Πάσχα στις Κυκλάδες: Έθιμα, εικόνες και γεύσεις σε 18 νησιά

της Έλενας Μπούλια

Αύρα θαλασσινή και ατμόσφαιρα κατανυκτική. Μπορεί το καλοκαίρι να απέχει ακόμα μερικούς μήνες, όμως το νησί παραμένει ιδανικός προορισμός και το Πάσχα. Και όταν λέμε Πάσχα στο νησί, εννοούμε Πάσχα στις Κυκλάδες –στο γραφικότερο νησιωτικό σύμπλεγμα των ελληνικών θαλασσών, με τα αμέτρητα έθιμα που καταφέρνουν να διατηρούν το χρώμα τους και, φυσικά, τους υποστηρικτές τους.

Ταξιδεύουμε στα δεκαοκτώ δημοφιλέστερα νησιά των Κυκλάδων και μαθαίνουμε τα πάντα για τα παραδοσιακά πασχαλινά τους έθιμα, καθώς και πού θα δούμε, θα ακούσουμε και θα… γευθούμε τα καλύτερα.

Τήνος
Έχοντας ταυτιστεί με τον λεγόμενο ”θρησκευτικό τουρισμό”, γεγονός που μάλλον την αδικεί, η Τήνος θεωρείται ένας εκ των κλασσικότερων προορισμών για τις πασχαλινές αποδράσεις.

Με πλήθος κόσμου να συρρέει κάθε χρόνο για να παρακολουθήσει τις εορταστικές εκδηλώσεις και να επισκεφθεί τον ναό της Παναγίας, το Πάσχα στην Τήνο είναι αυθεντικά παραδοσιακό, χωρίς να «φορτώνεται» τον κοσμοπολιτισμό άλλων κυκλαδίτικων νησιών, αλλά και χωρίς να στερείται επιλογών για όσους δεν επιθυμούν να περάσουν όλο το τετραήμερο παρακολουθώντας θρησκευτικές εκδηλώσεις.

Πανέμορφα χωριά, ορεινά στην πλειοψηφία τους, με πυκνή βλάστηση που έρχεται σε άμεση αντίθεση με το άγονο κυκλαδίτικο τοπίο, παραδοσιακά πέτρινα κτίσματα και αρχοντικά, γραφικά καλντερίμια και περιστερώνες, ενδιαφέροντα μουσεία και ιδιαίτερο ύφος, προκαλούν τον επισκέπτη να εξερευνήσει τη γοητεία τους. Ιδιαίτερα αυτήν την εποχή, που ο… ανταγωνισμός των δελεαστικών παραλιών του νησιού δεν είναι ακόμα ενεργός, θα έχετε την ευκαιρία να ανακαλύψετε απερίσπαστοι τον πραγματικό χαρακτήρα της Τήνου.

Για την περίπτωση που κινδυνεύσετε να χαθείτε, καθώς τα χωριά είναι μάλλον πολλά για ένα τετραήμερο, προτείνουμε να επισκεφθείτε τον Πύργο και την Καρδιανή, που είναι δύο από τα γοητευτικότερα, για την αρχιτεκτονική ιδιαιτερότητα και το καταπράσινο τοπίο με τα τρεχούμενα νερά αντίστοιχα. Αξίζει, επίσης, να δείτε το σεληνιακό τοπίο στον Βώλακα, αποτέλεσμα ενός μοναδικού παγκοσμίως γεωλογικού σχηματισμού.

Όσον αφορά τα πασχαλινά έθιμα, εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζει η περιφορά των επιταφίων των καθολικών και ορθόδοξων εκκλησιών, που συναντιούνται στην Εξέδρα της Χώρας όλοι μαζί. Ένας από αυτούς, ο επιτάφιος του Αγίου Νικολάου, μπαίνει στη θάλασσα, με τους αναμμένους πυρσούς και το φλεγόμενο σταυρό του να δημιουργούν ένα μοναδικό θέαμα.

Η Ανάσταση στον ναό της Παναγίας, στη Χώρα, είναι μια καλή επιλογή αν μπορείτε να παραβλέψετε τα πλήθη κόσμου που την παρακολουθούν. Διαφορετικά, επιλέξτε κάποια από τις αμέτρητες εκκλησίες ή τα ξωκλήσια που βρίσκονται σε όλο το νησί. Την Κυριακή του Πάσχα μπορείτε να παρακολουθήσετε την τελετή της Αγάπης, που πραγματοποιείται στην Εξέδρα της Χώρας.

