Η Κρήτη που δεν ξέρουμε
Ψάχνουμε κρυμμένους αρχαίους θησαυρούς σε μυστηριακά σπήλαια, εξερευνούμε ενετικά κάστρα και βουτάμε σε μυστικές αμμουδιές κι απάτητους ορμίσκους, αφήνοντας πίσω μας τα πλήθη στον Μπάλο και την Κνωσό.
του Γιώργου Φλώκα
Απομονωμένες κατάξανθες παραλίες, κάστρα και αρχαιολογικοί θησαυροί, άγρια τοπία, ανεξερεύνητα σπήλαια, διάσημα φαράγγια, παραδοσιακοί οικισμοί και το μοναδικό φοινικόδασος της Ευρώπης αποτελούν, μεταξύ άλλων, το ψηφιδωτό που καλείται να συνθέσει ο επισκέπτης της Κρήτης.
Το Ενετικό Λιμάνι στα Χανιά, το κάστρο της Φορτέζας στο Ρέθυμνο, οι αρχαίες πόλεις της Κνωσού και της Φαιστού στο Ηράκλειο, το κάστρο του Σπιναλόγκα και το ανάκτορο της Ζάκρου είναι μερικά από τα ανθρώπινα επιτεύγματα που αξίζει να θαυμάσει κανείς στο νησί.
Από την άλλη πλευρά, και η φύση της Κρήτης είναι μοναδική, με τις εναλλαγές των τοπίων, τα χιλιάδες ανεξερεύνητα σπήλαια, τα φαράγγια και τις λίμνες, τα δαντελωτά παράλια και τους επιβλητικούς ορεινούς όγκους –με κορυφαίο τον Ψηλορείτη- δείχνουν ότι δεν αποτελεί σύμπτωση που το νησί κατοικείται από αρχαιοτάτων χρόνων και ευνόησε την ανάπτυξη μεγάλων πολιτισμών.
Σπήλαια στην Κρήτη
Μια από τις λιγότερο προβεβλημένες χάρες της Κρήτης είναι τα χιλιάδες ανεξερεύνητα σπήλαια, διασημότερα των οποίων είναι το Ίδαιο Άντρο και το Δίκταιο Άντρο (φωτό), τα οποία μάλιστα «ερίζουν» για το ποιο φιλοξένησε τη γέννηση του Δία καθώς ο Ησίοδος, στη Θεογονία του, δεν διευκρινίζει με ακρίβεια την τοποθεσία της γέννησης του αρχηγού των θεών στην Κρήτη.
Μόλις την προηγούμενη εβδομάδα, σπηλαιολόγοι βρήκαν εργαλεία λαθρανασκαφών στο σπήλαιο Λαβύρινθος της Μεσάρας, με πολλούς να κάνουν λόγο για αναζήτηση αρχαίου κρυμμένου θησαυρού και άλλους να υποστηρίζουν ότι εκεί είναι κρυμμένα τα λύτρα από την απαγωγή του Περικλή Παναγόπουλου. Το σπήλαιο βρίσκεται βόρεια της εύφορης πεδιάδας της Μεσάρας.
Εκτιμάται ότι ο αριθμός των σπηλαίων στην Κρήτη φθάνει τα 3.500, τα περισσότερα εκ των οποίων παραμένουν ανεξερεύνητα. Πρόσφατα δε, ανακαλύφθηκε το μεγαλύτερο σπήλαιο της Ελλάδας, με βάθος περίπου 825 μέτρα.
Το Δικταίο Αντρο, στην πλαγιά της οροσειράς Δίκτη στην Ανατολική Κρήτη φαίνεται ότι κατοικήθηκε από τη νεολιθική εποχή (6.000 π.Χ.). Η επίσκεψη αποζημιώνει τόσο λόγω της πανοραμικής θέας στη διαδρομή, όσο και λόγω του εντυπωσιακού σπηλαίου, με τη λίμνη και τους τεράστιους σταλακτίτες και σταλαγμίτες. Ένας εξ αυτών, ο εντυπωσιακότερος, στη μέση της λίμνης, αποκαλείται και «μανδύας του Δία». Σύμφωνα με το μύθο, εκεί είχε ραντεβού και ο Μίνωας, με τον πατέρα του, Δία, κάθε εννέα χρόνια για να παίρνει τους νόμους που θα εφάρμοζε.
