Ερασιτεχνική αστρονομία: Ένας φακός μετράει τ’ άστρα

του Γιώργου Κόκουβα

Τα άστρα, όπως και τα διαμάντια, είναι παντοτινά. Μπορεί να μην βρίσκονται θαμμένα στη γη ή να κοσμούν γυναικεία δάχτυλα, μπορεί να έχουν σβήσει εδώ και καιρό και το φως τους να φτάνει σε εμάς ετεροχρονισμένα, αλλά σε κάποιους από εμάς –αν όχι σε όλους- ασκούν μια ιδιαίτερη γοητεία. 

Τόση, μάλιστα, που ωθεί μερικούς να μελετήσουν τα SOS της αστρονομίας, να πάρουν υπό μάλης φωτογραφικές μηχανές, κιάλια και τηλεσκόπια και να σχηματίσουν ολόκληρες ομάδες εραστών του ουρανού για να ερευνήσουν διεξοδικά τα φαντασμαγορικά μυστικά του. 

Κι αν η ιδέα «ένα παιδί μετράει τ’ άστρα» σας φαίνεται ελαφρώς ρομαντική κι ονειροπόλα, για τους φίλους της αστρονομίας και της αστροφωτογραφίας δεν είναι μόνο αυτό. To in2life μίλησε με τον Ανδρέα Βοσσινάκη από τον Όμιλο Φίλων Αστρονομίας της Θεσσαλονίκηςκαι με τον Κωνσταντίνο Ράμμο, ερασιτέχνη της αστρονομίας και δημιουργό της ιστοσελίδας Astronomy-astrophotography.gr, για να μας εξηγήσουν… τ’ άστρα. 

«Από τα προϊστορικά χρόνια, τότε που ο άνθρωπος έκανε τα πρώτα του βήματα, φοβισμένος από κάθε τι νέο που ανακάλυπτε και χωρίς την τεχνολογία που μας απομακρύνει ολοένα από την φύση, είχε την δυνατότητα να θαυμάζει τον υπέροχο έναστρο ουράνιο θόλο που μας περιβάλλει. Φανταστείτε τι δέος ένιωθαν οι πρόγονοί μας, όταν αντίκριζαν κάθε βράδυ αυτό το υπέροχο θέαμα», μας λέει ο Ανδρέας Βοσσινάκης από τον Όμιλο Φίλων Αστρονομίας της Θεσσαλονίκης όταν τον ρωτάμε για τη γοητεία που ασκεί ο ουρανός στον άνθρωπο. 

«…Ένας κατάμαυρος ουρανός με μικρά λαμπερά σημαδάκια που άλλαζαν ανάλογα με τις εποχές. Ένα θέαμα που σίγουρα δεν θα μπορούσε να μείνει απαρατήρητο και έβαζε τον νου του ανθρώπου να πλάθει ιστορίες και μύθους και, αργότερα, να κάνει μελέτες. Αυτό το δέος μας προκαλεί ακόμη και τώρα η θέα του έναστρου ουράνιου θόλου. Δέος για το μεγαλείο της δημιουργίας, για το άγνωστο, το άπιαστο, αλλά το τόσο καθημερινό θέαμα», προσθέτει.

Για τον ιδρυτή της σελίδας Astronomy-astrophotography.gr, Κωνσταντίνο Ράμμο, το «άγνωστο» του νυχτερινού ουρανού ήταν αρκετό για να του κινήσει το ενδιαφέρον. Αλλά ακόμη κι αν δεν ήταν, μία και μόνο επίσκεψη στο Πλανητάριο του Ιδρύματος Ευγενίδου τού έδωσε την τελική ώθηση. «Η ενασχόληση με την αστρονομία σε βοηθάει να καταλάβεις και να μάθεις πολλά πράγματα, όπως το τι είναι πραγματικά ο άνθρωπος στο οικοδόμημα που λέγεται σύμπαν, σε μαθαίνει να σέβεσαι περισσότερο τον πλανήτη μας, σου προσφέρει γνώση και όρεξη να μαθαίνεις συνέχεια. Με λίγα λόγια πιστεύω ότι σε κάνει καλύτερο άνθρωπο και λιγότερο εγωιστή και σου προσφέρει στιγμές χαλάρωσης και ψυχαγωγίας», αναφέρει.

