Τουρίστας στην Αθήνα: Από πού παν' για την Ακρόπολη;

Κείμενο: Ηρώ Κουνάδη
Φωτογραφίες: Μαιρηλία Καλαϊτζίδου

Έκλεινα δύο χρόνια στην Αθήνα όταν γύρισα από εκείνο το τετραήμερο στη Ρώμη, το full στο sightseeing με επίσημη ξεναγό μια φίλη τρελή και παλαβή με την αρχαία ιστορία της πόλης της. Κοιτούσα από το παράθυρο του λεωφορείου την αίσθηση εγκατάλειψης των Μεσογείων προ Αττικής Οδού και πανικοβαλλόμουν στην ιδέα να χρειαστεί να την ξεναγήσω κι εγώ στην Αθήνα. Εγώ, που πήγα με την υπεροψία πρωτοετούς φοιτητή «τι να μας πουν κι οι Ιταλοί, που μας πήραν τον πολιτισμό και τον έκαναν μνημεία». Τώρα γυρνούσα με την ψυχολογία του ηττημένου πρωταθλητή. Τι θα της έδειχνα εγώ από την Αθήνα;

Ξέρω τι σκέφτεστε. Τις απαρχές όλων αυτών που μου έδειξε εκείνη. Τον τόπο γέννησης των ιδεών που τα σημάδεψαν. Την Ακρόπολη. Κι εγώ αυτά σκεφτόμουν. Αλλά δε μου φαίνονταν αρκετά. Ακόμη κι αν ήταν, δε μου φαίνονταν χειροπιαστά. Αριθμητικά, τουλάχιστον, υστερούσαν. Και τι μετράει, τελικά, περισσότερο; Να έχεις να υπερηφανεύεσαι για μια ιδέα ή για τα ορατά αποτελέσματά της;

Απάντηση σε αυτό δε βρήκα ποτέ. Χρειάστηκε, όμως, να ξεναγήσω άλλους φίλους, να ξεφυλλίσω τους ταξιδιωτικούς οδηγούς τους, να αγοράσω μετά δικούς μου, να μας προκύψει η ενοποίηση των αρχαιολογικών χώρων της Αθήνας, εκεί λίγο πριν την Ολυμπιάδα (;) για να βρω άλλες απαντήσεις. Σε ερωτήσεις όπως τι υπάρχει, επιτέλους, σε αυτήν την πόλη πέραν της Ακρόπολης, πού πάνε οι τουρίστες που μένουν δυο μέρες στην Αθήνα πριν φύγουν για τα νησιά, πώς ακριβώς ξέρουμε όλα αυτά που ξέρουμε για τους αρχαίους Αθηναίους και τι είναι αυτές οι σιδερένιες πόρτες με τα λουκέτα στο δρόμο για το Ηρώδειο.

Ακριβώς όπως αρκετοί παλαιάς κοπής Αθηναίοι δεν είχαν ανέβει ποτέ το βράχο της Ακρόπολης, έτσι οι νεότερες γενιές δεν έχουν περπατήσει ποτέ τον Κεραμεικό, δεν έχουν κάνει στάση ψηλά στη Συγγρού για να μπουν στο Ναό του Ολυμπίου Διός, δεν έχουν σαφή εικόνα πού τελειώνει η αρχαία αγορά και πού ξεκινά η ρωμαϊκή. Είναι πολύ εύκολο να πιστέψεις και να αναπαράγεις την άποψη ότι ζεις σε μια από τις πιο άσχημες πόλεις της Ευρώπης. Σχεδόν τόσο εύκολο όσο το να ζεις σε μια πολύ όμορφη, αλλά να μην το ξέρεις.

Επειδή δεν έχεις παρκάρει κανένα Σάββατο μεσημέρι κάτω από τη γέφυρα του Πουλόπουλου, δεν έχεις ξεκινήσει να περπατάς τον πεζόδρομο της Ερμού –αυτόν που επίσημα λέμε «ενοποίηση των αρχαιολογικών χώρων»– για να μπεις στον Κεραμεικό και μετά στην αρχαία αγορά, να κάνεις στάση στο λουτρό των Αέρηδων πριν ανεβείς στην Ακρόπολη και καταλήξεις στο Ολυμπιείο –ναι, αυτό που όλοι αποκαλούν «Στήλες» ή «Πύλη του Ανδριανού». Επειδή δεν έχεις δει ποτέ την Αθήνα με τα μάτια ενός τουρίστα.

