Λύκειο και φροντιστήριο: Μια… αναγκαία σχέση;

του Νικόλα Γεωργιακώδη

Η συζήτηση για το κατά πόσο το Λύκειο είναι αρκετό από μόνο του για να ανοίξει τις «πύλες» της ανώτατης εκπαίδευσης – στο εσωτερικό ή το εξωτερικό – για ένα μαθητή δεν είναι κάτι που προέκυψε πρόσφατα. Όμως γίνεται ακόμα πιο επίκαιρη σε μια εποχή όπου οι οικογένειες πασχίζουν οικονομικά για να προσφέρουν το «κάτι παραπάνω» στα παιδιά τους, κάτι το οποίο εκείνοι θεωρούν ότι δεν τους προσφέρει το ελληνικό εκπαιδευτικό – δημόσιο ή ιδιωτικό- σύστημα. Είναι όμως πράγματι έτσι τα πράγματα; Είναι τόσο ανήμπορο το εκπαιδευτικό σύστημα ή μήπως επίτηδες έχει διαμορφωθεί έτσι ώστε να εξυπηρετεί θέσεις εργασίας εκπαιδευτικών στα φροντιστήρια; Μήπως εν τέλει έχει μετατραπεί το Λύκειο από προθάλαμο για να βγουν οι μαθητές στην κοινωνία σε προθάλαμο εισαγωγής στο Πανεπιστήμιο;

Για να βρούμε απαντήσεις στα ερωτήματα αυτά, απευθυνθήκαμε σε εκπαιδευτικούς της ιδιωτικής και δημόσιας εκπαίδευσης, οι οποίοι ανώνυμα μοιράστηκαν μαζί μας την άποψή τους. Σε κάθε περίπτωση, τα στοιχεία τους είναι διαθέσιμα εφ’ όσον ζητηθούν.

Δημόσιο σχολείο

Έλλειψη χρόνου και λανθασμένη εκπαιδευτική αντίληψη

Ο κ. Τ. καθηγητής επί σειρά ετών σε δημόσιο σχολείο του Πειραιά και υπεύθυνος επιμόρφωσης εκπαιδευτικών, στέκεται κατά κύριο λόγο στην δόμηση του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος για να εξηγήσει την στροφή της πλειοψηφίας των οικογενειών στην λύση του φροντιστηρίου: «Είναι έτσι δομημένο το εκπαιδευτικό σύστημα που έχει μετατρέψει το Λύκειο σε προθάλαμο εισαγωγής για το Πανεπιστήμιο. Συνεπώς αυτή τη στιγμή οι δύο τελευταίες τάξεις του Λυκείου δουλεύουν σαν να είναι τάξεις προετοιμασίας για να δώσουν τα παιδιά πανελλήνιες. Αυτό όμως έχει αρνητικές επιπτώσεις. Πάγια θέση των εκπαιδευτικών ήταν να αποδεσμευτεί η δευτεροβάθμια εκπαίδευση από την τριτοβάθμια και οι εξετάσεις για την εισαγωγή στα Πανεπιστήμια να πραγματοποιούνται ανεξάρτητα. Αν συνέβαινε κάτι τέτοιο, τότε το Λύκειο θα συνέβαλε στην μόρφωση των μαθητών ώστε να είναι ικανοί να εισαχθούν στα Πανεπιστήμια», αναφέρει.

«Όμως όπως είναι τώρα διαμορφωμένο το Λύκειο δεν προσφέρει γενική μάθηση. Τα μαθήματα γενικής παιδείας, αυτά που θα έπρεπε οι μαθητές να γνωρίζουν για να μπουν στην κοινωνία, παραμελούνται πλήρως και οι μαθητές ρίχνουν όλο το βάρος στα μαθήματα κατεύθυνσης. Έτσι οι καθηγητές έχουν μπει σε αυτό το πνεύμα λειτουργίας, πιέζονται υπερβολικά από τους ανωτέρους για να βγάλουν την ύλη, με αποτέλεσμα να μην προσφέρονται όλες εκείνες οι απαραίτητες γνώσεις που χρειάζονται για να μπουν οι μαθητές στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Έχει δημιουργηθεί λοιπόν μια πάγια κατάσταση από εκπαιδευτικούς και από γονείς, αλλά και από τους μαθητές ότι για να περάσεις στο Πανεπιστήμιο, πρέπει οπωσδήποτε να περάσεις από Φροντιστήριο», προσθέτει.

