Τα μυστικά της ναυαγοσωστικής: Baywatch αλά ελληνικά

του Γιώργου Κόκουβα

Τα χιλιόμετρα των ελληνικών ακτών μετρώνται σε εκατοντάδες χιλιάδες χιλιόμετρα, οι λουόμενοι σε εκατομμύρια κάθε καλοκαίρι, κι όμως, έπρεπε να έρθει μια αμερικανική σειρά με αιθέριες υπάρξεις που τρέχουν με κόκκινα μαγιό και σωσίβια στην παραλία την δεκαετία του ΄90, για να μάθουμε πως οι ναυαγοσώστες είναι απαραίτητοι σε μια παραλία. 

Κι όμως, δυστυχώς, ως ένα βαθμό, το «Baywatch» κατόρθωσε να καθιερώσει την εικόνα του ναυαγοσώστη-φετίχ, ως το «σέξι» επάγγελμα του καλοκαιριού. Το in2life ψάχνει, πίσω από αυτή την εικόνα, την πραγματική σημασία της παρουσίας ναυαγοσωστών στις ελληνικές παραλίες, τα προβλήματα του επαγγέλματος με τα οποία δεν ασχολείται καμία τηλεόραση και τις προϋποθέσεις για να μπει κανείς σε αυτόν τον κλάδο. 

Η αναζήτησή μας δεν πήγε χαμένη, καθώς μιλήσαμε με την υπεύθυνη της Πανελλήνιας Σχολής Ναυαγοσωστικής, της πρώτης σχολής του είδους που ιδρύθηκε στην Ελλάδα, και μάθαμε πολλά και ενδιαφέροντα, όπως το ότι ο ναυαγοσώστης είναι ίσως το μοναδικό επάγγελμα με σίγουρη αποκατάσταση στην Ελλάδα, πως οι εκλογές άφησαν αφύλακτες τις παραλίες μας, και πως, σε πολλές περιπτώσεις, οι γονείς… αδιαφορούν για τους θαλάσσιους κινδύνους που εγκυμονούν οι βουτιές των παιδιών τους.

Όπως μας ενημερώνει η διευθύντρια της Πανελλήνιας Σχολής Ναυαγοσωστικής, κ. Βάνια Βήχου, μοναδική προϋπόθεση για να γίνει κανείς ναυαγοσώστης σε πρώτο στάδιο είναι η κολυμβητική ικανότητα. Ο ενδιαφερόμενος μπορεί να απευθύνεται σε σχολή ναυαγοσωστικής, όπου παρακολουθεί μαθήματα για να λάβει το πτυχίο της ναυαγοσωστικής, άδεια χειρισμού ταχύπλοου και την σχετική άδεια του Λιμεναρχείου. 

Στην περίπτωση της Πανελλήνιας Σχολής Ναυαγοσωστικής, τα μαθήματα διαρκούν 15 ημέρες (ή και παραπάνω αν ο ενδιαφερόμενος νιώθει ότι δεν είναι έτοιμος) και αφορούν και το πρόγραμμα ναυαγοσωστικής παραλίας αλλά και πισίνας – η κρίση έχει ρίξει αισθητά τις τιμές, αφού τα «δίδακτρα» και για τα δύο διπλώματα στοιχίζουν 450€. «Με σίγουρη απόσβεση», τονίζει η κ. Βήχου, καθώς οι ατελείωτες παραλίες της Ελλάδας εγγυώνται όχι μόνο την απορρόφηση όλων των ναυαγοσωστών αλλά και την ανάγκη ύπαρξης ακόμη περισσοτέρων – «μέχρι πέρυσι με το ζόρι συμπληρώναμε τις σχετικές θέσεις», μας λέει. 

Από εκεί και πέρα, εφόσον έχει κανείς το πτυχίο και τις σχετικές άδειες, προσλαμβάνεται είτε από τους Δήμους είτε από ιδιώτες και του παρέχεται ο εξοπλισμός, ενώ ο μέσος μισθός φέτος κυμαίνεται στα 800-1000€. 

