Πράσινες συμβουλές για ένα γαλάζιο πλανήτη

Ήμουν περίπου εννιά χρονών όταν διάβαζα και ξαναδιάβαζα ένα βιβλίο που λεγόταν «50 πράγματα που μπορούν να κάνουν τα παιδιά για να σώσουν τη Γη», τρομάζοντας με μερικά από τα στοιχεία που παρέθετε σχετικά με την επικείμενη καταστροφή του πλανήτη, αλλά και ανακουφισμένη που, από τη στιγμή που εγώ και όλοι οι υπόλοιποι αναγνώστες του βιβλίου θα αλλάζαμε τη στάση μας για να σώσουμε το περιβάλλον, όταν θα μεγάλωνα δε θα υπήρχε κανένας κίνδυνος οικολογικής καταστροφής. Θα είχαμε σώσει τη Γη.

Προφανώς, το βιβλίο δεν το διάβασαν πολλοί. Ή δεν ήταν αρκετοί αυτοί που το πήραν στα σοβαρά. Με αποτέλεσμα σήμερα η οικολογική καταστροφή –με διάφορες μορφές, από την υπερθέρμανση του πλανήτη μέχρι την εξαφάνιση ειδών χλωρίδας και πανίδας, την εξάντληση των φυσικών πόρων και τη μόλυνση υδάτων, εδαφών και αέρα– να πλανάται επικίνδυνα πάνω από τα κεφάλια μας. Η οικολογία δεν είναι πια μόδα, δεν είναι πια τρόπος ζωής από επιλογή –ίσως γι’ αυτό να έχει πάψει εδώ και μερικά χρόνια να αναφέρεται επίσημα ως «οικολογία». Είναι ανάγκη. Είναι μέσο επιβίωσης. Ίσως το μοναδικό.

Οι συνήθεις δικαιολογίες και αντιρρήσεις –ο δήμος μου δεν έχει πρόγραμμα ανακύκλωσης, ο κάδος είναι μακριά, χάνω το φορτιστή αν τον βγάλω από την πρίζα, δε χαλαρώνω αν δε γεμίσω την μπανιέρα με νερό– δεν περνάνε πια. Οι καμπάνιες αυξάνονται και πληθύνονται, η ενημέρωση έρχεται από παντού, τα προγράμματα ανακύκλωσης δειλά δειλά αναπτύσσονται και εξαπλώνονται –πριν λίγες μέρες είδα όχημα ανακύκλωσης, και όχι κοινό απορριμματοφόρο, του Δήμου Αθηναίων να αδειάζει τους αντίστοιχους κάδους– και ο σεβασμός στον πλανήτη έχει αρχίσει, με μικρά αλλά σταθερά βήματα, να εντάσσεται στις επιταγές του σύγχρονου lifestyle.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση με την πρόσφατη καμπάνια περνά σαφώς το μήνυμα. Ο τίτλος «Ρύθμισε το θερμοστάτη. Κλείσε το διακόπτη. Ανακύκλωσε. Περπάτα. Άλλαξε» δε θα μπορούσε να είναι πιο εύγλωττος, ούτε πιο δηλωτικός του νοήματος ότι η επιβίωση του πλανήτη εξαρτάται πρωτίστως και κυριότερα από τον καθένα μας. Ό,τι κι αν κάνει ο κάθε δήμος, ή το κάθε κράτος, αν η εξοικονόμηση πόρων και ενέργειας δεν ξεκινά από το σπίτι μας, η πολιτική για το περιβάλλον δε θα έχει κανένα απολύτως αποτέλεσμα. Κι αν όλοι σκεφτούμε «εγώ θα σώσω τον πλανήτη;» δε θα το κάνει τελικά κανείς.

Η σωστή απάντηση στην παραπάνω ερώτηση είναι πως ναι, εμείς θα σώσουμε τον πλανήτη. Όλοι μαζί και ο καθένας χωριστά, υιοθετώντας μικρές, καθημερινές πρακτικές στο σπίτι, στη δουλειά, στο αυτοκίνητο, στο ταξίδι. Πρακτικές που δεν απαιτούν τη συνδρομή του όποιου δήμου ή κράτους και δεν κοστίζουν ούτε σε χρήμα ούτε σε κόπο, αλλά αποδίδουν τα μέγιστα σε αποτελέσματα.