Σύμφωνα με τον κ. Τ. βέβαια, υπάρχουν περιπτώσεις μαθητών οι οποίοι χωρίς καμία φροντιστηριακή ενίσχυση καταφέρνουν να μπουν στο τριτοβάθμια εκπαίδευση, όμως είναι εξαιρετικά σπάνιες, μιας και η συντριπτική πλειοψηφία βρίσκεται στο κύκλωμα που υπαγορεύει πως όταν τελειώσεις την Δευτέρα Λυκείου οφείλεις να ξεκινήσεις φροντιστήριο. «Έτσι ο μαθητής απαξιώνει τελείως τις γνώσεις που παίρνει από το σχολείο και ρίχνει όλο το βάρος στο τι θα του πούνε στο φροντιστήριο. Δεν δίνει βαρύτητα στο τι λέει ο καθηγητής μέσα στην τάξη, τόσο στα μαθήματα κατεύθυνσης όσο και γενικής παιδείας και ‘μεταφέρει’ την αδιαφορία του και στον καθηγητή. Η πλειοψηφία των εκπαιδευτικών δηλαδή, βλέποντας αυτή την αδράνεια, λένε ‘αυτά τα ξέρετε, πάμε παρακάτω’ και τρέχουν να προλάβουν να βγάλουν την ύλη, χωρίς να δίνουν το υλικό το οποίο απαιτείται για να μπορέσουν οι μαθητές να περάσουν τις εξετάσεις», λέει χαρακτηριστικά.

Στους λόγους για τους οποίος στο δημόσιο σχολείο δεν γίνεται η απαραίτητη προετοιμασία ο κ. Τ. προσθέτει και μερικά ακόμα ενδιαφέροντα σημεία: «Σε περιπτώσεις καταλήψεων ή απεργιών, χάνονται πολύτιμες ώρες, με αποτέλεσμα το διδακτικό έτος να συρρικνώνεται και να μην υπάρχει χρόνος να επεκταθείς. Η επέκταση είναι αυτή η οποία υποτίθεται ότι δίνεται στο φροντιστήριο. Ο καθηγητής του δημοσίου δεν μπορεί να μπει σε λεπτομέρειες, ο μαθητής δεν ελέγχεται όπως θα έπρεπε, δεν ανεβαίνει στον πίνακα να αναπτύξει, ενώ στα μαθήματα των φυσικών επιστημών όπου είναι απαραίτητη η εργαστηριακή άσκηση δεν γίνεται τίποτα προς αυτή την κατεύθυνση», καταλήγει.



Απαξίωση του μαθήματος από μαθητές και εκπαιδευτικούς

Ο κ. Φ. καθηγητής επί τρεις δεκαετίες σε δημόσιο Λύκειο επικεντρώνεται περισσότερο στην διάθεση καθηγητών και μαθητών για παράδοση και λήψη γνώσης, αντίστοιχα: «Το κατά πόσο η προετοιμασία επαρκεί, εξαρτάται από τη διάθεση και την ικανότητα του εκάστοτε καθηγητή, αλλά και το πόσο ο μαθητής απαξιώνει ή δεν απαξιώνει το σχολείο, καθώς και πόσο αποφασισμένος είναι να διαβάσει. Αυτό που βλέπω είναι ότι υπάρχουν καθηγητές στα ενιαία λύκεια που είναι πολύ καλύτεροι από ορισμένα ιδιωτικά. Όταν ο καθηγητής τα δώσει όλα, τότε καλύπτει τον μαθητή σε ποιότητα και το μόνο που μένει είναι η περαιτέρω εξάσκηση του παιδιού, η οποία μπορεί κάλλιστα να γίνει με ένα καλό βοήθημα με πολλές ασκήσεις. Όλο το μυστικό εκεί είναι: στη διάθεση καθηγητών και μαθητών».

Όσον αφορά τα μειονεκτήματα του δημοσίου σχολείου σήμερα στην επαρκή κάλυψη των μαθητών, ο κ. Φ. αναφέρει τις πολλές χαμένες διδακτικές ώρες εξαιτίας καταλήψεων και απεργιών, όμως τονίζει και την έλλειψη ανταγωνισμού στην τάξη του δημοσίου λυκείου. «Το παιδί γύρω του δεν έχει πολλούς ανταγωνιστές, για παράδειγμα μπορεί μέσα σε μια τάξη να είναι δύο καλοί μαθητές και οι υπόλοιποι αδιάφοροι. Στο ενιαίο λύκειο συναντάς παιδιά τα οποία δεν έχουν ενδιαφέρον να περάσουν στην Ανώτατη Εκπαίδευση, επομένως αναγκαστικά ο καθηγητής δεν μπορεί να ανεβάσει πολύ ψηλά το επίπεδο γιατί θα ‘ χάσει’ τους υπόλοιπους. Στο ιδιωτικό σχολείο δεν τον ενδιαφέρει τον καθηγητή αν ο μαθητής δεν διαβάζει, σου λέει επιλογή του είναι. Στο δημόσιο έρχεται το κάθε παιδί και ο καθηγητής πρέπει να το ‘τραβήξει’ προς τα πάνω», λέει χαρακτηριστικά.