Πού να φάτε:
Για παραδοσιακές τηνιακές γεύσεις, επισκεφθείτε το «Κουτούκι της Ελένης» (τηλ. 2283024857), στη Χώρα –εξαίσιες οι μαραθοτηγανίτες αλλά και οι «πειραγμένες» συνταγές, όπως το κοτόπουλο με μπύρα– και τα «Οινομαγειρέματα», στον Πάνορμο. Δοκιμάστε οπωσδήποτε τη λούτζα, είδος αλλαντικού που θυμίζει προσούτο, το παραδοσιακό τηνιακό τυρί και τους θαλασσινούς μεζέδες. Για τα ξενύχτια σας, φροντίζει ο Κουρσάρος, στη Χώρα, με καλή ροκ μουσική και κεφάτη ατμόσφαιρα που κρατάει μέχρι το πρωί.

Μύκονος
«Η Μύκονος ανοίγει το Πάσχα», λένε όσοι την ξέρουν καλά. Ακόμα και όταν το Πάσχα πέφτει σχεδόν... χειμώνα; Θα ρωτήσει ο ανεξοικείωτος με τον δημοφιλέστερο ελληνικό προορισμό επισκέπτης. Η απάντηση είναι αναμφίβολα «ναι». Όσα μαγαζιά δεν είναι ήδη ανοικτά προετοιμάζονται πυρετωδώς για τις ημέρες της μεγάλης εβδομάδας που κατά κανόνα ανοίγει τη νέα σεζόν.

Η Μύκονος δεν μπορεί να σας «υποσχεθεί» το παραδοσιακό ελληνικό Πάσχα με τις γραφικές σκηνές και την ασκητική αίσθηση. Αυτό, ωστόσο, δεν σημαίνει ότι το Πάσχα εκεί θα είναι ολόιδιο με αυτό στην πόλη. Τα φρεσκοασπρισμένα δρομάκια και τα φρεσκοβαμμένα σπίτια στη Χώρα με τις μενεξεδί μπουκαμβίλιες στα παράθυρα και στα μπαλκόνια εγγυώνται χρώμα ελληνικής ανοιξιάτικης υπαίθρου, ενώ η Μικρή Βενετία με τα σπίτια χτισμένα μέσα στη θάλασσα υπόσχεται μια -περιορισμένη έστω- ξεχωριστή ματιά στην κυκλαδική αρχιτεκτονική παράδοση.

Για την Μεγάλη Παρασκευή καλείστε να διαλέξετε ανάμεσα σε τρεις επιταφίους: της Μητρόπολης, της Πανάχραντος ή της Αγίας Κυριακής –χωρίς όμως αυτό να αποτελεί δίλημμα, αφού και οι τρεις κάποια στιγμή συναντώνται. Για την ημέρα της Ανάστασης επίσης δεν υπάρχει… δίλημμα, αλλά για άλλο λόγο: Οι «ειδικοί» συμφωνούν πως το μοναστήρι στην Άνω Μερά είναι η γραφικότερη και στην ουσία η «μόνη» λύση.

Ανήμερα το Πάσχα δεν έχετε παρά να πεταχτείτε μέχρι την Άνω Μερά. Και το αρνάκι σας θα βρείτε να φάτε και ό,τι άλλο προστάζει η παράδοση λόγω της ημέρας. Απογευματάκι, όμως, επιστροφή στην Χώρα: Είναι η ώρα που καίνε τον Ιούδα.

Πού να φάτε:
Στο ουζερί-εστιατόριο «Ανέπλωρα» (τηλ. 22890 72470 – 72480), στην περιοχή του Καλαφάτη πάνω από τον όρμο της Αγίας Άννας, το οποίο μάλιστα μένει ανοιχτό όλον τον χρόνο, για να εξυπηρετεί και τους Μυκονιάτες που το λατρεύουν. Για σκορπίνα στα κάρβουνα και την ψαρόσουπα προτείνουμε το «Ψαράδικο Ανδρέα Άγριου», στην παραλία Λιά, ένα μικρό ταβερνάκι που συνήθιζε να επισκέπτεται ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης. Τέλος, για γνήσια ελληνική κουζίνα και κρεατοφαγία με ψησταριά στα κάρβουνα και στη σούβλα προτιμήστε τον «Βαγγέλη» και τα «Γουρουνόπουλα», στην Άνω Μερά.