Αλλαγή γνώμης #1: Ο Κεραμεικός
Μακράν του να αποτελεί απλά «το νεκροταφείο της αρχαίας Αθήνας», όπως οι περισσότεροι τον ξέρουν, η ανασκαφή στα αριστερά του πεζόδρομου της Ερμού αποτελεί στην πραγματικότητα ένα μικρό κομμάτι του αρχαίου δήμου Κεραμέων, που φιλοξενούσε τις κατοικίες, τα εργαστήρια και τα καταστήματα των αγγειοπλαστών και αγγειογράφων που έφτιαχναν και σχεδίαζαν τα περίφημα αττικά αγγεία. Καθότι ο Ηριδανός, που διέσχιζε την περιοχή, πλημμύριζε συχνά, ο δήμος σταδιακά εγκαταλείφθηκε, και άρχισε να χρησιμοποιείται ως χώρος ταφής, φτάνοντας να αποτελεί το σημαντικότερο νεκροταφείο της Αθήνας.

Σήμερα, εκτός από τα περίτεχνα ταφικά μνημεία με τα αγάλματα και τις σκαλιστές αναπαραστάσεις στις μαρμάρινες πλάκες, ο αρχαιολογικός χώρος περιλαμβάνει τμήμα των τειχών του Θεμιστοκλή, αλλά και τις δύο κύριες εισόδους της πόλης, το Δίπυλο και την Ιερά Πύλη, από την οποία εισερχόταν στην πόλη η πομπή των Ελευσινίων, που διέσχιζε την Ιερά Οδό. Μέσα στον αρχαιολογικό χώρο λειτουργεί και το Μουσείο Κεραμεικού, με εκθέματα σχεδόν αποκλειστικά ταφικού χαρακτήρα, από τις ανασκαφές που έγιναν στο χώρο. Εξίσου ικανό λόγο επίσκεψης με τα μνημεία και το μουσείο αποτελεί η ατμόσφαιρα του Κεραμεικού –εκείνη η ενέργεια που αποπνέουν πολλοί αρχαιολογικοί χώροι, και η οποία (πείτε μας τρελούς αλλά) μοιάζει να γίνεται εδώ πολύ πιο αισθητή απ’ ότι στους άλλους αρχαιολογικούς χώρους της Αθήνας, της Ακρόπολης περιλαμβανομένης.

Info: Η είσοδος στον Κεραμεικό περιλαμβάνεται στην τιμή του ενιαίου εισιτηρίου των αρχαιολογικών χώρων της Αθήνας (12 ευρώ)

Αλλαγή γνώμης #2: Η Αρχαία Αγορά
Οι περισσότερες σιδερένιες πόρτες με τα λουκέτα στο δρόμο για το Ηρώδειο θα οδηγούσαν εδώ… Αν δεν είχαν λουκέτα. Η κανονική της είσοδος, τώρα, είναι από την άλλη πλευρά, στον πεζόδρομο των Διόσκουρων, κατά κόσμον Αδριανού, δίπλα στους πάγκους με τα βραχιολάκια και τα incense sticks. Κι εδώ μιλάμε για αρχαιολογικό χώρο υπερπαραγωγή. Τι να πρωτοθαυμάσεις;

Την αναστηλωμένη Στοά του Αττάλου, που στεγάζει και το Μουσείο της Αρχαίας Αγοράς, και η οποία αποτελούσε το δώρο του Βασιλιά της Περγάμου Αττάλου στην πόλη των Αθηνών τον 2ο π.Χ. αιώνα; Το εμπορικό κέντρο της εποχής εκτεινόταν σε μήκος 116 μέτρων, σε δύο ορόφους, οι οποίοι στηρίζονταν σε δωρικούς, ιωνικούς και περγαμηνού τύπου κίονες, και αποτελούσε σημείο συνάντησης και περιπάτου.

Το Ναό του Ηφαίστου, το γνωστό Θησείο, από τους καλύτερα διατηρημένους αρχαίους ναούς, που χρονολογείται από τον 5ο π.Χ. αιώνα –και ο οποίος δεν έχει καμία σχέση από κοντά με την εικόνα του που θαυμάζουμε από τις παρακείμενες καφετέριες; Το λόφο του Αρείου Πάγου, στον οποίο οι ανασκαφές έφεραν στο φως ιερά και πολυτελείς κατοικίες; Τα ερείπια της Μεσαίας Στοάς και του Ωδείου; Τα μικρότερα, επιμέρους κτίσματα που ξεφυτρώνουν στα πόδια σου εκεί που περπατάς ανάμεσα σε δέντρα και θάμνους ή τα πιάνει ξαφνικά το μάτι σου την ώρα που κάθεσαι σε ένα ξύλινο παγκάκι;