Στο σπίτι και στο γραφείο
* Σβήνετε πάντα τα φώτα που δε χρειάζεστε αναμμένα, διότι πέραν της κατανάλωσης ενέργειας προκαλούν και φωτορύπανση, ήτοι φωτεινούς όγκους πάνω από τις πόλεις, που ενοχλούν το οικοσύστημα, ιδίως τα πουλιά.
* Βγάζετε φορτιστές και λοιπές συσκευές από την πρίζα όταν δεν τις χρησιμοποιείτε –αυτό σημαίνει αμέσως μόλις το κινητό/ laptop φορτίσει. Μην αφήνετε τηλεοράσεις, στερεοφωνικά, υπολογιστές και λοιπές ηλεκτρονικές συσκευές στο standby –ήτοι μην τα κλείνετε από το τηλεκοντρόλ, αλλά από το κουμπί της συσκευής.
* Χρησιμοποιείτε τα πλυντήρια ρούχων και πιάτων μόνο όταν είναι γεμάτα, πάντα στα οικονομικά προγράμματα και σε όσο το δυνατόν χαμηλότερη θερμοκρασία.
* Πλένετε τα φρούτα και τα λαχανικά σε λεκάνη και χρησιμοποιήστε το ίδιο νερό για να ποτίσετε τα λουλούδια.
* Ποτίζετε με ποτιστήρι και όχι με το λάστιχο, νωρίς το πρωί ή αργά το απόγευμα, όταν το ποσοστό νερού που εξατμίζεται είναι χαμηλότερο.
* Μειώνοντας τη θερμοκρασία κατά 1°C μόνο εξοικονομείτε μέχρι 300 κιλά CO2 ανά νοικοκυριό ετησίως. Προγραμματίστε το θερμοστάτη να ρυθμίζει τη θερμοκρασία χαμηλότερα τη νύχτα ή όταν λείπετε από το σπίτι.
* Τοποθετήστε το ψυγείο μακριά από την ηλεκτρική κουζίνα και αφήστε το ζεστό φαγητό να αποκτήσει θερμοκρασία δωματίου πριν το τοποθετήσετε στο ψυγείο. Και με τους δύο τρόπους εξοικονομείτε ενέργεια. Επίσης, μην ξεχνάτε να κάνετε συχνά απόψυξη στα παλαιού τύπου ψυγεία.
* Αντικαταστήστε τους κοινούς λαμπτήρες με συμπαγείς λαμπτήρες φθορισμού (CFL) χαμηλής κατανάλωσης.
* Μη χρησιμοποιείτε το στεγνωτήρα ρούχων του πλυντηρίου. Ξοδεύει περισσότερη ενέργεια από κάθε άλλη συσκευή μέσα στο σπίτι.
* Χρησιμοποιήστε και τις δύο πλευρές του χαρτιού για να εκτυπώσετε. Εναλλακτικά, χρησιμοποιήστε το πίσω μέρος της εκτυπωμένης σελίδας για σημειώσεις. Σκεφτείτε αν πραγματικά χρειάζεστε εκτυπωμένο το e-mail που μόλις λάβατε ή το κείμενο που διαβάζετε στην οθόνη του υπολογιστή. Σκεφτείτε το διπλά για τις έγχρωμες εκτυπώσεις.
* Βράζετε μόνο όσο νερό χρειάζεται για το ζεστό ρόφημά σας. Αν όλοι οι Ευρωπαίοι έβραζαν ακριβώς την ποσότητα του νερού που χρειάζονται, θα απέφευγαν κατ’ αυτό τον τρόπο 1 λίτρο περιττού βρασμένου νερού ημερησίως. Η ενέργεια που θα εξοικονομούνταν θα μπορούσε να ηλεκτροδοτήσει το ένα τρίτο από τα φώτα στους δρόμους της Ευρώπης.
* Κλείνετε τη βρύση ενώ βουρτσίζετε τα δόντια σας, πλένετε τα χέρια σας ή ξυρίζεστε. Επιδιορθώστε αμέσως τις βρύσες που στάζουν. Μη γεμίζετε την μπανιέρα –ξοδεύετε και νερό και ενέργεια για να το ζεστάνετε. Στο ντους τραγουδά κανείς καλύτερα.