Σαντορίνη
Τα απότομα βράχια, τα πολύχρωμα κυκλαδίτικα κτίσματα, οι βυζαντινές εκκλησίες, το καταγάλανο πέλαγος, τα τέσσερα νησάκια που βρίσκονται απέναντι, η Θηρασιά, το Ασπρονήσι, η Νέα και η Παλαιά Καμένη, και το ηφαίστειο, στο οποίο η Σαντορίνη οφείλει την ιδιαιτερότητά της, συνθέτουν τη μαγευτική εικόνα του μοναδικού αυτού κυκλαδίτικου νησιού.

Στην δυτική πλευρά του νησιού οι απότομοι γκρεμοί με κάτασπρα σπίτια χτισμένα ακόμη και μέσα στα βράχια συνθέτουν ένα τοπίο ακατέργαστης φυσικής ομορφιάς. Αντίθετα, στην άλλη πλευρά του νησιού, στα ανατολικά, συναντάμε αμμώδεις παραλίες που βρέχονται από τα καταγάλανα νερά του Αιγαίου.

Η πρωτεύουσα του νησιού, τα Φηρά, είναι ένα πανέμορφο χωριό με στενά σοκάκια που ανηφορίζουν, στοές και εκπληκτική θέα στη θάλασσα και στον κόλπο όπου βρίσκονται τα δύο νησιά, η Παλαιά και η Νέα Καμένη. Έξω από τα Φηρά, περίπου 10 χλμ. βρίσκεται η Οία, παραδοσιακός οικισμός, με σπίτια χτισμένα μέσα στα βράχια, νεοκλασικά αρχοντικά, παραδοσιακά μονοπάτια, εκκλησίες βαμμένες σε παλ αποχρώσεις, θέα στην καλντέρα και στο πέλαγος, αυλές πολύχρωμες και μυρωδάτες και το περίφημο ηλιοβασίλεμα, το οποίο, ιδιαίτερα κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, παρακολουθείται από εκατοντάδες επισκέπτες κάθε εθνικότητας.

Το Πάσχα είναι ίσως η καλύτερη εποχή του χρόνου για να επισκεφθεί κανείς το νησί. Τα δε έθιμά της, τα οποία διατηρούνται ακόμα ανέπαφα, είναι σχεδόν συγκινητικά. Έτσι, την Μεγάλη Παρασκευή θα ακολουθήσετε την περιφορά του Επιταφίου στο χωριό Πύργος, εκεί όπου χιλιάδες τενεκεδάκια ανάβουν φωτίζοντας το χωριό, στο οποίο το ρεύμα για λίγη ώρα διακόπτεται, δημιουργώντας ένα μαγικό σκηνικό. Αντίστοιχο έθιμο λαμβάνει χώρα και στο Ακρωτήρι.

Το βράδυ της Ανάστασης κόβεται το ρεύμα και στο μοναστήρι του Προφήτη Ηλία, όπου το ποίμνιο φωτίζεται αποκλειστικά από τα αμέτρητα κεριά. Ο ηγούμενος του μοναστηριού εκεί, μάλιστα, απαγορεύει τα βεγγαλικά κατά το «Χριστός Ανέστη», οπότε, αν βρεθείτε εκεί, θα είναι ίσως η πρώτη φορά που θα ακούσετε ολόκληρη την ψαλμωδία. Αν θέλετε βεγγαλικά και πυροτεχνήματα, σας προτείνουμε Ανάσταση στο χωριό Εμπορειό.

Τέλος, την Κυριακή του Πάσχα οι ντόπιοι σουβλίζουν στα σπίτια τους και γενικά το νησί «ησυχάζει». Πολλές ταβέρνες και εστιατόρια κλείνουν εκείνη την ημέρα, οπότε θα ήταν προτιμότερο να συνεννοηθείτε με τους υπευθύνους του ξενοδοχείου σας σχετικά με το πού μπορείτε να φάτε.