*Σε ποιες παραλίες είναι υποχρεωτική η ύπαρξη ναυαγοσώστη;

Σύμφωνα με τον νόμο, μας αναφέρει η κ. Βήχου, οφείλει να προσλαμβάνει ναυαγοσώστη όποιος εκμεταλλεύεται πολυσύχναστη λουτρική εγκατάσταση. Όσες πλαζ είναι ιδιωτικές και χρεώνουν εισιτήριο για τους λουόμενους, υποχρεούνται να διαθέτουν ναυαγοσώστη κατά τις ώρες λειτουργίας τους (συνήθως 8.00-20.00), ενώ οι δημοτικές και λοιπές ελεύθερες πολυσύχναστες παραλίες, κατά τις ώρες 10.30-17.00.

Και ποιος καθορίζει ποια παραλία είναι πολυσύχναστη; «Ειδική επιτροπή επισκέπτεται την Άνοιξη την κάθε παραλία και κρίνει αν είναι πολυσύχναστη, κάτι που κατά την άποψή μας δεν είναι απόλυτα ακριβές, αφού δεν ξέρουμε την Άνοιξη πόσο κόσμο θα έχει η κάθε παραλία το καλοκαίρι. Εν πάση περιπτώσει, πολυσύχναστη κρίνεται μια παραλία με μέσο όρο προσέλευσης τα 500 άτομα καθημερινά, από τον Ιούνιο ως τον Αύγουστο. Πολλές παραλίες ωστόσο με περισσότερη προσέλευση, αρκετές φορές μένουν αφύλακτες», σημειώνει η κ. Βήχου. Όλα τα παραπάνω ισχύουν για τις παραλίες, καθώς στην περίπτωση των πισινών ο νόμος είναι πιο ομιχλώδης. 

Ποια είναι ακριβώς η δουλειά του ναυαγοσώστη; «Κατ’ αρχήν η πρόληψη», λέει με βεβαιότητα η κ. Βήχου. «Ο σωστός ναυαγοσώστης προλαμβάνει, προσέχει και κάνει ειδικές συστάσεις, ώστε να μην χρειαστεί να φτάσουμε στο στάδιο της διάσωσης», επισημαίνει, παρ’ όλο που πολλές φορές, υπάρχουν περιπτώσεις που κανείς δεν μπορεί να προλάβει. «Ένας ηλικιωμένος που παθαίνει ανακοπή μέσα στην θάλασσα ή κάποιος που έχει φάει υπερβολικά λίγο πριν βουτήξει είναι περιπτώσεις τις οποίες ο ναυαγοσώστης δεν μπορεί να προλάβει αλλά να φροντίσει για την διάσωση. Επίσης, οφείλει να “απομονώνει” τις ομάδες “υψηλού κινδύνου”, όπως τους κακούς ή αρχάριους κολυμβητές και τα μικρά παιδιά, ώστε να μπορεί να τους προσέχει ιδιαίτερα».

*Η κρίση έφτασε στους πύργους των παραλιών

Θα μπορούσε να μην επηρεάσει το κλίμα της επικαιρότητας τις παραλίες; Δεν είναι μόνο ο μέσος μισθός του ναυαγοσώστη που έπεσε, όπως μας ενημερώνει η κ. Βήχου, αλλά και οι έκτακτες εκλογές που προκάλεσαν μεγάλο πρόβλημα αυτή τη χρονιά. Εξαιτίας τους, οι δήμοι δεν μπορούσαν να προκηρύξουν τις θέσεις των ναυαγοσωστών, κι έτσι πολλές πολυσύχναστες παραλίες έμειναν αφύλακτες μέχρι και τον Αύγουστο(!), ενώ θα έπρεπε να διαθέτουν ναυαγοσώστη από την 1η Ιουνίου. 