* Αγοράζετε εμφιαλωμένο νερό και αναψυκτικά σε μπουκάλια του 1,5 λίτρου αντί για την αντίστοιχη ποσότητα σε μπουκάλια του μισού λίτρου ή ακόμα χειρότερα σε αλουμινένια κουτάκια των 33 ml. Οι οικονομικές συσκευασίες απαιτούν λιγότερη ενέργεια για να κατασκευαστούν και συμβάλλουν στη μείωση του όγκου των σκουπιδιών.
* Αγοράζετε προϊόντα με λιγότερη ή καθόλου συσκευασία –προτιμήστε για παράδειγμα το τυρί που κόβεται εκείνη την ώρα και τυλίγεται σε χαρτί από το συσκευασμένο σε πλαστικό– και αγοράζετε refills για προϊόντα όπως τα υγρά σαπούνια.
* Προτιμήστε ντόπια τρόφιμα που δε διανύουν μεγάλες αποστάσεις για να φτάσουν στο πιάτο σας για να βοηθήσετε στην εξοικονόμηση βενζίνης. Προτιμήστε τις λαϊκές αγορές –και ιδιαίτερα αυτές των βιολογικών προϊόντων– για να προμηθευτείτε φρούτα και λαχανικά.
* Χρησιμοποιήστε υφασμάτινη τσάντα κάθε φορά που πηγαίνετε για ψώνια.
* Όταν ψωνίζετε, σκεφτείτε ότι κάθε προϊόν χρειάζεται ένα ποσοστό ενέργειας που ξοδεύεται για να παραχθεί. Ένα φρούτο θερμοκηπίου, για παράδειγμα, έχει ξοδέψει πολύ μεγαλύτερο ποσοστό ενέργειας από ένα φυσικό, διότι αναπτύχθηκε σε τεχνητό θερμαινόμενο περιβάλλον.
* Χρησιμοποιήστε επαναφορτιζόμενες μπαταρίες και μην πετάτε τις παλιές, διότι τα υπολείμματα μαγγανίου, υδράργυρου και γρανίτη που διοχετεύονται στο έδαφος και από εκεί στα υπόγεια ύδατα είναι εξαιρετικά επικίνδυνα για το περιβάλλον και την ανθρώπινη υγεία. Αν δεν μπορείτε να τις ανακυκλώσετε –αν και οι ειδικοί κάδοι της ΑΦΗΣ βρίσκονται πλέον παντού– κρατήστε τις σε ένα συρτάρι.
* Τα λαμπάκια του Χριστουγεννιάτικου δέντρου δε χρειάζεται να αναβοσβήνουν την ώρα που κοιμάστε ή που δεν είστε στο σπίτι. Τα τελευταία χρόνια κυκλοφορούν στο εμπόριο λαμπάκια LED που όχι μόνο δεν καίγονται, αλλά καταναλώνουν και σημαντικά λιγότερη ενέργεια. Προτιμήστε τα.
* Μαγειρεύετε πάντα με το καπάκι στην κατσαρόλα. Κλείστε την κουζίνα δέκα λεπτά πριν τελειώσει το ψήσιμο –το γευστικό αποτέλεσμα θα είναι ακριβώς το ίδιο.
* Ρυθμίστε το θερμοστάτη του θερμοσίφωνα στο χαμηλότερο δυνατό σημείο: 40 βαθμούς το καλοκαίρι, 60 βαθμούς το χειμώνα. Φροντίστε να γίνεται πλήρης χρήση του νερού που ζεσταίνει –είτε προγραμματίζοντας τα μπάνια όλης της οικογένειας, είτε σβήνοντάς τον όταν η ένδειξη του ζεστού νερού φτάσει στη μέση, αν πρόκειται να κάνετε μόνο ένα μπάνιο.
* Το χειμώνα, κλείνετε καλά πόρτες και παράθυρα για να μην αφήνετε τη ζέστη να δραπετεύει και καταναλώνετε περισσότερη ενέργεια. Επίσης, μην αερίζετε το σπίτι για περισσότερο από 10 λεπτά.