Πού να φάτε:
Στη Σαντορίνη θα βρείτε εστιατόρια που καλύπτουν όλα τα γούστα. Προτείνουμε το «1800» στην Οία (τηλ. 2286071800), το οποίο στεγάζεται σε ένα αρχοντικό του 18ου αιώνα, και η κουζίνα του οποίου συνδυάζει παραδοσιακά ντόπια υλικά με τεχνικές και υλικά υψηλής γαστρονομίας, διατηρώντας έντονο μεσογειακό προσανατολισμό. Επίσης, το εστιατόριο «Selene», πάνω στην Καλντέρα (τηλ. 2286022249), με εξαίσια θέα του ηφαιστείου, προσφέρει μοντέρνα fusion κουζίνα με πολλές επιρροές.

Πάρος
Αν και η Πάρος αποτελεί από μόνη της ιδανικό προορισμό όλες τις εποχές του χρόνου, το Πάσχα αναβιώνει στο νησί το μοναδικό έθιμο της αναπαράστασης των Παθών κατά την περιφορά του Επιταφίου στα ορεινά χωριά Μάρπησσα, Μάρμαρα, Πρόδρομο, Λεύκες και Άσπρο Χωριό. Καθώς ο Επιτάφιος περνά τα δρομάκια των νησιών κάνει συνολικά 15 στάσεις στις οποίες αναπαριστώνται ζωντανές εικόνες των Παθών του Χριστού όπου τα παιδιά ντυμένα Ρωμαίοι στρατιώτες ή μαθητές του Χριστού παρουσιάζουν σκηνές από την είσοδο στα Ιεροσόλυμα, τον «Μυστικό Δείπνο», το μαρτύριο της Σταύρωσης κ.α., ενώ σε κάθε μία από αυτές τις στάσεις φωτίζεται εντυπωσιακά και ένα σημείο του βουνού.

Το βράδυ του Σαββάτου το έθιμο κορυφώνεται με την αναπαράσταση της Ανάστασης μέσα σε μία εκθαμβωτική ατμόσφαιρα χιλιάδων κεριών και αμέτρητων πυροτεχνημάτων που φωτίζουν μαγευτικά τον ουρανό του Αιγαίου. Δεν τελειώνει, όμως, εκεί. Την Κυριακή του Πάσχα οι εκδηλώσεις συνεχίζονται, τόσο με τα γλέντια και το σούβλισμα των αρνιών, όσο και με το «κάψιμο του Εβραίου», καθώς και με το «Πάσχα της Αγάπης», όπου σε πολλά σημεία του νησιού προσφέρεται στους επισκέπτες φαγητό και κρασί, ενώ οι τοπικές ορχήστρες ξεσηκώνουν τους παρευρισκόμενους με τα ρομαντικά τραγούδια της «Κούνιας».

Στο ταξίδι σας στην Πάρο αξίζει να κάνετε τις βόλτες σας στο γραφικό λιμανάκι της Νάουσας, όπου μπορείτε άλλωστε να καθήσετε για φαγητό, ποτό ή καφέ σε ένα από τα αμέτρητα μαγαζάκια. Θα βρεθείτε σίγουρα στα στενάκια της Παροικιάς και στην Παναγία την Εκατονταπυλιανή, η οποία τελεί τις πιο λαμπρές λειτουργίες του νησιού. Και θα ανηφορήσετε στον Άγιο Κωνσταντίνο, περιοχή γνωστή και ως Κάστρο, για να απολαύσετε τη μοναδική θέα.

Πού να φάτε:
Στην «Pervolaria» (τηλ. 22840 51721-52926), ένας πανέμορφος κήπος στη Νάουσα, στο «Barbarossa» (τηλ. 2284051391 – 6946335840) για φρέσκο ψάρι στη Νάουσα, στο «Ουζερί των Ναυτικών» για ψαρομεζέδες, επίσης στη Νάουσα, στον «Μανώλη» για… τα πάντα, στην Αλυκή, και στο «Μυστικό» πίσω από το λιμανάκι της Αλυκής.