Από την άλλη, βέβαια, η ανεργία έστρεψε περισσότερους ανθρώπους προς τις σχολές Ναυαγοσωστικής. «Όχι μόνο έχουμε περισσότερες αιτήσεις, αλλά έχει μεταβληθεί δραματικά και η μέση ηλικία των ενδιαφερομένων. Ενώ μέχρι πέρυσι είχαμε κυρίως φοιτητές και νέους 20-25 ετών που αναζητούσαν εποχιακή απασχόληση, φέτος απευθύνονται σε εμάς πολλοί σαραντάρηδες. Παρ’ όλα αυτά, συνεχίζει να υπάρχει 100% απορρόφηση – ακόμη και τώρα επί παραδείγματι επικοινώνησαν μαζί μας από την Καλαμάτα για ναυαγοσώστες, αφού προκύπτουν έκτακτες καταστάσεις ή πολλοί ναυαγοσώστες “εγκαταλείπουν” και πρέπει να αντικατασταθούν», μας λέει. 

Στην Αττική μάλιστα, η σημασία της ύπαρξης ναυαγοσωστών είναι ακόμη μεγαλύτερη φέτος, αφού οι περισσότεροι Αθηναίοι δεν έφυγαν λόγω κρίσης για διακοπές, και οι αττικές παραλίες έχουν κατακλυστεί από κόσμο. 

*Οι συγκινήσεις του επαγγέλματος

Εκείνοι οι ναυαγοσώστες που «εγκαταλείπουν» γρήγορα, όπως αναφέραμε πιο πάνω, είναι όπως μας λέει η κ. Βήχου, αυτοί που δεν είναι πολύ συνειδητοποιημένοι για το τι σημαίνει ναυαγοσώστης – επηρεασμένοι ίσως από την “cool” διάσταση που έδωσε στο επάγγελμα το Baywatch. Αυτοί, μας λέει, συνήθως αντιλαμβάνονται πόση συνέπεια και υπευθυνότητα απαιτεί η ιδιότητα και φεύγουν μετά από ένα μήνα. 

Υπάρχει όμως και η άλλη πλευρά. «Δεν είναι λίγοι εκείνοι που τηλεφωνούν στα γραφεία μας για να μας μιλήσουν για την συγκίνησή τους μετά από περιστατικά διάσωσης», λέει η κ. Βήχου, τονίζοντας πως ακόμα και απλές καταστάσεις όπως οι κράμπες στο νερό, όταν απουσιάζει ναυαγοσώστης μπορούν να αποδειχθούν θανάσιμες. Στην Ελλάδα, όπως μας ενημερώνει, ωστόσο, σπάνια συναντάμε «δύσκολα» περιστατικά, καθώς δεν υπάρχουν δυνατά ρεύματα, κύμα και μεγάλα ψάρια. 

Τα προβλήματα στις παραλίες ξεκινούν όταν οι λουόμενοι αδιαφορούν για την υγεία τη δική τους και των παιδιών τους. Είναι μεγάλη η ηθική ικανοποίηση για τον ναυαγοσώστη να βοηθά και να σώζει κόσμο, αλλά πολύ συχνά οι ίδιοι οι λουόμενοι δεν πειθαρχούν. «Τελευταία, μαθαίνουμε όλο και περισσότερα περιστατικά θυμωμένων ανθρώπων, που έρχονται στην παραλία για να εκτονωθούν από τα προβλήματα της καθημερινότητας που είναι πλέον γνωστά σε όλους, και ξεσπούν εκεί», λέει η κ. Βήχου. 