Κανονικό πάρκο θα μπορούσε να είναι η Αρχαία Αγορά. Από εκείνα όπου καταφεύγεις για να βρεις μια όαση από τη βουή και τη ζέστη της πόλης, να εμπνευστείς, να ονειροπολήσεις, να ταξιδέψεις στο χρόνο, να φτιάξεις σενάρια για το πώς θα ήταν η ζωή σου αν είχες γεννηθεί πριν από δυόμισι χιλιάδες χρόνια στην Αθήνα. Από εκείνα στα οποία οι λάτρεις της Ιστορίας «κολλάνε» μερικές ώρες παραπάνω.

Info: Η είσοδος στην Αρχαία Αγορά περιλαμβάνεται στην τιμή του ενιαίου εισιτηρίου των αρχαιολογικών χώρων της Αθήνας (12 ευρώ)

Αλλαγή γνώμης #3: Η Ρωμαϊκή Αγορά
Πέρασαν σχεδόν τρεις αιώνες από τη στιγμή που ανεγέρθηκε η ρωμαϊκή αγορά, με τις δωρεές του Ιουλίου και του Αυγούστου Καίσαρα, μέχρι να μεταφερθεί το εμπορικό και διοικητικό κέντρο της πόλης από την αρχαία αγορά εδώ, το 267 μ.Χ. Από τότε, και επί παραπάνω από μία χιλιετία, η ρωμαϊκή αγορά αποτελούσε το κέντρο του αθηναϊκού κόσμου. Εδώ βρίσκονταν καταστήματα και αποθήκες, εδώ ανεγέρθηκε τον 10 μ.Χ. αιώνα το Αγορανομείο, εδώ κτίσθηκε και το 1456 το Φετιχιέ Τζαμί, ή Τζαμί του Πορθητή, το μοναδικό τζαμί της Αθήνας.

Στο επάνω μέρος της ρωμαϊκής αγοράς, το Λουτρό των Αέρηδων ή, αν προτιμάτε την επίσημη ονομασία του, Ωρολόγιο του Κυρρήστου, είναι αδιαμφισβήτητα ένα από τα ομορφότερα μνημεία της περιοχής. Ένας οκταγωνικός πύργος, με τις μορφές και τα ονόματα των ανέμων σκαλισμένα στις πλευρές του, ο οποίος κτίσθηκε τον 1ο αιώνα π.Χ. και χρησίμευε ως μετεωρολογικός σταθμός –με έναν ανεμοδείκτη στην κορυφή του– και ηλιακό ρολόι, ενώ στο εσωτερικό του –το οποίο μετατράπηκε κατά την Τουρκοκρατία σε χαμάμ, εξ ου και η ευρύτατα διαδεδομένη ονομασία Λουτρό– υπήρχε εγκατάσταση υδραυλικού ρολογιού.

Info: Το εισιτήριο για τη Ρωμαϊκή Αγορά κοστίζει 2 ευρώ (1 ευρώ το μειωμένο)

Αλλαγή γνώμης #4: Ο βράχος της Ακρόπολης
Ναι, ξέρουμε, τι έχει μείνει να γραφτεί για την Ακρόπολη, δε χρειάζεται να ανεβείτε στον Ιερό Βράχο για να δείτε την Αθήνα με τα μάτια ενός τουρίστα, την έχετε γυρίσει άπειρες φορές, τη βλέπετε και από μακριά σχεδόν καθημερινά. Καμία αμφιβολία. Όλα αυτά, όμως, ισχύουν για τον Παρθενώνα.

Τι μπορείτε με βεβαιότητα να πείτε για το Ερέχθειο, στη βόρεια πλευρά του βράχου, με τις περίφημες Καρυάτιδές του, πέραν του ότι το έχετε ακουστά, και το είδατε και σε μια εκδρομή με το σχολείο; Για τα Προπύλαια, που όχι, δε βρίσκονται στην Πανεπιστημίου; Για το μικρό αλλά εντυπωσιακό Ναό της Αθηνάς Νίκης, που κτίσθηκε τον 5ο π.Χ. αιώνα από τον Καλλικράτη; Για το Βραυρώνιο, το ιερό της Άρτεμις;

Ο βράχος της Ακρόπολης επιφυλάσσει εκπλήξεις, που μακράν απέχουν από το να εξαντλούνται στο αρχιτεκτονικό θαύμα του Παρθενώνα. Κι αν κατεβαίνοντας έχετε όρεξη για ακόμη περισσότερες εξερευνήσεις, στην απέναντι πλευρά του πεζόδρομου, θα βολτάρετε στο πλακόστρωτο του Λουμπαρδιάρη, θα ανεβείτε στο λόφο της Πνύκας και θα εκπλαγείτε ανακαλύπτοντας τη φυλακή του Σωκράτη, στο λόφο του Φιλοπάππου.

