίλημμα του τραμ Ένα τραμ γεμάτο επιβάτες χάνει τον έλεγχο και κατευθύνεται προς έναν τοίχο. Αν δεν αλλάξει η πορεία του, η σύγκρουση και ο θάνατος όλων των επιβαινόντων θεωρείται βέβαιος. Εσείς τυχαίνει να βρίσκεστε στο κατάλληλο σημείο την κατάλληλη στιγμή, μπροστά από έναν μοχλό που μπορεί να αλλάξει την τροχιά του τραμ και να το οδηγήσει σε άλλες ράγες με διαφορετική κατεύθυνση. Μόνο που σε εκείνες τις ράγες βρίσκεται ένας άνθρωπος, τον οποίο δεν θα προλάβετε να ειδοποιήσετε εγκαίρως, και έτσι θα βρει βέβαιο θάνατο. Τι επιλέγετε; Να σώσετε τους πολλούς επιβάτες και να σκοτωθεί από την επιλογή σας ένας πεζός ή να μην κάνετε τίποτα και να παρακολουθήσετε δεκάδες ανθρώπους να σκοτώνονται;
Το ακόμη πιο παράδοξο είναι πως οι περισσότεροι θα απαντούσαμε αυτόματα το πρώτο, δηλαδή να σώσουμε τους πολλούς. Παρ’ όλα αυτά, αν το ερώτημα τεθεί αλλιώς, η απόφαση αλλάζει: Αν δηλαδή αντί για μοχλό, βρίσκατε μπροστά σας έναν άνδρα τέτοιου σωματικού όγκου που θα μπορούσε να σταματήσει το τραμ, αν τον σπρώχνατε μπροστά στο όχημα, θα τον ρίχνατε στις ράγες; Οι περισσότεροι απαντούν «όχι», παρ’ ότι πρόκειται ακριβώς για το ίδιο διακύβευμα, δηλαδή ο θάνατος του ενός που θα σώσει τους πολλούς.
*Το παράδοξο των πιθήκων που… γράφουν Σαίξπηρ Αυτό το διανοητικό πείραμα προϋποθέτει την ύπαρξη αμέτρητων πιθήκων που πληκτρολογούν ταυτόχρονα τυχαίους συνδυασμούς πλήκτρων σε αμέτρητες γραφομηχανές, για χρονικό διάστημα που αγγίζει το άπειρο. Εφόσον λοιπόν πληκτρολογούν χωρίς σταματημό στο άπειρο, αλλά οι συνδυασμοί γραμμάτων είναι πεπερασμένοι, τότε η πιθανότητα κάποια στιγμή κάποιος από τους πιθήκους να πληκτρολογήσει ένα ολόκληρο έργο του Σαίξπηρ είναι… 100%. Μόνο που αυτή η πιθανότητα (που είναι, με βάση τον συλλογισμό, βεβαιότητα), δεν υπολογίζεται να συμβεί γρήγορα: Οι μαθηματικοί θεωρούν πως για να συμβεί κάτι τέτοιο θα χρειαζόταν να περάσει χρονικό διάστημα μεγαλύτερο από την σημερινή ηλικία του σύμπαντος.