Το σπήλαιο Ιδαίο Άντρο, με μήκος 40 μέτρα και πλάτος 50 μέτρα, διεκδικεί επίσης την τιμή της φιλοξενίας του πατέρα των θεών, ενώ αποτέλεσε μια από τις σπουδαιότερες τοποθεσίες λατρείας στην αρχαιότητα.
Βρίσκεται στον Ψηλορείτη, ενώ στη νότια πλευρά του βουνού, συναντά κανείς ακόμη μια λατρευτική τοποθεσία, το σπήλαιο των Καμαρών. Η διαδρομή έως εκεί, από μονοπάτι μέσα σε πυκνό δάσος, είναι συναρπαστική, αλλά θα πρέπει κανείς να είναι κατάλληλα προετοιμασμένος για πορεία 3-4 ωρών. Η θέα πάντως αποζημιώνει καθώς φαίνεται «πιάτο» τόσο η πεδιάδα της Μεσάρας όσο και το Λιβυκό Πέλαγος.
…τα κάστρα…
Εκτός από την Κνωσό και τη Φαιστό, τις δυο διασημότερες αρχαίες πόλεις του νησιού και τους αρχαιολογικούς τους θησαυρούς, η Κρήτη διαθέτει και πιο σύγχρονα μνημεία, «κληρονομιά» από την κατοχή των Ενετών και των Βενετών.
Η αρχιτεκτονική τους παρέμβαση επιδρά καταλυτικά στη διαμόρφωση της πόλης των Χανίων, με το Ενετικό Λιμάνι, ενώ απαράμιλλης ομορφιάς είναι τα κάστρα του νησιού, το Κάστρο της Φορτέζας στο Ρέθυμνο, και το Βενετσιάνικο Κάστρο στο νησί Σπιναλόγκα (φωτό) στον κόλπο του Μιραμπέλο.
Το εντυπωσιακό κάστρο του Σπιναλόγκα, στον κόλπο του Μιραμπέλο, θυμίζει άλλες εποχές, τότε που οι Βενετοί αποφάσιζαν να κατασκευάσουν ένα απόρθητο φρούριο στην είσοδο του κόλπου για να προφυλάξουν το λιμάνι από τις συχνές επιθέσεις. Τα μεγάλα τείχη στα βόρεια του νησιού ενσωματώνονται αρμονικά με το γρανίτη του νησιού, δημιουργώντας ένα απροσπέλαστο εμπόδιο στις ορέξεις των πειρατών και των Τούρκων. Ακόμη και όταν η Κρήτη κατακτήθηκε από τους Τούρκους το 1669, το νησί δεν «έπεσε» στα χέρια τους παρά μόλις το 1715. Και μάλιστα, όχι δια της βίας αλλά παραχωρήθηκε μέσω συνθηκολόγησης.
…και οι κρυμμένοι «θησαυροί»
Η Κρήτη βρίθει από μεγάλες και οργανωμένες παραλίες. Ωστόσο, δεν λείπουν και οι καλά κρυμμένοι από τους ντόπιους «θησαυροί», μικρότερες παραλίες με δυσκολότερη πρόσβαση, που αξίζουν μάλλον περισσότερο από τις οργανωμένες.
Καλό είναι το Βάι, η Ελούντα και η Αγία Πελαγία, αλλά ένα τόσο μεγάλο νησί όπως η Κρήτη προσφέρει τεράστια ποικιλία από επίγειους παραδείσους που δεν κατοικούνται από τα θορυβώδη θηλαστικά του είδους τουρίστους-τουρίστους.