Αμοργός
Στην Αμοργό το Πάσχα έχει ιδιαίτερο χρώμα χάρη σε όλες τις παλιές παραδόσεις που αναβιώνουν στα χωριά της. Οι εκδηλώσεις και τα έθιμα διαρκούν άλλωστε σχεδόν δύο εβδομάδες -μία πριν και μία μετά το Πάσχα- κάτι που ενισχύει το θρησκευτικό αίσθημα στους κατοίκους και τους επισκέπτες του νησιού. Έτσι, το Σάββατο του Λαζάρου μοιράζονται σε όλα τα σπίτια μεγάλοι σταυροί φτιαγμένοι από φύλλα βαγιάς (φοινικιά), από κάποιο παιδί που του έχει αναθέσει ο παπάς του χωριού να τα μοιράσει. Παλιά οι νοικοκυρές έδιναν αυγά και άλλα είδη στο παιδί. Σήμερα δίνουν συνήθως χρήματα ή άλλα κεράσματα της εποχής. Στους σταυρούς αυτούς αργότερα δένουν ένα κλωνάρι ελιά και το απόγευμα στον εσπερινό ή την άλλη μέρα το πρωί τους πηγαίνουν στην εκκλησία για να λειτουργηθούν. Στη Χώρα, στην εκκλησία των Αγίων Πάντων, στολίζεται ένα μεγάλο κλωνάρι ελιά με κατασκευές από βάγια (σταυρουδάκια σε διάφορα σχήματα, αλογάκια, δακτυλίδια κ.τ.λ.). και μετά το πέρας της λειτουργίας γίνεται περιφορά της εικόνας του Βαϊοφόρου και του στολισμένου κλωναριού ελιάς σε όλο το χωριό. Όταν επιστρέψει η πομπή στην εκκλησία, οι πιστοί παίρνουν τα βάγινα στολίδια και κλωνάρια από την ελιά και τα κρατούν σαν φυλαχτά.

Η ίδια διαδικασία ακολουθείται κατά τον στολισμό του Επιταφίου στο Μοναστήρι της Χοζοβιώτισσας, με τη συμμετοχή ντόπιων και παραθεριστών. Μετά, μάλιστα, την ακολουθία των Ωρών και της Αποκαθηλώσεως παρατίθεται νηστίσιμο γεύμα στους επισκέπτες αποτελούμενο από χαλβά, ελιές, φρούτα και ταχινόσουπα. Μετά το γεύμα και προς το μεσημέρι, ψέλνονται τα Εγκώμια και γίνεται η περιφορά του Επιταφίου μέσα στους χώρους της Μονής.

Το βράδυ της Μεγάλης Παρασκευής γίνεται σε όλα τα χωριά η περιφορά του Επιταφίου. Κατά την περιφορά καίνε στους δρόμους φωτιές και ανάβουν δάδες ενώ συγχρόνως κτυπούν πένθιμα οι καμπάνες όλων των Εκκλησιών. Η μυρωδιά από τα ντόπια αρωματικά βότανα που έχουν σκορπιστεί στους δρόμους συμβάλλει στη μυσταγωγική ατμόσφαιρα. Μετά το τέλος της περιφοράς μπροστά στην πόρτα της Εκκλησίας, οι άντρες σηκώνουν στους ώμους τους τον Επιτάφιο και, μπαίνοντας στην Εκκλησία, περνάει από κάτω όλος ο κόσμος.

Το Μεγάλο Σάββατο κάθε σπίτι ετοιμάζει το σφαχτό «ρίφι ή αρνί». Αυτό κατά το παλαιό έθιμο ψήνεται στον φούρνο, το οποίο έχουν γεμίσει οι γυναίκες με ρύζι και διάφορα άλλα μυρωδικά. Αρνί ή κατσίκι στη σούβλα δεν συνηθίζεται στην Αμοργό.

Την Κυριακή του Πάσχα, με τις καμπάνες όλων των Εκκλησιών να κτυπούν χαρμόσυνα, αρκετός κόσμος πηγαίνει στο Μοναστήρι της Χοζοβιώτισσας. Από εκεί παίρνουν την εικόνα της Παναγίας, συνοδευόμενη από την εικόνα του Αγίου Γεωργίου, τα λάβαρα της Αναστάσεως και τα εξαπτέρυγα και πεζή ανεβαίνουν το μονοπάτι προς την Χώρα. Στην είσοδο του χωριού περιμένει κόσμος και Ιερείς για να υποδοχθούν τις εικόνες και όλοι μαζί καταλήγουν στον Ναό του Φωτοδότη Χριστού -Μετόχι της Ιεράς Μονής- όπου γίνεται ο εσπερινός της Αγάπης και στο τέλος μοιράζονται κόκκινα αυγά.

