Όσα χρειάζεται να γνωρίζετε για την εκλογική διαδικασία

του Γιώργου Κόκουβα

Αφιερώσαμε τόση ενέργεια και προσοχή στα προεκλογικά σποτ που παίζουν με τον πόνο μας, στις τηλεμαχίες και στις υποψηφιότητες των φετινών εκλογών και, όσο πλησιάζει η Κυριακή, διαπιστώνουμε πως αρκετοί από εμάς, δεν γνωρίζουν τα «βασικά». Όπως δηλαδή πώς ψηφίζουμε αυτή τη φορά, πόσοι σταυροί μας αναλογούν, πώς λειτουργεί η «αναλογική», τι γίνεται με την πιθανότητα επαναληπτικών εκλογών και ποια είναι τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις μας γύρω από την κάλπη. Ακολουθούν απαντήσεις σε 10+1 «SOS» χρηστικές εκλογικές ερωτήσεις, για… σωστό βόλι. 

*Πού ψηφίζω;

Μάθετε σε ποιο εκλογικό κέντρο ψηφίζετε, συμπληρώνοντας online τα απαραίτητα στοιχεία στην ειδική φόρμα του Υπουργείο Εσωτερικών και μάθετε το εκλογικό διαμέρισμα και το εκλογικό κέντρο με την ακριβή του διεύθυνση, στο οποίο είστε εγγεγραμμένοι. 

*Τι ώρα ανοίγει/κλείνει η κάλπη;

Το σύνθημα για την έναρξη της εκλογικής διαδικασίας την Κυριακή 6/5 δίνεται στις 7.00 το πρωί και το «σφύριγμα» της λήξης στις 19.00 το απόγευμα.

*Πόσους μπορείτε να… σταυρώσετε;

Κάθε εκλογέας μπορεί να εκφράσει την προτίμησή του υπέρ υποψηφίων, σημειώνοντας σταυρό παραπλεύρως του ονόματός τους στο ψηφοδέλτιο του συνδυασμού, ως εξής:

Στις εκλογικές περιφέρειες, όπου εκλέγονται από ένας μέχρι και τρεις βουλευτές, έναν σταυρό. 

Στις εκλογικές περιφέρειες, όπου εκλέγονται από τέσσερις έως και επτά βουλευτές, μέχρι δύο σταυρούς.

Στις εκλογικές περιφέρειες, όπου εκλέγονται από οκτώ έως και δώδεκα βουλευτές, μέχρι τρεις σταυρούς.

Στις εκλογικές περιφέρειες, όπου εκλέγονται περισσότεροι από δεκατρείς βουλευτές, μέχρι τέσσερις σταυρούς.

Για την διευκόλυνσή σας, η εφορευτική επιτροπή του εκλογικού σας τμήματος θα έχουν φροντίσει να αναρτήσουν σε εμφανές σημείο τον αριθμό των σταυρών – αν όχι, ρωτήστε τους.

*Πότε ένα ψηφοδέλτιο θεωρείται άκυρο;

Ο νόμος ορίζει πως ακυρότητα των ψηφοδελτίων υπάρχει στις εξής περιπτώσεις:  

Όταν το ψηφοδέλτιο δεν είναι έντυπο, έστω και μερικά, σε περίπτωση αλλοίωσης του περιεχομένου του, σε περίπτωση που σημειωθούν λέξεις, φράσεις, υπογραμμίσεις, στίγματα ή άλλα σημεία σε οποιαδήποτε πλευρά του, σε περίπτωση λευκού ψηφοδελτίου με διαγραφές, εγγραφές ή διορθώσεις, που καθιστούν αμφίβολο το περιεχόμενό του, σε περίπτωση που λευκό ψηφοδέλτιο δεν έχει την σφραγίδα της εφορευτικής επιτροπής, την ημερομηνία της εκλογής και τη μονογραφή του δικαστικού αντιπροσώπου, σε περίπτωση που ο φάκελος φέρει σημειωμένα στίγματα, σημεία ή λέξεις, τα οποία θα κριθούν σαν διακριτικά γνωρίσματα, που ολοφάνερα παραβιάζουν το απόρρητο της  ψηφοφορίας.