Ένα τέτοιο μέρος, με γαλαζοπράσινες παραλίες και δάση από κέδρους, είναι το νησί Χρυσή -ίσως να το έχετε ακουστά και ως Γαϊδουρονήσι. Το καραβάκι σε παίρνει από την Ιεράπετρα και σε «εγκαταλείπει» σε ένα τροπικό νησάκι, με πεντακάθαρα νερά και μοναδικό τοπίο. Οι δυο ταβέρνες του νησιού «σπάνε» την αίσθηση απομόνωσης, αλλά είναι σίγουρα χρήσιμες.
Η παραλία της Ψιλής Άμμου, στη Λούτρα της Νότιας Κρήτης, παρά το εμπορικό της όνομα, δεν είναι ιδιαίτερα διαδεδομένη λόγω της δυσκολίας στην πρόσβαση, καθώς απαιτείται κατάβαση μισής ώρας από την αρχή του Φαραγγιού του Τράχουλα. Ωστόσο, η παραλία, αποκλεισμένη από τους ορεινούς όγκους, δικαιώνει τους τολμηρούς.
Κοντά στο χωριό Λουτρό βρίσκεται μια από τις ομορφότερες παραλίες του νησιού, αυτή των Γλυκών Νερών (φωτό επάνω αριστερά). Απομονωμένη παραλία, στην οποία μπορεί κανείς να πάει είτε με καϊκι είτε με πεζοπορία μιας ώρας περίπου από μονοπάτι.Χαρακτηριστικό της, ο τρομερός γκρεμός που ορθώνεται από πάνω της και τα πρασινογάλαζα νερά, ενώ το όνομά της το πήρε από το γεγονός ότι αν σκάψεις στην άμμο, αναβλύζει παγωμένο γλυκό νερό από τα Λευκά Όρη.
Αντίστοιχης ομορφιάς, αλλά όχι τόσο πολύ διαδεδομένες είναι, η παραλία του Δισκού (φωτό), η παραλία στο Αγριοφάραγγο, η Κόκκινη Άμμος και το Κομό δίπλα στα Μάταλα, τα δεκάδες μικρά κολπάκια ανάμεσα στα χωριά Δαμνόνι και Σφηνάρι και η παραλία της Ορθής Αμμου ανατολικά από το Φραγκοκάστελο.
Απομονωμένες κατάξανθες παραλίες, κάστρα και αρχαιολογικοί θησαυροί, άγρια τοπία, ανεξερεύνητα σπήλαια, διάσημα φαράγγια, παραδοσιακοί οικισμοί και το μοναδικό φοινικόδασος της Ευρώπης αποτελούν, μεταξύ άλλων, το ψηφιδωτό που καλείται να συνθέσει ο επισκέπτης της Κρήτης.
Το Ενετικό Λιμάνι στα Χανιά, το κάστρο της Φορτέζας στο Ρέθυμνο, οι αρχαίες πόλεις της Κνωσού και της Φαιστού στο Ηράκλειο, το κάστρο του Σπιναλόγκα και το ανάκτορο της Ζάκρου είναι μερικά από τα ανθρώπινα επιτεύγματα που αξίζει να θαυμάσει κανείς στο νησί.
Από την άλλη πλευρά, και η φύση της Κρήτης είναι μοναδική, με τις εναλλαγές των τοπίων, τα χιλιάδες ανεξερεύνητα σπήλαια, τα φαράγγια και τις λίμνες, τα δαντελωτά παράλια και τους επιβλητικούς ορεινούς όγκους –με κορυφαίο τον Ψηλορείτη- δείχνουν ότι δεν αποτελεί σύμπτωση που το νησί κατοικείται από αρχαιοτάτων χρόνων και ευνόησε την ανάπτυξη μεγάλων πολιτισμών.
