Θα σώσουν τον πλανήτη τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα και η τηλεργασία;
Κάποια πράγματα που θεωρείς ότι μπορούν να συμβάλλουν στη σωτηρία του πλανήτη μας, ενδεχομένως να μην τον βοηθούν. Τουλάχιστον όχι όσο νομίζεις.
Για τα πλαστικά καλαμάκια και τα χάρτινα που τα αντικαθιστούν τα είπαμε. Σε γενικές γραμμές η σωτηρία του πλανήτη δεν είναι τόσο εύκολο πράγμα, και σίγουρα δεν εξαρτάται εξ’ ολοκλήρου από εμάς, το ζήτημα είναι γενικότερο.
Σε κάθε περίπτωση, προσπάθειες γίνονται, όμως το κατά πόσο όντως θα επιφέρουν το επιθυμητό αποτέλεσμα εξαρτάται από μια σειρά «αν» και «εφ’ όσον».
Τηλεργασία
Κάνει η τηλεργασία καλό στον πλανήτη; Θα μπορούσε να βοηθήσει στη μείωση των ενεργειακών συστημάτων με ορυκτά καύσιμα που αυξάνουν τη θερμοκρασία παγκοσμίως; Πολλές μελέτες πριν από την πανδημία δείχνουν ότι θα μπορούσε, αφού η μετακύλιση στην απομακρυσμένη εργασία μείωσε τη χρήση ενέργειας έως και 77 τοις εκατό, κυρίως μέσα από τη μείωση των μετακινήσεων.
Τα πράγματα όμως είναι πιο πολύπλοκα. Όπως αναφέρει ο εξειδικευμένος στο αποτύπωμα του άνθρακα καθηγητής Μάικ Μπέρνερς-Λι στους FT «σίγουρα κάποιος που εργάζεται από το σπίτι τις περισσότερες ημέρες αντί να πηγαίνει οδηγώντας στη δουλειά του, μπορεί κάλλιστα να συρρικνώσει το αποτύπωμα άνθρακα». Αλλά, όπως λέει, το αντίθετο θα μπορούσε να συμβεί σε έναν κάτοικο της πόλης, ο οποίος μένει σε ένα μικρό διαμέρισμα και πήγαινε με το μετρό στη δουλειά κάθε μέρα.
Εάν αυτό το άτομο μετακομίσει σε ένα μεγαλύτερο, πιο ενεργειακά δαπανηρό σπίτι στα προάστια, όπως έχουν ήδη κάνει πολλοί, και στη συνέχεια μετακινείται με το αυτοκίνητό του στη δουλειά τότε η εξοικονόμηση άνθρακα πάει… περίπατο.
Στην πραγματικότητα, η δουλειά από το σπίτι θα μπορούσε να φτάσει να ενισχύει τις εκπομπές άνθρακα σε ορισμένες περιπτώσεις, λέει ο Στιβ Σόρελ, καθηγητής ενεργειακής πολιτικής στο Πανεπιστήμιο του Σάσεξ. Και επισημαίνει σχετική έρευνα που αναφέρει ότι, πριν από την πανδημία, οι εργαζόμενοι στο σπίτι χρησιμοποιούσαν τον επιπλέον χρόνο που κέρδιζαν με το να μην μετακινούνται για να κάνουν ταξίδια που ίσως είχαν αναβάλλει στο παρελθόν. Επίσης, λόγω μοναξιάς ή βαρεμάρας, μπορεί να πάνε για καφέ ή για φαγητό με το αυτοκίνητο.
Σε χώρες μάλιστα όπου τα νοικοκυριά έχουν λιγότερα αυτοκίνητα, όπως η Νότια Κορέα, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι άλλα μέλη της οικογένειας έπαιρναν τα αυτοκίνητα εκείνων που δούλευαν στο σπίτι, για να κυκλοφορούν.
Με βάση τα παραπάνω, ο Σόρελ και οι συνάδελφοί του κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η εξοικονόμηση ενέργειας σε ολόκληρη την οικονομία λόγω τηλεργασίας ήταν «τυπικά μέτρια και σε πολλές περιπτώσεις θα μπορούσε να είναι αρνητική ή ανύπαρκτη».
