Μαθαίνουμε δυσκολότερα μεγαλώνοντας;
Φοβάσαι ότι η μνήμη σου εξασθενεί καθώς μεγαλώνεις; Μη φοβάσαι. Δεν ισχύει. Αυτό που συμβαίνει στον εγκέφαλό σου είναι πολύ πιο ενδιαφέρον.
της Ηρώς Κουνάδη
Αν έχεις περάσει τα 30, αγαπητέ αναγνώστη, πιθανότατα έχεις ζήσει τουλάχιστον μία τρομακτική στιγμή απ’ αυτές που συνειδητοποιείς ότι αδυνατείς να θυμηθείς κάτι που διάβασες πρόσφατα. Το πράγμα γίνεται χειρότερο αν προηγουμένως ήσουν από τους ανθρώπους που δε χρειαζόταν να διαβάσουν το ίδιο πράγμα δύο φορές, επειδή η μνήμη τους έβαζε κάτω κι έτρωγε για πρωινό τα terabyte των server που πλέκουν τον παγκόσμιο ιστό μας.
Γκούγκλαρες πανικόβλητος «τι συμβαίνει στη μνήμη καθώς μεγαλώνουμε»;
Απογοητεύτηκες που βρήκες μόνο αποτελέσματα για το Αλτσχάιμερ, και έρευνες μόνο σε ανθρώπους άνω των 90;
Σκέφτηκες, έστω και για λίγο, ότι αν δεν υπάρχουν επιστημονικά δεδομένα που να αποδεικνύουν ότι φταίει η ηλικία σου, τότε κάτι δεν πάει καλά μαζί σου –και μόνο μαζί σου;
Σε νιώθουμε. Αλλά κάνεις λάθος.
Το ότι δεν υπάρχει απολύτως καμία έρευνα που να λέει ότι το μυαλό σου στα 35 δεν συγκρατεί λιγότερες πληροφορίες από αυτές που συγκρατούσε στα 15, είναι ενθαρρυντικό –όχι ανησυχητικό.
«Τότε γιατί χρειάζομαι το διπλάσιο διάβασμα απ’ ό,τι όταν πήγαινα σχολείο για να μάθω οτιδήποτε;» σε ακούμε να ρωτάς. Γιατί είσαι πιο ενδιαφέρων άνθρωπος από την ανήλικη εκδοχή του εαυτού σου, είναι η απάντηση –και όχι, δεν χρυσώνουμε χάπια εδώ πέρα.
Όταν ήσουν 15 χρονών δεν είχες και πολλά να κάνεις πέρα από το να μαθαίνεις πράγματα. Μπορεί να νόμιζες ότι είχες, αλλά στην πραγματικότητα το μεγαλύτερο μέρος της καθημερινότητάς σου το μυαλό σου δεν έκανε τίποτα άλλο από το να επεξεργάζεται καινούριες πληροφορίες. Όχι μόνο επειδή έτσι είναι φτιαγμένο το σύστημα παιδείας ολόκληρου του δυτικού κόσμου, αλλά και επειδή σχεδόν οτιδήποτε συμβαίνει στα 15 σου, εντός κι εκτός σχολείου, είναι καινούρια πληροφορία. Άσχετα αν πρόκειται για μαθήματα, έρωτες, φίλους, τσιγάρα, ξενύχτια, βιβλία, ταινίες, και άσχετα αν όλοι μας σε αυτή την ηλικία θεωρούσαμε ότι είχαμε φάει τη ζωή με τα κουτάλια, στην πραγματικότητα όλα ήταν καινούριες πληροφορίες.
Ο εγκέφαλός σου, λοιπόν, δεν είχε να κάνει τίποτα άλλο από το να επεξεργάζεται και να αποθηκεύει καινούριες πληροφορίες όλη μέρα, κάθε μέρα. Τώρα, είκοσι ή τριάντα ή όσα χρόνια αργότερα, μπορεί να περάσουν μέρες, σε εξτρίμ περιπτώσεις και εβδομάδες, που να μην χρειαστεί να το κάνει. Ούτε μία φορά.
Ακούγεται τρομακτικό, αλλά δεν είναι. Σκέψου πόσα πράγματα κάνεις στη δουλειά «στον αυτόματο πιλότο», όχι επειδή βαριέσαι, αλλά επειδή έχεις φτάσει σε ένα επίπεδο εμπειρίας που δεν χρειάζεται πια να σκέφτεσαι. Σκέψου, επίσης, πόσες από τις κουβέντες που κάνεις είναι επικεντρωμένες στο παρελθόν, σε διηγήσεις συμβάντων, ή σε απλή (αντι)παράθεση απόψεων. Αυτό το τελευταίο ακούγεται σαν καινούρια πληροφορία, αλλά στην πραγματικότητα οι απόψεις των δικών σου ανθρώπων είναι κατά κανόνα απόψεις που τις ξέρεις –μπορεί να τις ξαναναλύεις, ή να τις συζητάς μαζί τους από διαφορετική σκοπιά, αλλά καινούρια πληροφορία δεν είναι.
Δε λέμε ότι είσαι βαρετός, και ότι κάνεις τα ίδια πράγματα κάθε μέρα. Λέμε απλώς ότι όλα αυτά που περιγράφει η προηγούμενη παράγραφος τυχαίνει, βρε παιδί μου, στην ενήλικη ζωή σου να σου συμβούν ας πούμε δύο μέρες στη σειρά.
Ε, αυτές τις δύο μέρες το μυαλό σου τεμπελιάζει, κι όταν την τρίτη ανοίξεις ένα ρημάδι βιβλίο και προσπαθήσεις να το βάλεις να μάθει κάτι καινούριο, η φυσική του ροπή είναι να αντιδράσει. «Ωχ μωρέ, καλά δεν ήμασταν στην ησυχία μας;» μουρμουράει καθώς πετάει έξω τις καινούριες πληροφορίες που προσπαθείς να το μπουκώσεις σαν αντιδραστικό δίχρονο που σου φτύνει τη φρουτόκρεμα στα μούτρα.
Αν επιμείνεις, και δεν επαναπαυτείς στο «ε απ’ ό,τι φαίνεται από μια ηλικία και μετά η μνήμη εξασθενεί» (θυμίζουμε ότι επιστημονικά αυτό ισχύει μόνο στα βαθιά γεράματα, και προκαλείται μόνο από σοβαρές παθήσεις) θα διαπιστώσεις με έκπληξη ότι η διαδικασία όχι μόνο γίνεται όλο και πιο εύκολη όσο περνούν οι μέρες, αλλά και ότι τα πράγματα που μαθαίνεις συνδυάζονται πια καλύτερα –και γρηγορότερα− μεταξύ τους, συνθέτοντας ένα γνωστικό παζλ που κάνει τους μεγαλύτερους σε ηλικία ανθρώπους να μοιάζουν πιο ενδιαφέροντες.
Κι αυτό, φιλαράκι, είναι που η ανθρωπότητα περιγράφει με τη λέξη «πείρα».