Στο αυτοκίνητο και το ταξίδι
* Ελέγξτε την πίεση στα ελαστικά μία φορά την εβδομάδα –η σωστή πίεση, που είναι αυτή που συνιστά ο κατασκευαστής και αναφέρεται στο βιβλίο οδηγού, εξοικονομεί περίπου 140 κιλά διοξειδίου του άνθρακα ετησίως και μειώνει την κατανάλωση βενζίνης μέχρι και 3%.
* Αλλάξτε τα λάδια κινητήρα σε χαμηλής οξύτητας για να εξοικονομήσετε περίπου 70 κιλά διοξειδίου του άνθρακα ετησίως.
* Μην αμελείτε τα σέρβις του αυτοκινήτου και ελέγχετε τακτικά τις εκπομπές καυσαερίων.
* Προγραμματίζετε τη διαδρομή σας, ξεκινάτε το αυτοκίνητό σας χωρίς να πιέζετε το γκάζι, ανεβάζετε ταχύτητα όσο το δυνατό πιο σύντομα (στις 2.000-2.500 στροφές), διατηρείτε σταθερή ταχύτητα και κοιτάζετε μακριά για να αποφεύγετε απότομα φρεναρίσματα και επιταχύνσεις. Σβήνετε τη μηχανή όταν κάνετε στάση για περισσότερο από ένα λεπτό.
* Κάντε το carpooling στάση ζωής και μη χρησιμοποιείτε το αυτοκίνητο για να πάτε κάπου μόνοι. Εκτός από τις εκπομπές ρύπων, θα βοηθήσετε να μειωθεί και η κίνηση στην πόλη.
* Το καλοκαίρι, αν η θερμοκρασία δεν έχει ξεπεράσει τους 35 βαθμούς, ανοίξτε τα παράθυρα του αυτοκινήτου και μην ανάψετε το air condition. Ομοίως, το χειμώνα, κλείστε τα παράθυρα και μην ανάβετε το καλοριφέρ αν το θερμόμετρο δε δείχνει κάτω από 15.
* Χρησιμοποιήστε σφουγγάρι και κουβά για το πλύσιμο του αυτοκινήτου αντί για το λάστιχο.
* Για τα ταξίδια σας σε μικρές αποστάσεις –ναι, το Αθήνα- Θεσσαλονίκη και το Πειραιάς- Κρήτη θεωρούνται μικρές αποστάσεις– προτιμήστε μέσα οικολογικότερα από το αεροπλάνο, όπως το τραίνο ή το πλοίο –που είναι και ρομαντικότερα.
* Ζητήστε από το ξενοδοχείο να μη σας αλλάζουν σεντόνια και πετσέτες κάθε μέρα –άσκοπη σπατάλη ενέργειας και νερού.
* Κρατήστε τη συσκευασία του ξενοδοχείου για να πάρετε μαζί σας το χρησιμοποιημένο σαπούνι. Ακόμα καλύτερα, αγοράστε μία πλαστική συσκευασία για να μεταφέρετε το δικό σας και αφήστε τα προϊόντα περιποίησης που δεν ανοίξατε στο ξενοδοχείο όταν φύγετε.
* Αν στο δωμάτιο υπάρχει ανεμιστήρας οροφής, καλοριφέρ και air condition, προτιμήστε να χρησιμοποιείτε τα πρώτα.
* Μην παίρνετε τις μπροσούρες, τα διαφημιστικά φυλλάδια και τους χάρτες που δε χρειάζεστε ή δε σας ενδιαφέρουν από τα stands ξενοδοχείων και ταξιδιωτικών γραφείων.
* Μαζέψτε τα σκουπίδια από τα δάση, τα βουνά, τις όχθες και τις παραλίες που επισκέπτεστε –ναι, ακόμα και αυτά που δεν αφήσατε εσείς.
* Μην πετάτε αναμμένα τσιγάρα έξω από το αυτοκίνητο και μην ανάβετε φωτιά για κανένα λόγο σε δασική περιοχή, κοντά σε δέντρα ή όπου υπάρχουν ξερά χόρτα.
* Μη σκοτώνετε τα φίδια που συναντάτε στις περιηγήσεις σας στην εξοχή. Όσο εχθρικά κι αν σας φαίνονται, είναι κι αυτά μέρος της αλυσίδας και απαραίτητα για την επιβίωση του οικοσυστήματος.
* Όπου κι αν βρεθείτε, μην αγοράζετε προϊόντα προερχόμενα από απειλούμενα είδη (ελεφαντόδοντο, ταρταρούγα, κοράλλια, δέρματα ερπετών, γούνες και είδη τροφίμων που παράγονται από ζώα ή φυτά που βρίσκονται σε κίνδυνο). Σε αρκετές χώρες δε θα μπορέσετε καν να τα περάσετε από τον έλεγχο του αεροδρομίου –όχι, ούτε κρυμμένα στη βαλίτσα που δίνετε στο check in.
* Αν έχετε επιλογή, προτιμήστε να πετάξετε με αεροπορική εταιρεία που εκδίδει ηλεκτρονικά εισιτήρια, εξοικονομώντας χαρτί.
* Χρησιμοποιήστε ψηφιακή φωτογραφική μηχανή και μην αγοράζετε μηχανές μιας χρήσης. Αν ανήκετε στους φανατικούς του φιλμ, αγοράστε αυτό των 36 εμφανίσεων αντί για 24άρι.

Ηρώ Κουνάδη