Ηλεκτρικά αυτοκίνητα
Αρκετές χώρες - συμπεριλαμβανομένης της Γαλλίας, της Νορβηγίας και του Ηνωμένου Βασιλείου - σχεδιάζουν να καταργήσουν σταδιακά τα αυτοκίνητα που κινούνται με ορυκτά καύσιμα πριν από το 2050, για να καταπολεμήσουν την ατμοσφαιρική ρύπανση και την κλιματική αλλαγή. Είναι τόσο απλά τα πράγματα;
Και πάλι όχι. Η κατασκευή ηλεκτρικών οχημάτων δεν ωφελεί ιδιαίτερα το περιβάλλον, από τη στιγμή που βασίζεται στην χρήση ηλεκτρικής ενέργειας, η οποία παράγεται από τα ρυπογόνα ορυκτά καύσιμα.
Η παγκόσμια κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας από τα ηλεκτρικά οχήματα εκτιμάται ότι θα αυξηθεί σε 1.800 TWh έως το 2040 - δηλαδή περίπου πέντε φορές την τρέχουσα ετήσια χρήση ηλεκτρικής ενέργειας στο Ηνωμένο Βασίλειο, σύμφωνα με το Conversation. Χρησιμοποιώντας δεδομένα από το Ηνωμένο Βασίλειο ως σημείο αναφοράς, αυτό θα ισοδυναμούσε με επιπλέον 510 μεγατόνους εκπομπών άνθρακα από τον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας παγκοσμίως.
Αυτός ο τεράστιος αντίκτυπος θα μπορούσε να μειωθεί δραστικά εάν η ηλεκτρική ενέργεια παραγόταν εξ ολοκλήρου από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, αντί για ορυκτά καύσιμα.
Για να πάρουμε μια ιδέα, οι 510 μεγατόνοι είναι περίπου το 1,6% των παγκόσμιων εκπομπών άνθρακα το 2018. Και ενώ αυτό μπορεί να μην φαίνεται μεγάλο ποσό, η Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή συνέστησε να μειωθούν οι εκπομπές άνθρακα στο μηδέν μέχρι το 2050, για να περιοριστεί η μέση αύξηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας στους 1,5 ° C πάνω από την προβιομηχανική εποχή. Άρα, μια αύξηση 1,6% στις εκπομπές άνθρακα είναι όχι μόνο σημαντική, αλλά και καταστροφική.
Ίσως, βέβαια, αυτή η αύξηση να αναιρεθεί από τη μείωση των εκπομπών που θα επιφέρει η σταδιακή κατάργηση των ρυπογόνων οχημάτων. Αλλά η μείωση των παγκόσμιων εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα δεν είναι εύκολο πράγμα - στην πραγματικότητα, οι εκπομπές έφτασαν στο υψηλότερο επίπεδο όλων των εποχών το 2018, παρά την υψηλότερη απορρόφηση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.
Παρόλο που οι εκπομπές των ηλεκτρικών οχημάτων είναι πολύ χαμηλότερες από αυτές των συμβατικών, τα ηλεκτρικά οχήματα παράγουν επίσης διοξείδιο του άνθρακα όταν κατασκευάζονται- όπως και οι ίδιες οι τεχνολογίες ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.
Πλαστικές σακούλες
Η απαγόρευση της πλαστικής σακούλας είναι ένα από τα πλέον δημοφιλή θέματα όσον αφορά την οικολογική συνείδηση. Πόσες πλαστικές σακούλες όμως αντικαθίστανται από μία βαμβακερή τσάντα; Αν μια πλαστική σακούλα επαναχρησιμοποιηθεί στο σπίτι ως σακούλα σκουπιδιών στον κάδο απορριμμάτων μπάνιου, μειώνει το αποτύπωμά της εξαλείφοντας την ανάγκη για μια άλλη μικρή πλαστική σακούλα απορριμμάτων;
Εάν κύριο μέλημα μας είναι η κλιματική αλλαγή, τα πράγματα θολώνουν. Ένα από τα πιο ολοκληρωμένα ερευνητικά έγγραφα για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις της πλαστικής σακούλας, που δημοσιεύθηκε το 2007 από κρατική υπηρεσία της Αυστραλίας, διαπίστωσε ότι οι χάρτινες σακούλες έχουν μεγαλύτερο αποτύπωμα άνθρακα από τις πλαστικές. Αυτό οφείλεται κυρίως στο ότι απαιτείται περισσότερη ενέργεια για την παραγωγή και τη μεταφορά τους.
«Οι άνθρωποι θεωρούν ότι το χαρτί είναι αποδομήσιμο, επομένως είναι πολύ καλύτερο για το περιβάλλον, όμως δεν είναι από την άποψη των επιπτώσεων στην κλιματική αλλαγή», λέει ο David Tyler, καθηγητής χημείας στο Πανεπιστήμιο του Όρεγκον, ο οποίος τις έρευνες που αφορούν τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις από τη χρήση πλαστικής σακούλας.
