Ενεχυροδανειστήρια: Πόσο κοστίζει η ανέχεια;

του Νικόλα Γεωργιακώδη

Το spam είναι πλέον ανελέητο. Στο τζάμι του αυτοκινήτου, στην είσοδο της πολυκατοικίας, στη τηλεόραση, σε στάσεις λεωφορείων, σε πινακίδες στον δρόμο, στο Internet. «ΕΝΕΧΥΡΟΔΑΝΕΙΣΤΗΡΙΟ. ΕΝΕΧΥΡΑ, ΔΑΝΕΙΑ. ΑΠΟΛΥΤΗ ΕΧΕΜΥΘΕΙΑ. ΟΙ ΚΑΛΥΤΕΡΕΣ ΤΙΜΕΣ ΤΗΣ ΑΓΟΡΑΣ. ΚΥΡΙΟΣ ΜΠΑΜΠΗΣ». Οκ, το όνομα είναι τυχαίο, αλλά καταλάβατε τι εννοούμε. Τα ενεχυροδανειστήρια (νόμιμα και μη) ξεπετάγονται σα μανιτάρια σε κάθε γωνιά των μεγάλων αστικών κέντρων, επιβεβαιώνοντας άτυπα την ανέχεια και τη μιζέρια του κόσμου, ο οποίος πλέον δεν διστάζει σε τίποτα να «σκοτώσει» αντικείμενα αξίας στον βωμό του άμεσου ρευστού που θα καλύψει τις τρέχουσες ανάγκες του.

Πως λειτουργούν;

Ο δανεισμός με ενέχυρο αποτελεί έναν από τους πιο παλιούς τρόπους δανεισμού. Κάποτε, μάλιστα, πριν ακόμα αναπτυχθεί πλήρως η τραπεζική αγορά, αυτή η μορφή δανεισμού ήταν και η πιο διαδεδομένη. Οποιος είχε άμεση ανάγκη χρημάτων πήγαινε στα ενεχυροδανειστήρια ή «σαράφικα» ή «στην ακούμπα» (το ενεχυροδανειστήριο στην αργκό της εποχής του Μεσοπολέμου) και δίνοντας κάποιο πολύτιμο αντικείμενο έπαιρνε μετρητά. Οταν επέστρεφε τα χρήματα με τον συμφωνημένο τόκο παρελάμβανε και το αντικείμενο που είχε δώσει ως ενέχυρο.

Η διαδικασία είναι πάνω κάτω η ίδια και σήμερα. Με τη διαφορά πως στην πλειοψηφία των περιπτώσεων η τοκογλυφία κάνει… πάρτι με προσκεκλημένο το μέσο πολίτη που καταφεύγει ως έσχατη λύση σε αυτή για να πληρώσει την έκτακτη εισφορά, την εφορία, την δόση του στεγαστικού, το σέρβις του αυτοκινήτου. Κάθε πολύτιμο αντικείμενο μπορεί να δοθεί ως ενέχυρο. Από αμάξια και laptops έως κάθε λογής τιμαλφή, ακόμα και χρυσά δόντια. Ο δανειολήπτης είναι υποχρεωμένος να επιστρέψει το ποσό που δανείστηκε σε έναν συμφωνημένο χρονικό ορίζοντα έξι μηνών (με νομική ισχύ), αλλά και με επιτόκια επιβάρυνση.

Το νομικό πλαίσιο

Σύμφωνα με τον ισχύοντα νόμο 2428/8.1.1998, ο τόκος δεν πρέπει να ξεπερνάει το 25 τοις εκατό. Σε πόσες όμως περιπτώσεις τα «καταστήματα» αυτά τηρούν κατά γράμμα τον νόμο; Σε πρόσφατη έρευνα του ΣΔΟΕ σε 93 καταστήματα αγοράς και ανταλλαγής χρυσού διαπιστώθηκε ότι το 63 τοις εκατό αυτών προχωρούσε σε παρανομίες. Επιπλέον, οι ιδιοκτήτες καθενός από τα παρανομούντα καταστήματα προχωρούσαν σε είκοσι περίπου κατά μέσο όρο παραβατικές ενέργειες, ανάμεσα στις οποίες συναλλαγές χωρίς τήρηση παραστατικών και μη ενημέρωση των βιβλίων.

Μάλιστα δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις στις οποίες οι δανειστές μπορεί να ζητήσουν μέχρι και το 250 τοις εκατό του τόκου, ενώ χιλιάδες είναι οι καταγγελίες για εκβιασμούς και επιθέσεις από μπράβους και κυκλώματα της νύχτας, τα οποία συνεργάζονται με τους ενεχυροδανειστές. Και μέσα σε όλα αυτά οι πελάτες, χωρίς καμία νομική προστασία, γίνονται έρμαια των ορέξεων αυτών που τους δίνουν τα χρήματα.