Επιπλέον, άκυρο κρίνεται ένα ψηφοδέλτιο και όταν: Εκτυπώθηκε σε χαρτί, που ολοφάνερα διαφέρει στο χρώμα απ' αυτό που χορηγήθηκε από το Δημόσιο ή με τυπογραφικά στοιχεία πρόδηλα διαφορετικά στο χρώμα απ' αυτά που γενικά χρησιμοποιήθηκαν, έχει σχήμα ή διαστάσεις που διαφέρουν φανερά από αυτά που ορίζει ο νόμος, βρεθεί στον ίδιο φάκελο μαζί με ένα ή περισσότερα άλλα έγκυρα ή άκυρα ψηφοδέλτια του ίδιου ή άλλου συνδυασμού, αν χρησιμοποιηθεί σε εκλογικό τμήμα άλλης εκλογικής περιφέρειας και όχι αυτής, που αναγράφεται πάνω σε αυτό, και τέλος, όταν βρεθεί σε φάκελο, που δεν είναι σύμφωνος με τους όρους της νομοθεσίας. Σημείωση: Δεν θεωρείται άκυρο ένα ψηφοδέλτιο χωρίς κανέναν σταυρό προτίμησης και απλώς προσμετρείται υπέρ του κόμματος.

*Είναι υποχρεωτικό να ψηφίσει κανείς;

Σύμφωνα με τον νόμο, ναι, είναι. Εξαιρούνται όσοι ενήλικοι είναι άνω των 70 ετών, όσοι βρίσκονται στο εξωτερικό και όσοι ετεροδημότες έκαναν σχετική αίτηση, αλλά δεν ήταν δυνατή η δημιουργία τμήματος ετεροδημοτών στο μέρος όπου διαμένουν. Τυπικά λοιπόν η ψήφος είναι υποχρεωτική και η αποχή μπορεί να επιφέρει ποινικές κυρώσεις, αλλά στην πραγματικότητα, ποτέ στην ελληνική Ιστορία δεν έχουν κινηθεί διαδικασίες ενάντια σε κάποιον που δεν ψήφισε. Εξαιρούνται οι στρατιωτικοί, για τους οποίους τα δεδομένα είναι πιο αυστηρά και πρέπει να προσκομίσουν βεβαίωση ότι ψήφισαν. 

*Τι χρειάζεται να έχουμε μαζί μας;

Μόνο την αστυνομική σας ταυτότητα. Σε περίπτωση που την έχετε χάσει, είναι δυνατή η προσκόμιση διαβατηρίου, ενώ για όσους εργάζονται σε στρατιωτικά ή λιμενικά κλπ σώματα, γίνεται δεκτή η στρατιωτική τους ταυτότητα. 

*Δικαιούμαι άδεια από την δουλειά μου;

Οι εργοδότες υποχρεούνται, σύμφωνα με την απόφαση του υπουργείου Εργασίας, να παραχωρήσουν άδεια με αποδοχές στους υπαλλήλους τους, για την διευκόλυνση της άσκησης του εκλογικού δικαιώματος. Για όσους εργάζονται έξι ημέρες την εβδομάδα, η άδεια ξεκινά από την μία ημέρα εφόσον η απόσταση της εργασίας από τον τόπο όπου ψηφίζει ο εργαζόμενος είναι μεταξύ 100-200 χιλιομέτρων, ενώ για όσους εργάζονται πέντε ημέρες, από 200 ως 400 χιλιόμετρα. Για μεγαλύτερες αποστάσεις, οι εργαζόμενοι δικαιούνται περισσότερες ημέρες άδειας, σύμφωνα με τις διαβαθμίσεις που θα βρείτε στην σχετική ανακοίνωση του υπουργείου. Θα χρειαστεί επίσης να προμηθευτείτε ειδική βεβαίωση από τον δικαστικό αντιπρόσωπο του εκλογικού σας τμήματος, ότι όντως ψηφίσατε. 

*Τελικά, πού προσμετρούνται τα άκυρα και τα λευκά;

Αποφάσεις επί αποφάσεων και ενστάσεις επί ενστάσεων έχουν γίνει περί του συγκεκριμένου θέματος, αλλά όπως ορίζει η εγκύκλιος των φετινών εκλογών, τα λευκά ψηφοδέλτια δεν προσμετρούνται ως έγκυρα – και επομένως δεν προστίθενται υπέρ του πρώτου κόμματος. 

