Ελληνικό design: Σχέδια με ονομασία προέλευσης

του Γιώργου Κόκουβα

Τρεις νέοι –σε ηλικία ή σε ιδέες- Έλληνες designers, πολλά εγχώρια και διεθνή βραβεία, συσκευασίες που φέρνουν το καλό σχέδιο στην καθημερινότητά μας και ένας φρέσκος θεσμός που επιχειρεί να αξιοποιήσει το «σχεδιαστικό δυναμικό» της χώρας μας εξάγοντας design, μας αποδεικνύουν ότι κάτι κινείται στο γραφιστικό τοπίο.

Είναι απαραίτητο το design σε εποχές κρίσεις; Εμπιστεύονται οι Έλληνες επιχειρηματίες τους επαγγελματίες για την οπτική τους ταυτότητα ή συνεχίζουν να «αυτοσχεδιάζουν»; Είναι ομαδικό το «άθλημα» ή υπάρχει ανταγωνισμός στον μικρό αυτό χώρο; Οι κατ’ εξοχήν αρμόδιοι μας μιλούν και ρίχνουν φως στα (κυριολεκτικά και μεταφορικά) σχέδιά τους.

Το ελληνικό τοπίο
«Υπάρχει σίγουρα μια ανοδική τάση στον χώρο», σημειώνει ο Κωνσταντίνος Μίαρης, designer και ένας από τους ιδρυτές του graphic design studio «Konsept83». Όπως μας λέει, η εξέλιξη των ιδεών στο design είναι ραγδαία, και διαβλέπει μια ομαδική διάθεση σε επίπεδο παραγωγής. Βέβαια, υπάρχει πάντα η έλλειψη ζήτησης, καθώς οι Έλληνες επιχειρηματίες δεν είναι πάντα πρόθυμοι να επενδύσουν στην οπτική επικοινωνία. «Οι πελάτες χρειάζονται περισσότερη “εκπαίδευση” πάνω σε αυτό το κομμάτι, αλλά αυτό είναι και το μεγάλο στοίχημα για μας», αναφέρει.

Δεν εντοπίζει εκεί το πρόβλημα της ελληνικής παραγωγής ο Σέργιος Φωτιάδης, που ασχολείται δημιουργικά αλλά και διδάσκει βιομηχανικό design. «Βρισκόμαστε ακόμη σε αρχικό στάδιο του χώρου, και το ελληνικό design, εκτός από λίγο σε παραγωγή, είναι και αρκετά ακριβό, αφού οι πρώτες ύλες εισάγονται από το εξωτερικό. Έτσι, ο πελάτης είναι πιθανόν να ψάξει αλλού για χαμηλότερο κόστος», μας λέει.

Παρ’ όλα αυτά, μάλλον πνέει άνεμος αισιοδοξίας στον χώρο: «Δεν έχουμε να ζηλέψουμε τίποτα από τα γραφεία του εξωτερικού», υπογραμμίζει ο Βαγγέλης Λιάκος από την πολυβραβευμένη Θεσσαλονικιώτικη ομάδα των Beetroot. «Η κρίση φυσικά μας αφορά και εμάς. Όταν οι επιχειρήσεις έχουν πρόβλημα, μεταφέρεται και στον χώρο μας. Όμως, όλο και περισσότερος κόσμος αντιλαμβάνεται την ανάγκη της οπτικής επικοινωνίας κι έτσι διατηρείται μια δυναμική στον χώρο», συμπληρώνει.

Τέχνη ή πρακτικότητα;
Για τον τρόπο που εργάζονται μας μιλούν οι Έλληνες designers, κάνοντάς μας σαφές πως το πρώτο τους μέλημα είναι οι ανάγκες του πελάτη. «Προσωπικά, τηρώ το “70% έρευνα και 30% σχεδιασμός”. Η τέχνη μας είναι εφαρμοσμένη, γι’ αυτό και η αισθητική μου σαν designer προσαρμόζεται στην αισθητική του πελάτη», λέει ο Κωνσταντίνος Μίαρης. «Θέλουμε το τελικό προϊόν να είναι αισθητικά άρτιο, αλλά δεν είναι αυτό η αφετηρία μας», συμπληρώνει ο Σέργιος Φωτιάδης της W|e Design.