«Επίσης, σύμφωνα με τα θέματα τα οποία μπαίνουν τελευταία στις πανελλαδικές εξετάσεις, διαπιστώνουμε ότι το σχολικό βιβλίο καλύπτει τα παιδιά μόνο κατά ένα δέκα τοις εκατό και έτσι ο πρέπει να ‘φύγεις’ πολύ πέρα από το σχολικό βιβλίο για να καλυφθούν οι ανάγκες των μαθητών», προσθέτει και καταλήγει λέγοντας: «Το εκπαιδευτικό σύστημα σήμερα ωθεί προς το φροντιστήριο, πιθανώς μια μείξη σχολικού βιβλίου και φροντιστηριακού να βελτίωνε την κατάσταση όμως εκεί πέφτουμε στην παγίδα του να χάσουμε τον παιδαγωγικό ρόλο του σχολείου, ο οποίος δεν είναι σώνει και καλά τα παιδιά να μπούνε σε κάποιο ΑΕΙ, αλλά να έχουν ομαδικότητα και συλλογικότητα. Άλλωστε, δεν έχουν όλοι οι μαθητές θέσει ως στόχο τους την εισαγωγή στο Πανεπιστήμιο».

Ιδιωτικό σχολείο

Υπάρχουν ερεθίσματα, όμως η ιδιωτική εκπαίδευση δεν έχει καταφέρει να πείσει

Στο ερώτημα κατά πόσο η ιδιωτική εκπαίδευση μπορεί να καλύψει τις ανάγκες των μαθητών, χωρίς αυτοί να καταφύγουν σε φροντιστήριο ο κ. Γ., καθηγητής σε τμήματα ενιαίου Λυκείου και International Bacalaureate (σύστημα εισαγωγής των μαθητών σε πανεπιστήμια του εξωτερικού) σε ιδιωτικό σχολείο αναφέρει: «Η απάντηση δίνεται από το γεγονός ότι όλοι σχεδόν οι υποψήφιοι αναζητούν επιπλέον βοήθεια από φροντιστήρια ή από ιδιαίτερα μαθήματα. Θα πρέπει όμως, να τονιστεί το ότι υπάρχουν σχολεία και εκπαιδευτικοί που προσπαθούν να ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις τους και να βοηθήσουν τους μαθητές να πραγματοποιήσουν τους στόχους τους» και προσθέτει: «Η πραγματικότητα που επικρατεί στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση καθώς και η νοοτροπία που κυριαρχεί για το ρόλο των φροντιστηρίων και των ιδιαιτέρων μαθημάτων, ωθεί τη συντριπτική πλειοψηφία των υποψηφίων σε αναζήτηση εξωσχολικής βοήθειας. Η βοήθεια αυτή τα παλαιότερα χρόνια περιοριζόταν στην τελευταία τάξη του λυκείου, ενώ στις ημέρες μας έχει επεκταθεί και σε μικρότερες τάξεις. Η ιδιωτική εκπαίδευση αν και παρέχει στους μαθητές ερεθίσματα μέσω πολλαπλών δραστηριοτήτων, δεν έχει καταφέρει να πείσει ότι μπορεί να τους βοηθήσει καθοριστικά στην εισαγωγή τους στα πανεπιστήμια».

Ένα οργανωμένο ωρολόγιο πρόγραμμα από το ιδιωτικό σχολείο αρκεί

«Η άποψή μου είναι ότι ένα οργανωμένο ιδιωτικό σχολείο ως προς το ωρολόγιο πρόγραμμα του και η τήρηση κατά γράμμα του προγράμματος αυτού από τους μαθητές, μπορεί να καλύψει απόλυτα τις ανάγκες τους για την εισαγωγή στα Πανεπιστήμια της Ελλάδας», λέει από την πλευρά του ο κ. Μ., καθηγητής ιδιωτικού λυκείου και ΙΒ και κατά σειρά ετών καθηγητής σε φροντιστήριο. Ο ίδιος προσθέτει: «Παράμετροι όπως η σωστή κατανομή των μαθημάτων μέσα στο καθημερινό πρόγραμμα ώστε να δίνεται στους μαθητές επαρκής χρόνος για να καλύψουν τα μαθήματα για τα οποία προετοιμάζονται και η βοήθεια των μαθητών στην μελέτη τους στο σπίτι μέσω προγραμμάτων που τους δίνουμε, συμβάλλουν εξίσου σημαντικά στην προετοιμασία τους. Εγώ για παράδειγμα, σε κάθε περίοδο διακοπών τους δίνω πρόγραμμα μελέτης για το μάθημά μου και έτσι έχουν έναν μπούσουλα για το ποια κεφάλαια θα καλύψουν και σε πόσο χρόνο».