Οι λόγοι για το υψηλότερο αποτύπωμα άνθρακα του χαρτιού είναι περίπλοκοι, αλλά ως επί το πλείστον μπορούν να γίνουν αντιληπτοί από το γεγονός ότι οι χάρτινες σακούλες είναι πολύ παχύτερες από τις πλαστικές σακούλες. «Σε γενικές γραμμές, τα ίχνη άνθρακα είναι ανάλογα με τη μάζα ενός αντικειμένου», λέει ο Tyler. Για παράδειγμα, επειδή οι χάρτινες σακούλες καταλαμβάνουν πολύ περισσότερο χώρο, χρειάζονται περισσότερα φορτηγά για την αποστολή τους σε ένα κατάστημα σε σχέση με τις πλαστικές.
Και οι επαναχρησιμοποιούμενες; Σύμφωνα με την ίδια έρευνα, μια βαμβακερή σακούλα έχει σημαντικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Μόνο το 2,4 τοις εκατό της καλλιεργήσιμης γης στον κόσμο είναι φυτεμένο με βαμβάκι, αλλά αντιπροσωπεύει το 24 τοις εκατό της παγκόσμιας αγοράς εντομοκτόνων και το 11 τοις εκατό φυτοφαρμάκων, αναφέρει το Παγκόσμιο Ταμείο Άγριας Ζωής. Ένα κιλό βαμβάκι απαιτεί πάνω από 5.000 γαλόνια νερό κατά μέσο όρο, ποσότητα υπολογίσιμη. Και το βαμβάκι, σε αντίθεση με το χαρτί, δεν ανακυκλώνεται επί του παρόντος στα περισσότερα μέρη.
Η μελέτη καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η καλύτερη επιλογή φαίνεται να είναι μια επαναχρησιμοποιήσιμη τσάντα, αλλά από ανακυκλωμένο πλαστικό και όχι βαμβάκι. «Μια ουσιαστική στροφή σε πιο ανθεκτικές σακούλες θα επιφέρει περιβαλλοντικά οφέλη μέσω της μείωσης των αερίων του θερμοκηπίου, της κατανάλωσης ενέργειας και νερού, εξάντλησης πόρων και απορριμμάτων», αναφέρει. «Η μετάβαση από μια τσάντα μίας χρήσης σε άλλη τσάντα μίας χρήσης μπορεί να βελτιώσει ένα περιβαλλοντικό αποτέλεσμα, αλλά να αντισταθμιστεί από έναν άλλο περιβαλλοντικό αντίκτυπο».
Σε κάθε περίπτωση, προσπάθειες γίνονται, όμως το κατά πόσο όντως θα επιφέρουν το επιθυμητό αποτέλεσμα εξαρτάται από μια σειρά «αν» και «εφ’ όσον».
Τηλεργασία
Κάνει η τηλεργασία καλό στον πλανήτη; Θα μπορούσε να βοηθήσει στη μείωση των ενεργειακών συστημάτων με ορυκτά καύσιμα που αυξάνουν τη θερμοκρασία παγκοσμίως; Πολλές μελέτες πριν από την πανδημία δείχνουν ότι θα μπορούσε, αφού η μετακύλιση στην απομακρυσμένη εργασία μείωσε τη χρήση ενέργειας έως και 77 τοις εκατό, κυρίως μέσα από τη μείωση των μετακινήσεων.
Τα πράγματα όμως είναι πιο πολύπλοκα. Όπως αναφέρει ο εξειδικευμένος στο αποτύπωμα του άνθρακα καθηγητής Μάικ Μπέρνερς-Λι στους FT «σίγουρα κάποιος που εργάζεται από το σπίτι τις περισσότερες ημέρες αντί να πηγαίνει οδηγώντας στη δουλειά του, μπορεί κάλλιστα να συρρικνώσει το αποτύπωμα άνθρακα». Αλλά, όπως λέει, το αντίθετο θα μπορούσε να συμβεί σε έναν κάτοικο της πόλης, ο οποίος μένει σε ένα μικρό διαμέρισμα και πήγαινε με το μετρό στη δουλειά κάθε μέρα.
Εάν αυτό το άτομο μετακομίσει σε ένα μεγαλύτερο, πιο ενεργειακά δαπανηρό σπίτι στα προάστια, όπως έχουν ήδη κάνει πολλοί, και στη συνέχεια μετακινείται με το αυτοκίνητό του στη δουλειά τότε η εξοικονόμηση άνθρακα πάει… περίπατο.