«Η ανάγκη τους να μάθουν τι συμβαίνει πέρα από τη Γη, οδηγεί πολλούς ανθρώπους να διαβάσουν και να ασχοληθούν με την αστρονομία. Φυσικά αυτό ισχύει για αυτούς που μένουν μακριά από τα αστικά κέντρα, γιατί δυστυχώς λόγω της φωτορύπανσης οι κάτοικοι των πόλεων δεν έχουν τη δυνατότητα να δουν καλά τον έναστρο ουρανό και αυτό έχει σοβαρές επιπτώσεις στην ψυχολογία, την υγεία και γενικά στη ζωή τους», μας λέει. 

Τρία μέλη του Ομίλου Αστρονομίας, μας καταθέτουν επίσης την δική τους γνώμη στην ερώτηση "γιατί ο ουρανός ασκεί τόση γοητεία στον άνθρωπο":

Χρειάζονται μήνες ή και χρόνια μελέτης ή σπουδών αστρονομίας για να μπορέσει κάποιος να μπει στον «κόσμο» των φίλων της αστρονομίας; «Δεν απαιτούνται γνώσεις για να μπορέσει κανείς να μάθει τον ουρανό», μας λέει ο Ανδρέας από τον Όμιλο Φίλων Αστρονομίας και συνεχίζει: «Χρειάζεται τακτική παρακολούθηση -όχι απαραίτητα με οπτικά βοηθήματα- κατά την διάρκεια του χρόνου, έτσι ώστε να παρατηρήσουμε τους αστερισμούς που είναι ορατοί κάθε εποχή και να διακρίνουμε τις κινήσεις των πλανητών ανάμεσα στα άστρα». 

Για τον Κωνσταντίνο, η μύηση στο «σύμπαν» της αστρονομίας συνέβη επίσης με καθαρά εμπειρικό και αυτοδίδακτο τρόπο: «Στην αρχή, κάθε φορά που βρισκόμουν σε νυχτερινό ουρανό και μακριά από την πολλή φωτορύπανση, καθόμουν με ένα βιβλίο ή ένα χάρτη και μάθαινα τους αστερισμούς. Στη συνέχεια με αρκετό διάβασμα και παρατήρηση, είτε με τηλεσκόπιο είτε με κιάλια, μπόρεσα να μάθω αρκετά πράγματα για τον νυχτερινό ουρανό και όχι μόνο. Η ενασχόληση με την αστρονομία είναι κάτι το οποίο σου προσφέρει καθημερινή γνώση και είναι πολλοί ερασιτέχνες αστρονόμοι οι οποίοι με τις παρατηρήσεις τους έχουν προσφέρει και συνεχίζουν να προσφέρουν στην επιστημονική κοινότητα», επισημαίνει.

Στον Όμιλο Φίλων της Αστρονομίας, μάλιστα, διοργανώνονται τακτικά σεμινάρια αστρονομίας, με συμβολικό κόστος (5€ ανά σεμινάριο), στα οποία οι Θεσσαλονικείς μπορούν να εξοικειωθούν περισσότερο με τα ουράνια σώματα. Το επόμενο σεμινάριο θα πραγματοποιηθεί το Σάββατο 22/9 με θέμα το ηλιακό σύστημα – δείτε το πλήρες πρόγραμμα των φετινών σεμιναρίων εδώ. 

*Μια νύχτα με τους ερασιτέχνες αστρονόμους!

Ζητήσαμε από τον Ανδρέα Βοσσινάκη να μας διαφωτίσει σχετικά με το τι περιλαμβάνει μια τυπική «αστρο-παρακολούθηση». Σύμφωνα με όσα μας λέει, η Ομάδα Παρατήρησης του Ομίλου τους διοργανώνει εξορμήσεις σε σκοτεινά μέρη, μακριά από τη φωτορύπανση και συνήθως σε μεγάλο υψόμετρο. Σε μια τέτοια εξόρμηση οι παρατηρητές ασχολούνται κυρίως με την αστροφωτογραφία αλλά και με την παρατήρηση αντικειμένων τα οποία δεν είναι ορατά από την πόλη. Οι εξορμήσεις τελειώνουν το πρωί με ηλιακή παρατήρηση και –τι άλλο, εφόσον είμαστε στη Θεσσαλονίκη- μπουγάτσα. 