Σπήλαια στην Κρήτη
Μια από τις λιγότερο προβεβλημένες χάρες της Κρήτης είναι τα χιλιάδες ανεξερεύνητα σπήλαια, διασημότερα των οποίων είναι το Ίδαιο Άντρο και το Δίκταιο Άντρο (φωτό), τα οποία μάλιστα «ερίζουν» για το ποιο φιλοξένησε τη γέννηση του Δία καθώς ο Ησίοδος, στη Θεογονία του, δεν διευκρινίζει με ακρίβεια την τοποθεσία της γέννησης του αρχηγού των θεών στην Κρήτη. Μόλις την προηγούμενη εβδομάδα, σπηλαιολόγοι βρήκαν εργαλεία λαθρανασκαφών στο σπήλαιο Λαβύρινθος της Μεσάρας, με πολλούς να κάνουν λόγο για αναζήτηση αρχαίου κρυμμένου θησαυρού και άλλους να υποστηρίζουν ότι εκεί είναι κρυμμένα τα λύτρα από την απαγωγή του Περικλή Παναγόπουλου. Το σπήλαιο βρίσκεται βόρεια της εύφορης πεδιάδας της Μεσάρας.
Εκτιμάται ότι ο αριθμός των σπηλαίων στην Κρήτη φθάνει τα 3.500, τα περισσότερα εκ των οποίων παραμένουν ανεξερεύνητα. Πρόσφατα δε, ανακαλύφθηκε το μεγαλύτερο σπήλαιο της Ελλάδας, με βάθος περίπου 825 μέτρα.
Το Δικταίο Αντρο, στην πλαγιά της οροσειράς Δίκτη στην Ανατολική Κρήτη φαίνεται ότι κατοικήθηκε από τη νεολιθική εποχή (6.000 π.Χ.). Η επίσκεψη αποζημιώνει τόσο λόγω της πανοραμικής θέας στη διαδρομή, όσο και λόγω του εντυπωσιακού σπηλαίου, με τη λίμνη και τους τεράστιους σταλακτίτες και σταλαγμίτες. Ένας εξ αυτών, ο εντυπωσιακότερος, στη μέση της λίμνης, αποκαλείται και «μανδύας του Δία». Σύμφωνα με το μύθο, εκεί είχε ραντεβού και ο Μίνωας, με τον πατέρα του, Δία, κάθε εννέα χρόνια για να παίρνει τους νόμους που θα εφάρμοζε.
Το σπήλαιο Ιδαίο Άντρο, με μήκος 40 μέτρα και πλάτος 50 μέτρα, διεκδικεί επίσης την τιμή της φιλοξενίας του πατέρα των θεών, ενώ αποτέλεσε μια από τις σπουδαιότερες τοποθεσίες λατρείας στην αρχαιότητα.
Βρίσκεται στον Ψηλορείτη, ενώ στη νότια πλευρά του βουνού, συναντά κανείς ακόμη μια λατρευτική τοποθεσία, το σπήλαιο των Καμαρών. Η διαδρομή έως εκεί, από μονοπάτι μέσα σε πυκνό δάσος, είναι συναρπαστική, αλλά θα πρέπει κανείς να είναι κατάλληλα προετοιμασμένος για πορεία 3-4 ωρών. Η θέα πάντως αποζημιώνει καθώς φαίνεται «πιάτο» τόσο η πεδιάδα της Μεσάρας όσο και το Λιβυκό Πέλαγος.
…τα κάστρα…
Εκτός από την Κνωσό και τη Φαιστό, τις δυο διασημότερες αρχαίες πόλεις του νησιού και τους αρχαιολογικούς τους θησαυρούς, η Κρήτη διαθέτει και πιο σύγχρονα μνημεία, «κληρονομιά» από την κατοχή των Ενετών και των Βενετών. Η αρχιτεκτονική τους παρέμβαση επιδρά καταλυτικά στη διαμόρφωση της πόλης των Χανίων, με το Ενετικό Λιμάνι, ενώ απαράμιλλης ομορφιάς είναι τα κάστρα του νησιού, το Κάστρο της Φορτέζας στο Ρέθυμνο, και το Βενετσιάνικο Κάστρο στο νησί Σπιναλόγκα (φωτό) στον κόλπο του Μιραμπέλο.