Στην πραγματικότητα, η δουλειά από το σπίτι θα μπορούσε να φτάσει να ενισχύει τις εκπομπές άνθρακα σε ορισμένες περιπτώσεις, λέει ο Στιβ Σόρελ, καθηγητής ενεργειακής πολιτικής στο Πανεπιστήμιο του Σάσεξ. Και επισημαίνει σχετική έρευνα που αναφέρει ότι, πριν από την πανδημία, οι εργαζόμενοι στο σπίτι χρησιμοποιούσαν τον επιπλέον χρόνο που κέρδιζαν με το να μην μετακινούνται για να κάνουν ταξίδια που ίσως είχαν αναβάλλει στο παρελθόν. Επίσης, λόγω μοναξιάς ή βαρεμάρας, μπορεί να πάνε για καφέ ή για φαγητό με το αυτοκίνητο.
Σε χώρες μάλιστα όπου τα νοικοκυριά έχουν λιγότερα αυτοκίνητα, όπως η Νότια Κορέα, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι άλλα μέλη της οικογένειας έπαιρναν τα αυτοκίνητα εκείνων που δούλευαν στο σπίτι, για να κυκλοφορούν.
Με βάση τα παραπάνω, ο Σόρελ και οι συνάδελφοί του κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η εξοικονόμηση ενέργειας σε ολόκληρη την οικονομία λόγω τηλεργασίας ήταν «τυπικά μέτρια και σε πολλές περιπτώσεις θα μπορούσε να είναι αρνητική ή ανύπαρκτη».
Ηλεκτρικά αυτοκίνητα
Αρκετές χώρες - συμπεριλαμβανομένης της Γαλλίας, της Νορβηγίας και του Ηνωμένου Βασιλείου - σχεδιάζουν να καταργήσουν σταδιακά τα αυτοκίνητα που κινούνται με ορυκτά καύσιμα πριν από το 2050, για να καταπολεμήσουν την ατμοσφαιρική ρύπανση και την κλιματική αλλαγή. Είναι τόσο απλά τα πράγματα;
Και πάλι όχι. Η κατασκευή ηλεκτρικών οχημάτων δεν ωφελεί ιδιαίτερα το περιβάλλον, από τη στιγμή που βασίζεται στην χρήση ηλεκτρικής ενέργειας, η οποία παράγεται από τα ρυπογόνα ορυκτά καύσιμα.
Η παγκόσμια κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας από τα ηλεκτρικά οχήματα εκτιμάται ότι θα αυξηθεί σε 1.800 TWh έως το 2040 - δηλαδή περίπου πέντε φορές την τρέχουσα ετήσια χρήση ηλεκτρικής ενέργειας στο Ηνωμένο Βασίλειο, σύμφωνα με το Conversation. Χρησιμοποιώντας δεδομένα από το Ηνωμένο Βασίλειο ως σημείο αναφοράς, αυτό θα ισοδυναμούσε με επιπλέον 510 μεγατόνους εκπομπών άνθρακα από τον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας παγκοσμίως.
Αυτός ο τεράστιος αντίκτυπος θα μπορούσε να μειωθεί δραστικά εάν η ηλεκτρική ενέργεια παραγόταν εξ ολοκλήρου από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, αντί για ορυκτά καύσιμα.
Για να πάρουμε μια ιδέα, οι 510 μεγατόνοι είναι περίπου το 1,6% των παγκόσμιων εκπομπών άνθρακα το 2018. Και ενώ αυτό μπορεί να μην φαίνεται μεγάλο ποσό, η Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή συνέστησε να μειωθούν οι εκπομπές άνθρακα στο μηδέν μέχρι το 2050, για να περιοριστεί η μέση αύξηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας στους 1,5 ° C πάνω από την προβιομηχανική εποχή. Άρα, μια αύξηση 1,6% στις εκπομπές άνθρακα είναι όχι μόνο σημαντική, αλλά και καταστροφική.
Ίσως, βέβαια, αυτή η αύξηση να αναιρεθεί από τη μείωση των εκπομπών που θα επιφέρει η σταδιακή κατάργηση των ρυπογόνων οχημάτων. Αλλά η μείωση των παγκόσμιων εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα δεν είναι εύκολο πράγμα - στην πραγματικότητα, οι εκπομπές έφτασαν στο υψηλότερο επίπεδο όλων των εποχών το 2018, παρά την υψηλότερη απορρόφηση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.