Κατά την διαμονή σας στην Αμοργό αξίζουν μια βόλτα οι τρεις πύργοι, διαφορετικών χρονικών περιόδων, στην βόρεια και τη νότια πλευρά της Χώρας. Τέλος, η κάτω Μεριά του νησιού σίγουρα αξίζει περαιτέρω εξερεύνησης. Αποτελείται από τα χωριά Καμάρι, Βρούτσι, Κολοφάνα, Αρκεσίνη και το συνοικισμό Ραχούλα, ενώ σίγουρα θα πρέπει να επισκεφθείτε τον ερημικό κόλπο του Μούρου κοντά στο Βρούτσι, γνωστός για τη σκούρα άμμο του.

Πού να φάτε:
Στον όρμο της Αιγιάλης θα βρείτε την ταβέρνα «το Κοράλλι» (τηλ. 22850 73217), για καταπληκτικό φρέσκο ψάρι από τα καΐκια της οικογένειας. Για καφέ και ούζο με μεζεδάκια επιβάλλεται ο παραδοσιακός «Αμοργιαλός», στην είσοδο του λιμανιού, ενώ στο «Σαντουράκι» (τηλ. 22850 73054, 6932104257), στην κεντρική πλατεία των Θολαριών, πέρα από γνήσια αμοργιανή κουζίνα που θα γευθείτε, θα διασκεδάσετε με τις ζωντανές ρεμπέτικες βραδιές.

