Πανδημίες και κινδυνολογίες: Ο πανικός που δεν έγινε

της Έλενας Μπούλια

Σε καμία περίπτωση δεν θέλουμε με αυτό το άρθρο να μειώσουμε την σοβαρότητα επιδημιών όπως η επίκαιρη γρίπη των χοίρων -ή αλλιώς «νέα γρίπη» Α(Η1Ν1)- ή η παλαιότερη νόσος των τρελών αγελάδων ή η γρίπη των πτηνών. Όμως ο πανικός που έχει προκληθεί με αφορμή τις παραπάνω περιπτώσεις, ο τρόμος που έχει καταβάλει τα μέσα και ως συνέπεια τους πολίτες, τα ακραία ενδεχομένως μέτρα που λαμβάνονται κατά καιρούς για να προληφθεί η ενδεχόμενη εξάπλωση της εκάστοτε ασθένειας, μας κάνει να αναρωτιόμαστε αφενός πόσο πολύ ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα του προβλήματος και αφετέρου μήπως βλέποντας το δέντρο χάνουμε το δάσος.

Ναι, άνθρωποι έχασαν και χάνουν την ζωή τους από τις κατά καιρούς λοιμώδεις ασθένειες που θέτουν -ως αποδιοπομπαίους τράγους (αν και μεταφορικά προς το παρόν)- ενόχους άλλοτε τους χοίρους και άλλοτε τα κοτόπουλα, αλλά αν κοιτάξουμε το πρόβλημα σε μεγαλύτερη ευρύτητα, τα ποσοστά των ανθρώπων που πεθαίνουν καθημερινά από καρκίνο, aids ή ακόμα και από την πείνα είναι δραματικά μεγαλύτερα. Τόσο εξωφρενικά μεγάλα που θα μπορούσαν να μονοπωλούν το ενδιαφέρον όλων των δελτίων ειδήσεων του πλανήτη, 24 ώρες το 24ωρο, και όχι μόνο το τηλεοπτικό δεκάλεπτο που αφιερώνεται αυτές τις μέρες στους διάφορους επιδημιολόγους-τερατολόγους.

Ορμώμενοι από αυτές τις σκέψεις, ελπίζοντας να αναδείξουμε τις πραγματικές και συχνότερες αιτίες θανάτου τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Ευρώπη, ανατρέξαμε στα αρχεία και στατιστικά στοιχεία της Eurostat και της Γενικής Γραμματείας της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας Ελλάδος, και απαριθμούμε τι είναι πραγματικά αυτό που μας σκοτώνει και τι… θα μας κάνει πιο δυνατούς.

Ευρωπαϊκή Ένωση: Πρώτη αιτία οι ασθένειες του κυκλοφοριακού
Ξεκινώντας από την Ευρωπαϊκή Ένωση, τα στοιχεία που διαθέτει η Eurostat σήμερα αφορούν την περίοδο 2001-2003 για τα 25 Κράτη-Μέλη. Στην εισαγωγή της σχετικής έκθεσης διαβάζουμε περιληπτικά κάποια από τα αποτελέσματα: Με τους περισσότερους ανθρώπους σήμερα να πεθαίνουν σε μεγάλη ηλικία, οι ασθένειες του κυκλοφοριακού συστήματος, που είναι και η σπουδαιότερη αιτία θανάτου στους γηραιότερους (άνω του 50% για άτομα άνω των 85), είναι επίσης η κύρια αιτία θανάτου και για τα δύο φύλα και για όλες τις ηλικίες στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αποδίδοντας το 41% των θανάτων το 2003.

Όσοι ανήκουν στα νούμερα της μέσης ηλικίας προσβάλλονται περισσότερο από κακοήθη νεοπλάσματα (πάνω από 44% των θανάτων στην ηλικιακή ομάδα 55-59), ασθένειες που προσέβαλλαν το ένα τέταρτο των θανάτων των δύο φύλων σε όλες τις ηλικίες το 2003. Ένα μεγάλο ποσοστό θανάτων στις νεώτερες ηλικίες (24% στην ηλικιακή ομάδα 20-24) οφείλεται σε εξωτερικούς παράγοντες (μεταφορικά δυστυχήματα και αυτοκτονίες). Συγκεκριμένα, τα μεταφορικά δυστυχήματα αφορούν το 30% των θανάτων στις ηλικίες 15-24. Σχετικά με τα κακοήθη νεοπλάσματα, ο καρκίνος του αναπνευστικού (στον λάρυγγα, την τραχεία, τους βρόγχους και τους πνεύμονες), αυτοί προσβάλλουν την μεγαλύτερη ομάδα, προκαλώντας 1 στους 20 θανάτους στην Ε.Ε. συνολικά, και 1 στους 12 στους άνδρες.