Η ανωριμότητα όμως είναι κακός σύμβουλος, και εκτός από άσχημες συμπεριφορές υπάρχουν πολλά δείγματα ανευθυνότητας κολυμβητών, που ρωτούν συνεχώς τους ναυαγοσώστες αν πειράζει να κολυμπήσουν «επειδή έφαγαν δύο μερίδες παστίτσιο», ενώ ξέρουν πολύ καλά από τα ΜΜΕ ότι αυτή είναι η νούμερο ένα πράξη προς αποφυγή στη θάλασσα. «Το πιο ανησυχητικό είναι πως συναντάμε τέτοια στάση σε πολλούς γονείς», λέει η κ. Βήχου ενώ συμπληρώνει άλλο ένα αξιοσημείωτο «στατιστικό» των αττικών παραλιών για το 2012: Οι μετανάστες που χρειάζονται διάσωση είναι δεκάδες, καθώς λόγω έλλειψης ακτών στις χώρες τους, δεν γνωρίζουν κολύμπι. 

Άλλο ένα σημαντικό στοιχείο που θα πρέπει να αναγνωρίζουν οι λουόμενοι στις παραλίες είναι οι σημαίες. Όπου υπάρχει ναυαγοσώστης, οφείλει να υπάρχει υψωμένη είτε πορτοκαλί σημαία που αναγράφει «LIFEGUARD» όταν έχει πιάσει δουλειά, είτε κόκκινη σημαία που αναγράφει «NO LIFEGUARD» όταν λήξει η βάρδια του. Στις παραλίες που είναι βραβευμένες με Γαλάζια σημαία, οφείλει επίσης να υπάρχει σημαία «καιρού». Υψωμένη πράσινη σημαία σημαίνει πως οι συνθήκες είναι ιδανικές, κίτρινη σημαία πως χρειάζεται προσοχή και κόκκινη σημαία πως οι συνθήκες είναι ακατάλληλες, που εν ολίγοις σημαίνει «Μην μπαίνετε στο νερό». 

Όπως συμβουλεύει η κ. Βήχου, στην διαδικασία της διάσωσης από το νερό πρέπει να επέμβει μόνο ο ναυαγοσώστης. Όσο καλό κολυμβητή κι αν θεωρεί κάποιος τον εαυτό του, δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να σπεύσει και να έρθει σε επαφή με το θύμα, γιατί συνήθως αυτό βρίσκεται σε κατάσταση πανικού και μπορεί να τον «παρασύρει» μαζί του στον πνιγμό με τις απότομες κινήσεις του. Αυτό που μπορεί να κάνει είναι να του πετάξει ένα σωσίβιο, μια κουλούρα, ένα σκοινί ή κουπί σε περίπτωση που βρίσκεται κοντά σε βάρκα, ή σε τελευταία περίπτωση να κινηθεί από πίσω του και να τον τραβήξει προσεκτικά. Η πρώτη αντίδραση όμως θα πρέπει να είναι η ενημέρωση του ναυαγοσώστη ώστε να σπεύσει εκείνος, που έχει εκπαιδευθεί στην προσέγγιση, την ρυμούλκηση, τις κρίσεις πανικού στο νερό και της χρήσης φαρμακείου.  

«Επίσης, θεωρούμε απαράδεκτο να μην ξέρει ο καθένας μας να προσφέρει τις πρώτες βοήθειες», λέει η διευθύντρια της Πανελλήνιας Σχολής Ναυαγοσωστικής, τονίζοντας πως, μπορεί η διάσωση από το νερό να είναι υπόθεση του ναυαγοσώστη, αλλά τις πρώτες βοήθειες οφείλουμε να γνωρίζουμε να τις δίνουμε όλοι. Γι’ αυτό, μας ενημερώνει πως όποιος θέλει να παρακολουθήσει το σχετικό μάθημα των πρώτων βοηθειών που παραδίδεται στη σχολή, μπορεί να το κάνει εντελώς δωρεάν, επικοινωνώντας με την ΠΑ.ΣΧ.ΝΑ. εδώ. 

Τέλος, το in2life φροντίζει να σας δώσει μια πρώτη γεύση από την παροχή πρώτων βοηθειών, από τον καθηγητή Ναυαγοσωστικής κ. Θεολόγο Τερζιάδη, που έκανε την σχετική επίδειξη μπροστά στην κάμερα του in2life. Δείτε το σχετικό video εδώ.