Εικόνες, μυρωδιές και γεύσεις πασχαλινής παράδοσης στα νησιά των Κυκλάδων:
* Ανάφη (φωτο): Το απόγευμα του Μεγάλου Σαββάτου σε όλο το χωριό είναι διάχυτη η μυρωδιά του ξύλου από τα αμπελόκλαδα που καίγονται από το πρωί για να προετοιμάσουν το «φουρνί» να δεχτεί το κατσικάκι με αναφιώτικο τυρί, σκεπασμένο καλά με αλουμινόχαρτο. Το γιορτινό τραπέζι περιλαμβάνει, επίσης, κίτρινο ψωμί -ή αλλιώς τυρόπιτα- και μελιτερά, δηλαδή γλυκίσματα με φρέσκια μυζήθρα.
* Άνδρος: Το βράδυ της Ανάστασης οι νέοι τοποθετούν σιδερένιους σωλήνες στο χώμα, τους γεμίζουν με μπαρούτι και τους πυροδοτούν. Την ημέρα της Ανάστασης οι ντόπιοι τρώνε τον παραδοσιακό «λαμπριάτη», ψητό αρνί ή κατσίκι στο φούρνο γεμιστό με λαχανικά, φαγητό που μπορείτε να βρείτε και σε κάποιες ταβέρνες του νησιού.
* Κύθνος: Το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου γίνεται το «συχώριο». Οι πιστοί φέρνουν στην εκκλησία κρέας ψητό, κρασί και ψωμί, τα οποία έχει ευλογήσει ο παπάς, και τα προσφέρουν στους παρευρισκόμενους για την ανάπαυση των ψυχών των δικών τους ανθρώπων. Χαρακτηριστικό έθιμο του νησιού είναι αυτό της "Κούνιας", κατά το οποίο την Κυριακή του Πάσχα, στην πλατεία του νησιού, στήνεται μία κούνια στην οποία αιωρούνται αγόρια και κορίτσια ντυμένα με παραδοσιακές στολές. Στο παρελθόν η κούνια αποτελούσε «τόπο προξενιού» ανάμεσα σε νέες και νέους, ενώ πολλά αγόρια ήλπιζαν να ζητήσουν εκεί σε γάμο την αγαπημένη τους.
* Ηρακλειά (φωτο): Την παραμονή του Πάσχα οι νοικοκυρές ετοιμάζουν μαγειρίτσα και μελιτίνια, γλυκίσματα που φτιάχνονται από φρέσκια ντόπια κατσικίσια μυζήθρα. Το απόγευμα προετοιμάζουν το παραδοσιακό γεμιστό κατσίκι με ρύζι και συκωταριά, το οποίο σιγοψήνεται στον ξυλόφουρνο μέχρι το τέλος της Αναστάσιμης ακολουθίας.
* Μήλος: Στο χωριό Πλάκες, το απόγευμα της Μεγάλης Παρασκευής γίνεται η αναπαράσταση της Αποκαθήλωσης του Χριστού. Την Κυριακή του Πάσχα πραγματοποιείται το «κάψιμο του Ιούδα», έθιμο που έχει τις ρίζες του στους πρώτους χριστιανικούς χρόνους. Την ίδια μέρα στις αυλές των εκκλησιών του Αγίου Σπυρίδωνα (Τριοβάσαλος) και του Αγίου Γεώργιου (Πέρα Τριοβασάλος) λαμβάνει χώρα το έθιμο του «μπαρουτιού».
* Νάξος: Με ιδιαίτερη θρησκευτική κατάνυξη γιορτάζεται το Πάσχα στα μοναστήρια και τις εκκλησιές του νησιού. Την Μεγάλη Παρασκευή οι κοπέλες καθαρίζουν τις εκκλησιές, στολίζουν τον Επιτάφιο και μετά ακολουθεί η περιφορά. Στο πασχαλινό τραπέζι ξεχωρίζει το παραδοσιακό «πάτουδο», κατσικάκι γεμιστό με εντόσθια, λαχανικά, ρύζι, αυγά και τυρί ψημένο στο φούρνο.
* Ίος (φωτο): Την Μεγάλη Παρασκευή, μετά την Αποκαθήλωση, οι νέοι του νησιού παίζουν τις «μπάλες», ένα παιχνίδι με μικρές σιδερένιες κόκκινες και πράσινες μπάλες. Κατά την Περιφορά των Επιταφίων των δύο Ενοριών του νησιού τα Εγκώμια ψάλλονται από χορωδίες γυναικών και κοριτσιών.
* Σέριφος: Το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου όλες οι οικογένειες πηγαίνουν στην εκκλησία με ένα καλαθάκι μέσα στο οποίο τοποθετούν τυρί, κουλούρια και τόσα κόκκινα αυγά όσα τα μέλη της οικογένειας. Μετά τα τέλος της λειτουργίας οι πιστοί μεταφέρουν το αναστάσιμο φως με λαμπάδες ή λιχνοφάναρα και επιστρέφουν στο σπίτι τους όπου με τη φλόγα σχηματίζουν έναν σταυρό στο ανώφλι της πόρτας –έθιμο που απαντάται σε όλη σχεδόν την Ελλάδα. Το Μεγάλο Σάββατο, μετά την Ανάσταση, οι κάτοικοι φτιάχνουν ένα ομοίωμα του Ιούδα το οποίο καίνε συμβολικά.
* Σίφνος: Εδώ υπάρχει το έθιμο του αναστάσιμου «χαιρετισμού» που διαρκεί σαράντα ημέρες. Την Μεγάλη Πέμπτη οι νοικοκυρές ετοιμάζουν τα παραδοσιακά «πουλιά της Λαμπρής», τα οποία είναι πασχαλινές κουλούρες σε διάφορα σχήματα ζώων και πουλιών, στολισμένες με κόκκινα αυγά. Κατά την εσπερινή ακολουθία οι νέοι σπεύδουν στα ξωκλήσια για να ανάψουν τα καντήλια και επιστρέφουν αργότερα για να στολίσουν τον Επιτάφιο. Το Μεγάλο Σάββατο αξίζει να βρεθείτε στην Μονή της Παναγίας της Βρυσιανής και στην Παναγία την Κόχη στον Αρτεμώνα καθώς εκεί η λειτουργία είναι πιο κατανυκτική. Ενώ την Κυριακή του Πάσχα, όλα τα σπίτια ετοιμάζουν το πασχαλιάτικο αρνί στο «μαστέλο» (πήλινο δοχείο) με άνηθο και ντόπιο κόκκινο κρασί. Στο εορταστικό τραπέζι υπάρχουν, επίσης, σπιτική ξινομυζήθρα και μελόπιτα, ένα τοπικό γλύκισμα από μέλι, μυζήθρα και αυγά. Το απόγευμα της ίδιας μέρας στην κεντρική πλατεία της Απολλωνίας οργανώνεται από τον Πολιτιστικό Σύλλογο Σίφνου το κάψιμο του Ιούδα.
* Σύρος: Ιδιαίτερα λαμπρές οι μέρες αυτές στο νησί, με τις δύο θρησκευτικές κοινότητες του νησιού, την Ορθόδοξη και την Καθολική, να γιορτάζουν, όταν συμπίπτει το ορθόδοξο με το καθολικό Πάσχα, μαζί. Την Μεγάλη Παρασκευή, οι δύο επιτάφιοι, καθολικός και ορθόδοξος, έχοντας ξεκινήσει από τις ενορίες τους, καταλήγουν και συναντώνται στην Πλατεία Μιαούλη, στην Ερμούπολη, όπου γίνεται δέηση. Κατά την περιφορά των ορθόδοξων Επιταφίων ακολουθούν τη λιτανεία πιστοί με κοντάρια όπου βρίσκονται κρεμασμένα χιτώνες, σφουγγάρι και ζάρια, τα οποία συμβολίζουν τα πάθη του Χριστού.