Πώς εξηγείται όμως το φαινόμενο η πλειοψηφία των μαθητών σε ιδιωτικά σχολεία να πηγαίνει σε φροντιστήριο ή να κάνει ιδιαίτερα; «Έχοντας δουλέψει αρκετά χρόνια σε φροντιστήριο, θεωρώ ότι η επιλογή αυτή οφείλεται σε ψυχολογικούς λόγους. Οι μαθητές αισθάνονται πιο ασφαλείς αν κάνουν εις διπλούν το μάθημα. Αυτό είναι μεν καλό γιατί έτσι γίνεται μια καλή επανάληψη, όμως έχει το κακό ότι αρκετές φορές γίνονται άλλα πράγματα στο σχολείο και άλλα στο φροντιστήριο με αποτέλεσμα ο μαθητής να διασπάται και να μην ξέρει τι να διαβάσει εξαιτίας του διαφορετικού χρονισμού στην πρόοδο της ύλης. Όταν το ιδιωτικό εκπαιδευτικό σύστημα λειτουργεί σωστά, ο μαθητής δεν χρειάζεται φροντιστήριο», λέει και καταλήγει όσον αφορά τον λόγο για τον οποίο οι μαθητές ιδιωτικών σχολείων δεν… παρατούν το φροντιστήριο: «Σημαντικός παράγοντας για αυτό είναι η μεγάλη ψυχολογική φόρτιση των μαθητών και των γονιών με το θέμα Πανεπιστήμιο. Στο εξωτερικό είναι τελείως διαφορετικά τα πράγματα. Όταν πηγαίνουμε για εκπαιδευτικές επισκέψεις στο εξωτερικό, παιδιά άλλων χωρών απορούν και προσπαθούν να καταλάβουν που οφείλεται το τόσο μεγάλο άγχος των ελλήνων μαθητών. Γιατί τέτοια πίεση, τόσο διάβασμα και τόσο ‘σκότωμα’».

Πιο αποτελεσματικό το πρόγραμμα του Διεθνούς Απολυτηρίου (ΙΒ)

Τέλος, όσον αφορά την εισαγωγή των μαθητών σε πανεπιστήμια του εξωτερικού μέσω του συστήματος International Bacalaureate, ο κ. Γ. εξηγεί: «Σε αυτή τη περίπτωση, τα ιδιωτικά σχολεία εξασφαλίζουν καλύτερες προοπτικές για την εισαγωγή των υποψηφίων σε αξιόλογα πανεπιστήμια του εξωτερικού. Στο ΙΒ οι ολιγομελείς τάξεις και τα αυξημένα τυπικά και ουσιαστικά προσόντα των καθηγητών εξασφαλίζουν καλύτερες συνθήκες εκπαίδευσης και καλά αποτελέσματα», όμως και σε αυτή την περίπτωση συναντάται το φαινόμενο της εξωσχολικής βοήθειας, το οποίο σύμφωνα με τον κ. Γ. είναι περιττό.

«Σε πρόσφατη αξιολόγηση των τελειοφοίτων ιδιωτικού σχολείου για την ποιότητα της παρεχόμενης εκπαίδευσης στο ΙΒ, το 69-72% έκριναν ότι δεν απαιτείται βοήθεια σε συγκεκριμένα μαθήματα. Παρόλα αυτά, ποσοστό 66% και 62% αντίστοιχα, δήλωσε ότι παρακολουθεί ιδιαίτερα μαθήματα, σε τακτική βάση ή ευκαιριακά!», λέει χαρακτηριστικά και προσθέτει: «Θα πρέπει να σημειωθεί ότι οι απόφοιτοι του ελληνικού προγράμματος του Λυκείου μπορούν να εισαχθούν με το βαθμό των Πανελληνίων σε πανεπιστήμια του εξωτερικού, έχοντας όμως σημαντικά λιγότερες πιθανότητες από τους συναδέλφους τους του ΙΒ. Αυτό συμβαίνει γιατί οι απαιτήσεις των ξένων πανεπιστημίων από τους υποψηφίους που ακολουθούν το ελληνικό πρόγραμμα είναι πολύ υψηλές. Επιπλέον είναι κοινά αποδεκτό ότι το ΙΒ προετοιμάζει καλύτερα τους μαθητές για τις σπουδές στα ξένα πανεπιστήμια από ότι το ελληνικό σύστημα».