«Ο πελάτης δεν έχει καμία νομική κάλυψη», λέει ο κ. Αθανάσιος Τσίτσος, Δικηγόρος. «Δίνει ό,τι αντικείμενα έχει και το κατάστημα του προσφέρει ένα τίμημα για αυτά. Τίποτα παραπάνω. Οι τύποι αυτοί οργιάζουν και χρειάζεται μεγάλη προσοχή. Δεν υπάρχει καμία νομική προστασία», τονίζει. Παρ’ όλα αυτά, για να λειτουργήσει νόμιμα ένα ενεχυροδανειστήριο θα πρέπει να βγάλει άδεια από τις κατά τόπους Γενικές Αστυνομικές Διευθύνσεις.
 
Τα απαιτούμενα δικαιολογητικά για την έκδοση αυτής της άδειας είναι μεταξύ άλλων αίτηση του ενδιαφερομένου, επικυρωμένη φωτοτυπία της ταυτότητας, τρεις πρόσφατες φωτογραφίες τύπου διαβατηρίου και αντίγραφο ποινικού μητρώου «δικαστικής χρήσης» του οποίου η ημερομηνία έκδοσης δεν απέχει πέραν του τριμήνου από την ημερομηνία υποβολής του. Επίσης, κάθε ενεχυροδανειστήριο υποχρεούται βάσει νόμου να διατηρεί βιβλίο καταχωρήσεων, το οποίο εκδίδεται από την Αστυνομία και ελέγχεται από αυτή. Ή τουλάχιστον έτσι θα έπρεπε.

«Εκεί θα πρέπει να καταγράφονται όλα τα τιμαλφή που δόθηκαν μαζί με τα στοιχεία του κατόχου τους, έτσι ώστε να είναι καλυμμένος νομικά ο ενεχυροδανειστής. Αλλιώς θεωρείται κλεπταποδόχος και αντιμετωπίζει ποινή φυλάκισης σύμφωνα με σχετικό άρθρο του νόμου», λέει ο κ. Τσίτσος. «Βέβαια οι ιδιοκτήτες σπάνια θα τα καταγράψουν όλα και, ακόμα πιο σπάνια, θα τους ελέγξει το εκάστοτε Αστυνομικό τμήμα», καταλήγει.

Το Κρατικό Ενεχυροδανειστήριο

Το μη χείρον βέλτιστον για κάποιον που θέλει πάση θυσία μετρητά και δεν έχει άλλη εναλλακτική, είναι το Κρατικό Ενεχυροδανειστήριο στη Σοφοκλέους, το οποίο και αυτό κάνει «χρυσές» δουλειές τέτοια εποχή. Όπως διαβάζουμε στην ιστοσελίδα του, «άρχισε να λειτουργεί στις 11 Οκτωβρίου 1934, με την οικονομική στήριξη του Τ.Τ., ως μέτρο ανακούφισης των λαϊκών στρωμάτων που λόγω οικονομικής κρίσης γίνονταν έρμαιο στα χέρια των τοκογλύφων». Βέβαια, το Ενεχυροδανειστήριο δεν «ανακουφίζει» πλέον μόνο τα λαϊκά στρώματα (εργάτες, συνταξιούχους, ηλικιωμένους), αλλά στην τακτική του πελατεία έχουν προστεθεί καλοντυμένοι μεσήλικοι, καθωσπρέπει κυρίες και νεαρά ζευγάρια.

Η λειτουργία του δεν διαφέρει σε πολύ από αυτήν ενός νόμιμου ενεχυροδανειστηρίου. Ενεχυριάσιμα είδη μπορεί να είναι «χρυσά κοσμήματα, χρυσαφικά με ή χωρίς πολύτιμους λίθους, αργυρά σκεύη και ρολόγια χρυσά ή επώνυμης μάρκας, κουρδιστά και αυτόματα», όπως αναφέρεται και στην ιστοσελίδα, ενώ η εκτίμηση της αξίας τους γίνεται από εμπειρογνώμονες χρυσοχόους - εκτιμητές του Κρατικού Ενεχυροδανειστηρίου. Ο πελάτης παραδίδει τα αντικείμενα στον εκτιμητή, επιδεικνύει αστυνομική ταυτότητα και εκκαθαριστικό σημείωμα από την Εφορία και υπογράφει μια σχετική αίτηση. Λαμβάνει «ενεχυροαπόδειξη» με αναλυτική καταγραφή των αντικειμένων και εισπράττει το ποσό που έχει συμφωνηθεί. Τα αντικείμενα φυλάσσονται στα θησαυροφυλάκια του Ταχυδρομικού Ταμιευτηρίου.