Για τον Βαγγέλη Λιάκο, όλα τα δεδομένα πηγάζουν επίσης από τον ενδιαφερόμενο. Αναλύεται η ταυτότητα του πελάτη και του κοινού στο οποίο θέλει να απευθυνθεί και εκ των υστέρων μπαίνουν σε «δράση» οι γραφιστικές ικανότητες. Δεν είναι λίγες οι φορές βέβαια, κυρίως στην αρχή της καριέρας του, που κάποιοι επενέβαιναν υπερβολικά πολύ στην δουλειά του: «Αρκετές φορές έχουμε έρθει σε ρήξη με πελάτες. Δεν θέλουμε να καταφεύγουμε στο “εμείς είμαστε οι ειδικοί, εμείς ξέρουμε καλύτερα”, αλλά όπως δεν θα έφερνες αντιρρήσεις στον γιατρό ή στον δικηγόρο σου, το αντίστοιχο θα έπρεπε να ισχύει και για τους designers».

Τα success stories του ελληνικού design
Δεν πέρασαν παρά λίγες ημέρες από την απονομή των βραβείων ΕΒΓΕ 2011, ενός από τα πιο πολυαναμενόμενα events στον χώρο του design και της γραφιστικής. Ο Κωνσταντίνος Μίαρης, που συμμετείχε στην κριτική επιτροπή, μας διαβεβαιώνει για το υψηλό επίπεδο των projects που έλαβαν μέρος.

«Σε μια περίοδο αρκετά δύσκολη για την χώρα μας, είχαμε λιγότερες συμμετοχές από την περσινή χρονιά, αλλά με ανεβασμένο επίπεδο», μας λέει ο σχεδιαστής, που η γεύση της επιβράβευσης δεν του είναι καθόλου ανοίκεια. Ο Κωνσταντίνος Μίαρης είναι ένας από τους τρεις νέους Έλληνες «αφισέρ» -μια ειδικότητα αρκετά υποτιμημένη ακόμη στην Ελλάδα- που επιλέχθηκαν για να συμμετάσχουν στην Bienniale Αφίσας του Λαχτί της Φινλανδίας, ένα από τα ελάχιστα events του χώρου που απολαμβάνει διεθνές κύρος στην Ευρώπη. Η αφίσα του, άλλωστε (φωτό δεξιά) έχει ήδη επιλεχθεί και συμπεριλαμβάνεται στην έκδοση «GO, STOP, SLOW, EAT: How Typography Influences Behavior». Ο Φιλήμων Τριανταφύλλου με την «Life is Beautiful» αφίσα του και ο Prop4g4nd4 με την αφίσα του για γαλλικό club είναι οι άλλοι δύο διακριθέντες Έλληνες.

Από τα πιο επιτυχημένα projects των Beetroot, η αφίσα «Romeo and Juliet» (φωτό αριστερά) αποτελεί ένα από τα πολυβραβευμένα τους πονήματα. Στο σεξπηρικό κείμενο της αφίσας, η λέξη Ιουλιέτα αναφέρεται 180 φορές και η λέξη Ρωμαίος άλλες 308. Οι Beetroot ένωσαν τελικά το τραγικό ζευγάρι με 55.440 κόκκινες γραμμές. «Ωστόσο, τα αγαπημένα μας έργα δεν είναι απαραίτητα αυτά που απέσπασαν τα περισσότερα βραβεία, αλλά και αυτά για τα οποία εργαστήκαμε σκληρά, δυσκολευτήκαμε ή ενθουσιαστήκαμε», μας λέει ο Βαγγέλης Λιάκος.

Ένα τέτοιο project ανέλαβε εθελοντικά να καταθέσει η ομάδα Beetroot ως πρόταση για την υποψηφιότητα της Θεσσαλονίκης ως «European Youth Capital 2014» (δείτε την εδώ). Το χτένισμα παραπέμπει σε «μοϊκάνα» αλλά και σε περικεφαλαία, σύμβολα νεανικότητας και μαχητικότητας και τα δύο, ενώ και η χειρόγραφη γραμματοσειρά αναδίδει φρεσκάδα.
Όλοι οι designers παραδέχονται πως έχουν «ζηλέψει» έργα συναδέλφων τους. «Με την καλώς νοούμενη ζήλια», μας λέει ο Σέργιος Φωτιάδης. «Είναι πολλά αυτά τα έργα που σε κάνουν να πεις “Κοίτα να δεις! Πώς δεν το είχα σκεφτεί κι εγώ;”» Από τις δικές του πρόσφατες δημιουργίες, ο κ. Φωτιάδης ξεχωρίζει το χαρτονένιο σπιτάκι που σχεδίασε για το Green Design Festival της Αθήνας, που πέρα από το design, συνδυάζεται και με μια γενικότερη φιλοσοφία που είναι φιλική προς το περιβάλλον (φωτό κάτω δεξιά). Το ανακυκλώσιμο και απόλυτα ασφαλές παιδικό σπιτάκι μπορείτε να το αποκτήσετε για τα παιδιά σας (περισσότερες πληροφορίες εδώ).