Εκτός από τις εξορμήσεις αστρο-παρακολούθησης, διοργανώνονται επίσης και «αστρο-πάρτι» για το ευρύ κοινό, είτε στην Θεσσαλονίκη είτε σε άλλες πόλεις. Σε αυτά τα πάρτι, το κοινό μπορεί να παρατηρήσει τη Σελήνη, τους πλανήτες, ιδιαίτερα τον «γίγαντα» Δία με κάθε λεπτομέρεια και τον Κρόνο με τα μαγευτικά δαχτυλίδια του. Επίσης, πραγματοποιείται μάθημα Ουρανογραφίας για την εκμάθηση των αστερισμών και των φωτεινότερων αστεριών, όσων βέβαια επιτρέπει να φανούν το φως της πόλης.

Το επόμενο αστρο-πάρτι του Ομίλου θα πραγματοποιηθεί αυτό το Σάββατο 22/9 στην παραλία της συμπρωτεύουσας μετά τις 20.00, στο ύψος του Μεγάρου Μουσικής, όπου θα πρωταγωνιστήσουν η Σελήνη και ο Δίας, μέσα από τα τηλεσκόπια των μελών. Αστροπάρτι στα «νότια», πραγματοποιούνται κάθε χρόνο και στον Πάρνωνα, όπως μας λέει ο Κωνσταντίνος, για παρατήρηση, φωτογράφιση και ανταλλαγή απόψεων και γνώσεων. 

Ο Κωνσταντίνος ξεκινά να μας απαριθμεί τις μεθόδους αστροφωτογράφισης, αρχίζοντας από τον πιο απλό: «Υπάρχουν αρκετοί τρόποι αστροφωτογράφισης, και όσο και αν σας κάνει εντύπωση, μία αστροφωτογραφία μπορεί να παρθεί με τη χρήση μιας συμβατικής ή dslr φωτογραφικής μηχανής και ένα τρίποδο, φωτογραφίζοντας πορτραίτα του νυχτερινού ουρανού, αστρικές ιχνογραμμές (star trails), τη Σελήνη ακόμα και τη "γαλαξιακή μας οδό" (Milky Way)».

Όσο για τους εναλλακτικούς τρόπους; Ένας από αυτούς είναι με την χρήση ενός τηλεφακού και μίας ισημερινής ρομποτικής στήριξης, για να κάνουμε φωτογράφιση του βαθέως ουρανού ή να προσαρμόσουμε τη φωτογραφική μας μηχανή στο τηλεσκόπιο και να φωτογραφίσουμε πλανήτες ή αντικείμενα του βαθέως ουρανού - ανάλογα πάντα με τις δυνατότητες που έχει το τηλεσκόπιο μας, η στήριξή του και η φωτογραφική μας μηχανή. 

«Πολλοί ερασιτέχνες αστρονόμοι χρησιμοποιούν ειδικές κάμερες, τις ccd, που τις προσαρμόζουν στο τηλεσκόπιο τους για φωτογράφιση. Τέλος κάποιος ο οποίος διαθέτει τηλεσκόπιο μπορεί να φωτογραφίσει ορισμένους από τους πλανήτες του ηλιακού μας συστήματος και τη Σελήνη, προσαρμόζοντας με κάποια μετατροπή, μια web camera», μας λέει. 

Πάρτε μια ιδέα από την φαντασμαγορική φωτογένεια του ουρανού στο photogallery του Ομίλου, μάθετε περισσότερες χρηστικές πληροφορίες στα video tutorials του Astronomy-astrophotography.gr και δείτε όμορφα δείγματα αστροφωτογραφίας από Έλληνες ερασιτέχνες αστρονόμους στο παρακάτω video. 

*Τα… Star clubs της Ελλάδας

Θα περίμενε κανείς πως δεν είναι και τόσοι πολλοί εκείνοι που ενδιαφέρονται για όσα βρίσκονται πέρα από τη Γη – για την ακρίβεια οι περισσότεροι δεν ενδιαφέρονται καν για όσα βρίσκονται πάνω στη Γη. Κι όμως, στην χώρα μας συναντάμε δεκάδες επίσημους συλλόγους αστρονομίας. Αν θέλετε να μπείτε κι εσείς στο “club”, από την Ελληνική Αστρονομική Ένωση, τον Όμιλο της Θεσσαλονίκης και τις κατά τόπους ερασιτεχνικές ενώσεις, μέχρι τα μικρά «παρεάκια» φίλων των αστρονομίας, θα βρείτε πληροφορίες για να εντοπίσετε τον πιο κοντινό σας εδώ. Δείτε επίσης σε παλιότερο δημοσίευμα του in2life ορισμένα χρήσιμα applications αστρονομίας.