*Πώς κατανέμονται οι βουλευτικές έδρες σε σχέση με τα ποσοστά των ψήφων;

Από τις 300 βουλευτικές έδρες, οι 288 θα καθοριστούν από τις ψήφους στην κάθε περιφέρεια, ενώ οι υπόλοιπες 12 θα καταληφθούν από πρόσωπα των ψηφοδελτίων επικρατείας των κομμάτων. Επίσης, αφού στην χώρα μας ισχύει εκλογικό σύστημα ενισχυμένης αναλογικής, το πρώτο κόμμα θα λάβει επιπλέον 50 έδρες. Για να εισέλθει ένας συνδυασμός (κόμμα, συνασπισμός κομμάτων ή μεμονωμένος υποψήφιος) στο Κοινοβούλιο, πρέπει να λάβει ποσοστό τουλάχιστον 3% επί των εγκύρων ψηφοδελτίων της επικράτειας. 

Όπως είπαμε, οι 250 από τις 300 έδρες κατανέμονται βάσει απλής αναλογικής. Για να καθορισθεί ο αριθμός των εδρών που λαμβάνει κάθε συνδυασμός, διαιρούνται οι ψήφοι κάθε συνδυασμού διά του εκλογικού μέτρου (είναι το άθροισμα ψήφων όσων ξεπέρασαν το 3% διά του 250 – αν χρειαστεί στρογγυλοποίηση, γίνεται προς τον προηγούμενο ακέραιο).  Εάν στο τέλος της διανομής μένουν αδιάθετες έδρες λόγω των στρογγυλοποιήσεων, αυτές παραχωρούνται στους συνδυασμούς με τα μεγαλύτερα υπόλοιπα από την παραπάνω διαίρεση. Με τον ίδιο τρόπο υπολογίζονται και κατανέμονται οι έδρες των βουλευτών Επικρατείας. 

*Πώς επιτυγχάνεται η αυτοδυναμία και ποια είναι η διαδικασία αν αυτή δεν υπάρξει;

Για να εξασφαλίσει αυτοδυναμία, ένα κόμμα χρειάζεται να έχει 151 έδρες. Με δεδομένο ότι τις 50 τις αποκτά αυτόματα, χρειάζεται ποσοστό ψήφων που του χαρίζει 101 έδρες. Αυτό το ποσοστό όμως, αφορά τις έγκυρες ψήφους όσων συνδυασμών μπήκαν στην βουλή. Με άλλα λόγια, οι έγκυρες ψήφοι των κομμάτων που πήραν κάτω από 3% (όπως και τα λευκά και τα άκυρα) δεν μετρώνται σε αυτή την περίπτωση, και άρα όσο περισσότερα είναι τα τελευταία, τόσο πιο εύκολη γίνεται η αυτοδυναμία για το πρώτο κόμμα – το θεωρητικό ελάχιστο ποσοστό πλέον για αυτοδυναμία είναι 40,4%. 

*Υπάρχει πιθανότητα επαναληπτικών εκλογών την επόμενη Κυριακή;

Υπάρχει η πιθανότητα νέων εκλογών, αλλά όχι απαραίτητα την αμέσως επόμενη Κυριακή. Η διαδικασία έχει ως εξής: Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, την επομένη των εκλογών δίνει «διερευνητική εντολή» σχηματισμού κυβέρνησης στον αρχηγό του πρώτου σε έδρες κόμματος. Αυτός, εφόσον δεν έχει κατορθώσει αυτοδυναμία, αναζητεί συνεργασία με άλλα κόμματα ή βουλευτές, ώστε να επιτύχει το επιθυμητό των 151 βουλευτών που θα του δώσουν σίγουρα ψήφο εμπιστοσύνης. Αν δεν τα καταφέρει, επιστρέφει την εντολή στον Πρόεδρο, ο οποίος την δίνει στον αρχηγό του δεύτερου σε έδρες κόμματος, ο οποίος αναλαμβάνει να αναζητήσει εκ νέου συνεργασία. Αν δεν τα καταφέρει, η διαδικασία επαναλαμβάνεται με το τρίτο σε έδρες κόμμα. Εφόσον και πάλι δεν υπάρξει αποδεκτή κυβέρνηση, συγκεντρώνονται οι αρχηγοί όλων των κομμάτων για να επιδιώξουν για τελευταία φορά τον σχηματισμό κυβέρνησης συνεργασίας. Εφόσον η προσπάθεια δεν τελεσφορήσει, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας προκηρύσσει εκ νέου εκλογές.