Στα τελευταία Ed Awards για το ευρωπαϊκό design, το the design shop των Διονύση Λιβάνη, Μαρίας Κεφαλά και Σίσσυς Καραβία –οι οποίοι μας απασχόλησαν ευχάριστα και σε παλιότερο δημοσίευμα του in2life με την φρέσκια ιδέα του ApplesToZebras online shop– απέσπασαν το Χρυσό Βραβείο στην κατηγορία single poster design και το ασημένιο βραβείο για το brand logo.

Τέλος, άλλη μια πρόσφατη αλλά αποσιωπημένη στο ευρύ κοινό ελληνική διάκριση είναι αυτή που απέσπασε η Ροδάνθη Σεντούκα της Red Design Consultants. Το funky παγκάκι της από ανακυκλώσιμο ξυλοπολτό που σχηματίζει οπτικά την λέξη «YoYo» (δείτε το εδώ) ανήκει στους Top Winners του China’s Most Successful Design Awards για το 2010.

Αναζητώντας εθνική σχεδιαστική ταυτότητα
«Τέτοιο πράγμα δεν υπάρχει», μας λέει εξ’ αρχής ο κ. Φωτιάδης. «Έχουμε κρατήσει λίγο από το φολκλόρ ελληνικό στοιχείο, αλλά αυτό δεν είναι design», συμπληρώνει, θέτοντας ορισμένους προβληματισμούς για το τι ορίζουμε ως design. Αυτή την περίοδο, μαζί με άλλους 17 σχεδιαστές συμμετέχει με έργα του στην έκθεση «2011% Greek Design» της gallery M Art, όπου συνυπάρχουν από βιομηχανικό σχέδιο μέχρι τον σχεδιασμό κοσμήματος. «Είναι πολύ διαφορετικές ειδικότητες μεταξύ τους, κι ίσως αυτό δείχνει πως δεν υπάρχει σαφής εικόνα για το design», μας λέει.

Μία πιο σαφή εθνική εικόνα ωστόσο, επιδιώκει να σχηματίσει ο Ελληνικός Οργανισμός Εξωτερικού Εμπορίου (ΟΠΕ), που «ανέβασε» πρόσφατα στον διαδικτυακό αέρα την προσπάθεια «Design Greece». «Πρόκειται για πρωτοβουλία που ξεκίνησε πριν ένα χρόνο και απευθύνεται αφενός στους παραγωγούς και αφετέρου στους σχεδιαστές, ώστε να τους φέρει σε επαφή και να μπορέσει το ελληνικό επιχειρείν να ανταποκριθεί στις σύγχρονες προδιαγραφές του εξωτερικού εμπορίου», μας λέει η κ. Τέτη Περισσάκη, υπεύθυνη της πρωτοβουλίας.

Όπως μας αναφέρει η κ. Περισσάκη, βρίσκεται σε εξέλιξη η καταγραφή των επαγγελματιών designers της χώρας, πολλοί εκ των οποίων δεν είχαν μέχρι τώρα το βήμα ώστε να γνωρίζουν τι γίνεται στον χώρο του εμπορίου. Το DesignGreece πρόκειται να συμμετάσχει σε σημαντικούς θεσμούς, όπως το 100% Design του Λονδίνου και η Έκθεση του Μιλάνου, με σκοπό να προωθήσει το εξαγώγιμο υλικό της Ελλάδας. «Πάντα, με άξονα το επιχειρείν», τονίζει η υπεύθυνη, λέγοντας πως το design δεν είναι αυτοσκοπός: «Όλη αυτή η προσπάθεια στέλνει ένα ελπιδοφόρο μήνυμα ότι υπάρχει επιτέλους ένας βηματισμός για να γίνει συνείδηση η αναγκαιότητα του design στις επιχειρηματικές κινήσεις», μας λέει.

Απ’ ό,τι φαίνεται, όλοι οι σχεδιαστές επικροτούν το εγχείρημα, αν κρίνουμε από τα ενθουσιώδη σχόλια και την συμμετοχή στο project όλων των designers με τους οποίους μιλήσαμε. Μπορεί η Ένωση Γραφιστών Ελλάδας να εκφράζει τις επιφυλάξεις της για τον τρόπο που επιλέγονται τα μέλη που θα συμμετάσχουν (δείτε την ανακοίνωσή της εδώ), αλλά δεν μπορούμε να μην διακρίνουμε ένα ομαδικό πνεύμα μέσα στον χώρο.
«Παρ’ ότι συχνά διαφαίνεται το αντίθετο, τις περισσότερες φορές επικρατεί κλίμα αλληλοβοήθειας», υποστηρίζει ο Σέργιος Φωτιάδης. Το πιστοποιούν, άλλωστε, τα επαινετικά σχόλια που είχαν να πουν οι designers που μας μίλησαν, για τους συναδέλφους τους.