Ο πιο συχνός καρκίνος στις γυναίκες είναι ο καρκίνος του μαστού, που συνεισέφερε το 4% όλων των γυναικείων θανάτων το 2003, ενώ το κυριότερο γκρουπ ασθενειών του κυκλοφοριακού συστήματος αποτελείται από ισχαιμικές καρδιακές ασθένειες που ευθύνονται για 1 στους 6 θανάτους σε άτομα άνω των 70 ετών. (Δείτε στα Σχετικά Documents τα αναλυτικά στατιστικά στοιχεία της έρευνας από την Eurostat).

Ελλάδα: Πρώτη αιτία οι καρδιοπάθειες
Στα δικά μας τώρα, οι δέκα πρώτες αιτίες θανάτου στην Ελλάδα κατά το έτος 2007 -και σε σύνολο 109.895 θανάτων- έχουν ως εξής (Δείτε στα Σχετικά Documents τα αναλυτικά στατιστικά στοιχεία της έρευνας της ΕΣΥΕ):

1. Νοσήματα της πνευμονικής κυκλοφορίας και άλλες μορφές καρδιοπάθειας: 18.962 θάνατοι.
2. Νόσος εγκεφαλικών αγγείων: 16.280 θάνατοι.
3. Ισχαιμική καρδιοπάθεια: 12.494 θάνατοι.
4. Σημεία, συμπτώματα και ασαφώς καθορισμένες καταστάσεις: 8.524 θάνατοι.
5. Κακοήθη νεοπλάσματα των οργάνων του πεπτικού συστήματος και του περιτοναίου: 7.609 θάνατοι.
6. Άλλα νοσήματα αναπνευστικού συστήματος: 6.751 θάνατοι.
7. Κακοήθη νεοπλάσματα των οργάνων του αναπνευστικού συστήματος και των ενδοθωρακικών οργάνων: 6.662 θάνατοι.
8. Κακοήθη νεοπλάσματα των ουροποιητικών οργάνων: 4.495 θάνατοι.
9. Νοσήματα της ανώτερης αναπνευστικής οδού: 3.478 θάνατοι.
10. Κακοήθη νεοπλάσματα άλλων και μη καθορισμένων εντοπίσεων: 3.166 θάνατοι.

Συμπερασματικά, με τα καρδιαγγειακά νοσήματα να βρίσκονται στην πρώτη θέση των αιτιών θανάτου στην Ελλάδα και τους καρκίνους να ακολουθούν, καταλήγουμε στην τεράστια σημασία της πρόληψης –και στις δύο περιπτώσεις. Για την περίπτωση των καρκίνων, σύμφωνα με επιστημονικά δεδομένα, το 40% των περιπτώσεων θα μπορούσε να προληφθεί, κυρίως με την αποφυγή του καπνίσματος, τη διατήρηση ενός υγιούς βάρους, την υγιεινή διατροφή, την συστηματική άσκηση και την πρόληψη ορισμένων μολύνσεων. Ενώ σχετικά με τα καρδιαγγειακά νοσήματα, σημαντικότερος παράγοντας που τα επιβαρύνει είναι και εδώ το κάπνισμα, ενώ ακολουθούν η υπερχοληστερολαιμία, η υπέρταση και ο σακχαρώδης διαβήτης. Έτσι, η βασικότερη πρόληψη για την καλύτερη υγεία της καρδιάς μας είναι να διακόψουμε το κάπνισμα.

Ωστόσο, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, έως το 2010 ο καρκίνος αναμένεται να έχει ξεπεράσει τις καρδιοπάθειες ως πρώτη αιτία θανάτου και αυτό γιατί αφενός με την πρόοδο της ιατρικής αντιμετωπίζονται καλύτερα οι χρόνιες παθήσεις (όπως τα καρδιαγγειακά νοσήματα), αφετέρου στις αναπτυσσόμενες χώρες παρατηρείται αύξηση του καπνίσματος και στις ανεπτυγμένες γήρανση του πληθυσμού. Μέχρι τότε καλό θα είναι να αρχίσουμε να ακολουθούμε ένα πιο υγιές πρότυπο ζωής. Τουλάχιστον, όταν έρθει η ώρα, ας πεθάνουμε υγιείς!