Παρόλο που οι εκπομπές των ηλεκτρικών οχημάτων είναι πολύ χαμηλότερες από αυτές των συμβατικών, τα ηλεκτρικά οχήματα παράγουν επίσης διοξείδιο του άνθρακα όταν κατασκευάζονται- όπως και οι ίδιες οι τεχνολογίες ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.
Πλαστικές σακούλες
Η απαγόρευση της πλαστικής σακούλας είναι ένα από τα πλέον δημοφιλή θέματα όσον αφορά την οικολογική συνείδηση. Πόσες πλαστικές σακούλες όμως αντικαθίστανται από μία βαμβακερή τσάντα; Αν μια πλαστική σακούλα επαναχρησιμοποιηθεί στο σπίτι ως σακούλα σκουπιδιών στον κάδο απορριμμάτων μπάνιου, μειώνει το αποτύπωμά της εξαλείφοντας την ανάγκη για μια άλλη μικρή πλαστική σακούλα απορριμμάτων;
Εάν κύριο μέλημα μας είναι η κλιματική αλλαγή, τα πράγματα θολώνουν. Ένα από τα πιο ολοκληρωμένα ερευνητικά έγγραφα για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις της πλαστικής σακούλας, που δημοσιεύθηκε το 2007 από κρατική υπηρεσία της Αυστραλίας, διαπίστωσε ότι οι χάρτινες σακούλες έχουν μεγαλύτερο αποτύπωμα άνθρακα από τις πλαστικές. Αυτό οφείλεται κυρίως στο ότι απαιτείται περισσότερη ενέργεια για την παραγωγή και τη μεταφορά τους.
«Οι άνθρωποι θεωρούν ότι το χαρτί είναι αποδομήσιμο, επομένως είναι πολύ καλύτερο για το περιβάλλον, όμως δεν είναι από την άποψη των επιπτώσεων στην κλιματική αλλαγή», λέει ο David Tyler, καθηγητής χημείας στο Πανεπιστήμιο του Όρεγκον, ο οποίος τις έρευνες που αφορούν τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις από τη χρήση πλαστικής σακούλας.
Οι λόγοι για το υψηλότερο αποτύπωμα άνθρακα του χαρτιού είναι περίπλοκοι, αλλά ως επί το πλείστον μπορούν να γίνουν αντιληπτοί από το γεγονός ότι οι χάρτινες σακούλες είναι πολύ παχύτερες από τις πλαστικές σακούλες. «Σε γενικές γραμμές, τα ίχνη άνθρακα είναι ανάλογα με τη μάζα ενός αντικειμένου», λέει ο Tyler. Για παράδειγμα, επειδή οι χάρτινες σακούλες καταλαμβάνουν πολύ περισσότερο χώρο, χρειάζονται περισσότερα φορτηγά για την αποστολή τους σε ένα κατάστημα σε σχέση με τις πλαστικές.
Και οι επαναχρησιμοποιούμενες; Σύμφωνα με την ίδια έρευνα, μια βαμβακερή σακούλα έχει σημαντικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Μόνο το 2,4 τοις εκατό της καλλιεργήσιμης γης στον κόσμο είναι φυτεμένο με βαμβάκι, αλλά αντιπροσωπεύει το 24 τοις εκατό της παγκόσμιας αγοράς εντομοκτόνων και το 11 τοις εκατό φυτοφαρμάκων, αναφέρει το Παγκόσμιο Ταμείο Άγριας Ζωής. Ένα κιλό βαμβάκι απαιτεί πάνω από 5.000 γαλόνια νερό κατά μέσο όρο, ποσότητα υπολογίσιμη. Και το βαμβάκι, σε αντίθεση με το χαρτί, δεν ανακυκλώνεται επί του παρόντος στα περισσότερα μέρη.
Η μελέτη καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η καλύτερη επιλογή φαίνεται να είναι μια επαναχρησιμοποιήσιμη τσάντα, αλλά από ανακυκλωμένο πλαστικό και όχι βαμβάκι. «Μια ουσιαστική στροφή σε πιο ανθεκτικές σακούλες θα επιφέρει περιβαλλοντικά οφέλη μέσω της μείωσης των αερίων του θερμοκηπίου, της κατανάλωσης ενέργειας και νερού, εξάντλησης πόρων και απορριμμάτων», αναφέρει. «Η μετάβαση από μια τσάντα μίας χρήσης σε άλλη τσάντα μίας χρήσης μπορεί να βελτιώσει ένα περιβαλλοντικό αποτέλεσμα, αλλά να αντισταθμιστεί από έναν άλλο περιβαλλοντικό αντίκτυπο».