Όσο για το πρωί του Μεγάλου Σαββάτου, στην ορθόδοξη εκκλησία της Ανάστασης, στον λόφο Βροντάδο της Ερμούπολης, η Πρώτη Ανάσταση συνοδεύεται από ηχηρά χτυπήματα των στασιδιών. Μετά την λειτουργία της Ανάστασης, οι Καθολικοί κάνουν την περιφορά του αγάλματος του Ιησού τοποθετημένου σε χρυσό ανοικτό κουβούκλιο καλυμμένο με βιολέτες, λεμονανθούς και πασχαλιές και ακολουθούν τα πολύχρωμα λάβαρα των διαφόρων αδελφοτήτων.
* Σχοινούσα: Την ημέρα του Πάσχα όλοι οι κάτοικοι συγκεντρώνονται στην κεντρική πλατεία και παίζουν «μπίλιους», παραδοσιακό παιχνίδι παρόμοιο του «μπόουλινγκ».
* Κουφονήσια (φωτο): Ήδη από την Μεγάλη Πέμπτη, μετά το τέλος της ακολουθίας των Παθών, οι κάτοικοι συγκεντρώνονται στην εκκλησία και στολίζουν τον Επιτάφιο με άνθη. Μια γυναίκα ψάλλει το μοιρολόι της Παναγίας και οι υπόλοιπες παραμένουν στην εκκλησία κοντά στον Επιτάφιο μέχρι το πρωί. Τη Μεγάλη Παρασκευή το λιμάνι φωταγωγείται με δάδες και γίνεται η περιφορά του Επιταφίου. Ανήμερα του Πάσχα οι κάτοικοι γεύονται κατσίκι γεμιστό με ρύζι στον φούρνο, το παραδοσιακό φαγητό της ημέρας. Την επόμενη εορτάζεται ο πολιούχος Άγιος Γεώργιος με λειτουργία και λιτάνευση της εικόνας η οποία συνοδεύεται από ψαροκάικα που παραπλέουν την πομπή. Την λειτουργία ακολουθεί ένα μεγάλο πανηγύρι με δωρεάν προσφορά φαγητών και ποτών.
* Φολέγανδρος: Το Μεγάλο Σάββατο όλα τα σπίτια είναι ανοικτά για να δεχτούν την ευλογία της εικόνας της Παναγιάς, της οποίας η περιφορά διαρκεί τρεις μέρες. Την Κυριακή του Πάσχα η εικόνα μεταφέρεται στη Χώρα και τα στενά του Κάστρου με ομοβροντίες βεγγαλικών. Την δεύτερη ημέρα, η εικόνα περνάει από την Άνω Μεριά και τις αγροικίες, ενώ την τρίτη μέρα κατευθύνεται στον Πετούση και στο Λιβάδι για να καταλήξει στον Καραβοστάση όπου ο ιερέας ευλογεί τα σπίτια και όλα τα σκάφη που βρίσκονται στο λιμάνι. Το βράδυ η εικόνα επιστρέφει στο μοναστήρι της Παναγίας όπου παραμένει μέχρι το επόμενο Πάσχα.