Το εντυπωσιακό κάστρο του Σπιναλόγκα, στον κόλπο του Μιραμπέλο, θυμίζει άλλες εποχές, τότε που οι Βενετοί αποφάσιζαν να κατασκευάσουν ένα απόρθητο φρούριο στην είσοδο του κόλπου για να προφυλάξουν το λιμάνι από τις συχνές επιθέσεις. Τα μεγάλα τείχη στα βόρεια του νησιού ενσωματώνονται αρμονικά με το γρανίτη του νησιού, δημιουργώντας ένα απροσπέλαστο εμπόδιο στις ορέξεις των πειρατών και των Τούρκων. Ακόμη και όταν η Κρήτη κατακτήθηκε από τους Τούρκους το 1669, το νησί δεν «έπεσε» στα χέρια τους παρά μόλις το 1715. Και μάλιστα, όχι δια της βίας αλλά παραχωρήθηκε μέσω συνθηκολόγησης.
…και οι κρυμμένοι «θησαυροί»
Η Κρήτη βρίθει από μεγάλες και οργανωμένες παραλίες. Ωστόσο, δεν λείπουν και οι καλά κρυμμένοι από τους ντόπιους «θησαυροί», μικρότερες παραλίες με δυσκολότερη πρόσβαση, που αξίζουν μάλλον περισσότερο από τις οργανωμένες. Καλό είναι το Βάι, η Ελούντα και η Αγία Πελαγία, αλλά ένα τόσο μεγάλο νησί όπως η Κρήτη προσφέρει τεράστια ποικιλία από επίγειους παραδείσους που δεν κατοικούνται από τα θορυβώδη θηλαστικά του είδους τουρίστους-τουρίστους.
Ένα τέτοιο μέρος, με γαλαζοπράσινες παραλίες και δάση από κέδρους, είναι το νησί Χρυσή -ίσως να το έχετε ακουστά και ως Γαϊδουρονήσι. Το καραβάκι σε παίρνει από την Ιεράπετρα και σε «εγκαταλείπει» σε ένα τροπικό νησάκι, με πεντακάθαρα νερά και μοναδικό τοπίο. Οι δυο ταβέρνες του νησιού «σπάνε» την αίσθηση απομόνωσης, αλλά είναι σίγουρα χρήσιμες.
Η παραλία της Ψιλής Άμμου, στη Λούτρα της Νότιας Κρήτης, παρά το εμπορικό της όνομα, δεν είναι ιδιαίτερα διαδεδομένη λόγω της δυσκολίας στην πρόσβαση, καθώς απαιτείται κατάβαση μισής ώρας από την αρχή του Φαραγγιού του Τράχουλα. Ωστόσο, η παραλία, αποκλεισμένη από τους ορεινούς όγκους, δικαιώνει τους τολμηρούς.
Κοντά στο χωριό Λουτρό βρίσκεται μια από τις ομορφότερες παραλίες του νησιού, αυτή των Γλυκών Νερών (φωτό επάνω αριστερά). Απομονωμένη παραλία, στην οποία μπορεί κανείς να πάει είτε με καϊκι είτε με πεζοπορία μιας ώρας περίπου από μονοπάτι.
Χαρακτηριστικό της, ο τρομερός γκρεμός που ορθώνεται από πάνω της και τα πρασινογάλαζα νερά, ενώ το όνομά της το πήρε από το γεγονός ότι αν σκάψεις στην άμμο, αναβλύζει παγωμένο γλυκό νερό από τα Λευκά Όρη. Αντίστοιχης ομορφιάς, αλλά όχι τόσο πολύ διαδεδομένες είναι, η παραλία του Δισκού (φωτό), η παραλία στο Αγριοφάραγγο, η Κόκκινη Άμμος και το Κομό δίπλα στα Μάταλα, τα δεκάδες μικρά κολπάκια ανάμεσα στα χωριά Δαμνόνι και Σφηνάρι και η παραλία της Ορθής Αμμου ανατολικά από το Φραγκοκάστελο.