Info: Η είσοδος στην Ακρόπολη περιλαμβάνεται στην τιμή του ενιαίου εισιτηρίου των αρχαιολογικών χώρων της Αθήνας (12 ευρώ)

Αλλαγή γνώμης #5: Ο Ναός του Ολυμπίου Διός
Κατ’ αρχάς, δεν είναι «οι Στήλες». Αν ήταν κάτι τέτοιο, θα ήταν σίγουρα «οι Στύλοι». Δεύτερον, δεν είναι η «Πύλη του Αδριανού». Υπάρχει όντως μια τέτοια πύλη, από εκείνες με τις οποίες ο Αδριανός και οι επόμενοι Ρωμαίοι Αυτοκράτορες γέμισαν την Ανατολική Μεσόγειο, η οποία όμως προστέθηκε πολύ αργότερα, το 132 μ.Χ. Το αξιοθέατο εδώ είναι ο ναός που βρίσκεται πίσω από την αψίδα, το κτίσιμο του οποίου ξεκίνησε το 515 π.Χ. από τον Πεισίστρατο, για να ολοκληρωθεί τελικά από τον ίδιο τον Αδριανό, τότε που προστέθηκε και η πύλη. Από τους μεγαλύτερους ναούς της αρχαιότητας, το Ολυμπιείο είναι κορινθιακού ρυθμού, μήκους 110 μέτρων και πλάτους 43, ενώ στο εσωτερικό του φιλοξενούσε δύο υπερμεγέθη χρυσελεφάντινα αγάλματα του Δία και –το μαντέψατε– του Αδριανού.

Info: Το εισιτήριο για το Ολυμπιείο κοστίζει 2 ευρώ

Σαφέστατα, οι τουριστικού – αρχαιολογικού ενδιαφέροντος βόλτες στην Αθήνα εκτείνονται πολύ πέρα από αυτόν τον κεντρικό άξονα που μετά τους Ολυμπιακούς μάθαμε να αποκαλούμε ενοποίηση, για να περιλάβουν σχεδόν κάθε γωνιά της πόλης. Απλά, τις περισσότερες φορές δεν κοιτάμε αρκετά προσεκτικά για να αντιληφθούμε το ενδιαφέρον αυτό σε «τυχαία» σημεία.

Πόσες φορές, για παράδειγμα, από τότε που ολοκληρώθηκε η ανάπλαση στο Μοναστηράκι σκύψατε στο άνοιγμα στα αριστερά του σταθμού για να δείτε έκθαμβοι τα νερά του Ηριδανού να κυλάνε λες και δε χτίσαμε ποτέ μια πόλη από πάνω του; Ή πόσες φορές δεν κατευθυνθήκατε προς την Ιερά Οδό μέσα στην κίνηση και τη σκόνη του μεσημεριού της πόλης, αγνοώντας την είσοδο της Ακαδημίας του Πλάτωνα, την οποία τελικά, αφού η ενοποίηση δεν την περιέλαβε, αφήσαμε να αποπνέει εικόνα εγκατάλειψης δίπλα στο glam του Κεραμεικού; Όσο κλισέ κι αν ακουστεί, πριν απαντήσετε πως όλοι ξέρουμε ποιους να κατηγορήσουμε, σκεφτείτε μήπως έχουμε κι εμείς ένα μικρό μερίδιο ευθύνης σε αυτό.

Info:
Οι αρχαιολογικοί χώροι της Αθήνας παραμένουν ανοικτοί καθημερινά, από τις 8.30 το πρωί μέχρι τις 20.00 το βράδυ, μέχρι και τις 31 Οκτωβρίου, οπότε το ωράριο αλλάζει.
Το ενιαίο εισιτήριο κοστίζει 12 ευρώ (6 ευρώ το μειωμένο) και περιλαμβάνει την Ακρόπολη, την Αρχαία Αγορά, τον Άρειο Πάγο, το Αρχαιολογικό Μουσείο Κεραμεικού και το Μουσείο Αρχαίας Αγοράς Αθηνών.