Το ποσό που δίδεται εξαρτάται από την εκτιμηθείσα αξία των αντικειμένων, ενώ δεν ξεπερνά τα 5.000 ευρώ. Το ετήσιο επιτόκιο δανεισμού είναι 6 τοις εκατό, ενώ ο οφειλέτης επιβαρύνεται με έξοδα φύλαξης (4 τοις εκατό επί του ποσοστού εκτίμησης), καθώς και με επιπλέον ΦΠΑ επί του ποσού των εξόδων. Μετά το πέρας έξι μηνών από την αρχική σύναψη του δανείου και εφόσον ο δανειζόμενος δεν έχει εμφανιστεί, το δάνειο θεωρείται ληξιπρόθεσμο και τα ενεχυριασθέντα αντικείμενα εκποιούνται σε δημόσιους πλειστηριασμούς.

Επάγγελμα «σαράφης»

«Ξεκινήσαμε ως οικογενειακή επιχείρηση πουλώντας κοσμήματα και ρολόγια σε καταστήματα. Τα κατασκευάζαμε μόνοι μας και τα πουλούσαμε σε όλη την Ελλάδα. Το 2008 όμως, η δουλειά σταμάτησε. Δεν αγόραζε κανείς τίποτα. Αναγκάστηκα λοιπόν, να κάνω αυτή τη δουλειά, δηλαδή να αγοράζω κοσμήματα, να τα στέλνω για λιώσιμο και να πουλάω τον χρυσό ή να τα παίρνω ως ενέχυρο», μου λέει ο κ. Χρήστος, ιδιοκτήτης ενός εκ των (νόμιμων) ενεχυροδανειστηρίων του κέντρου της Αθήνας.

Παραδόξως, το μαγαζί του δέχεται μόνο αντικείμενα από χρυσό και ασήμι. Όπως με διαβεβαιώνει και ο ίδιος: «Αυτά ξέρω. Αυτά παίρνω». Εντωμεταξύ, στο κατάστημα μπαίνει ένα ζευγάρι. «Αυτά τα δύο πόσο πιάνουν;» τον ρωτούν και του δίνουν δύο βραχιόλια. Ο κ. Χρήστος τα ξύνει με ένα ειδικό εργαλείο για να διαπιστώσει αν είναι όντως χρυσά η επίχρυσα, ύστερα τα τρίβει πάνω σε μια λύδια πέτρα για να δει πόσα καράτια είναι και μετά τα ζυγίζει. «90 ευρώ και τα δύο μαζί. Είναι 14 καράτια», τους απαντά. Το ζευγάρι παίρνει τα λεφτά και φεύγει εμφανώς απογοητευμένο. Ίσως περίμεναν να πάρουν περισσότερα.

«Ο πελάτης θα πρέπει να ξέρει τι είναι αυτό που πουλάει», μου λέει. «Είναι 14 καρατίων; 18; Αρκετά από αυτά έχουν ταμπέλες. Επίσης, θα πρέπει να τα έχει ζυγίσει από πριν ώστε να είναι σίγουρος για το βάρος τους. Πολλοί ‘πειράζουν’ τις ζυγαριές. Συμβαίνει αρκετά συχνά», λέει ο κ. Χρήστος για τις «μεθόδους» εξαπάτησης που επιστρατεύουν αρκετοί επιτήδειοι. «Και να πηγαίνει σε σοβαρά γραφεία. Κάπου που να ξέρουν τη δουλειά και να μην τον κοροϊδέψουν. Λίγοι ξέρουν πραγματικά τη δουλειά από αυτούς που έχουν ανοίξει τώρα μαγαζιά. Έχουν απλά μια ζυγαριά, τα ζυγίζουν και όποιον πάρει ο χάρος», λέει χαρακτηριστικά.

Τα τελευταία χρόνια με το άνοιγμα ολοένα και περισσότερων ενεχυροδανειστηρίων, η δουλειά σύμφωνα με τον κ. Χρήστο έχει πέσει αρκετά. «Τώρα τελευταία ήρθαν πολλοί, άλλα άγνωστοι τύποι στον χώρο και όπως καταλαβαίνεις η δουλειά έχει μοιραστεί», μου λέει και τονίζει ότι αυτοί που έχουν σταθερή πελατεία είναι και αυτοί που «μένουν» στον χώρο: «Εμείς δύο χρόνια εδώ πέρα έχουμε κάνει κάποια σταθερή πελατεία. Όποιος έρχεται εδώ δεν φεύγει εύκολα».