Δημήτρης Αποστολάκης: Η μουσική είναι ένα σκιάχτρο…

του Παναγιώτη Κωνσταντίνου

Οι Χαΐνηδες δεν είναι απλά ένα συγκρότημα. Είναι μια κοσμοθεωρία τελείως διαφορετική από την επικρατούσα. Είναι ένα ανοιχτό μουσικό σύνολο, που λειτουργεί εδώ και 26 χρόνια, με κανόνες κολεκτίβας.

Από τη γέννησή τους το 1990, από μια παρέα στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, μέχρι σήμερα, οι Χαΐνηδες ανακαλύπτουν και αποκαλύπτουν μουσικά μονοπάτια από τη Κρήτη, τη Μικρασία, την Ανατολή, τα Βαλκάνια, την Αφρική και από κάθε γωνιά του κόσμου, όπου υπάρχει ποίηση και αρμονία, δημιουργώντας με τόλμη νέες μουσικές και καθηλώνοντας το κοινό με την επιβλητική τους παρουσία επί σκηνής. Τραγούδια “για να ξεχάσεις και για να θυμηθείς, για όσα είδες κι έχεις ποθήσει κι όσα ποτέ δε δεις”.

Η παρέα των Χαΐνηδων - Αποστολάκης Δημήτρης (λύρα, τραγούδι), Ζαχαριουδάκης Δημήτριος (ακουστική κιθάρα, τραγούδι), Κανέλλος Παναγιώτης (τύμπανα) Μπάκα Σπυριδούλα (τραγούδι), Μπρέντα Δημήτρης (γκάιντα, κλαρίνο, καβάλι, φλογέρα), Νικόπουλος Μιχάλης (λαούτο, μαντολίνο, μπουζούκι, τραγούδι) Νόνης Γιάννης (μπάσο) – θα βρίσκεται την Τρίτη 12 Ιουλίου στο Βεάκειο Θέατρο στον Πειραιά.

Λίγο πριν ανέβουν στη σκηνή για μια ακόμη μοναδική μουσική παράσταση, ο Χαΐνης Δημήτρης Αποστολάκης μιλάει στο in2life.gr και η συζήτηση μαζί του επιβεβαιώνει για άλλη μια φορά γιατί σε ένα κόσμο αντιτύπων χρειαζόμαστε αυτές τις μοναδικότητες.





Ποιος είναι ο προορισμός των χαΐνηδων;
Το συγκρότημα Χαΐνηδες γεννήθηκε στο χώρο του πανεπιστημίου Κρήτης, ένα χώρο πλούσιο σε ιδέες, αμφισβήτηση, έρευνα και αλληλεπίδραση. Όπως και κάθε αληθινή προσπάθεια είναι ένα καράβι χωρίς προορισμό. Είναι ένα καράβι χωρίς προτυπολογικό σχέδιο. Η ρότα του καθορίζεται από την ηθική της ιερής περιέργειας και τη χαρά του παιχνιδιού.

Τι σημαίνει “Χαΐνης”; Τι είναι για σένα ο Χαΐνης;
Χαΐνηδες έλεγαν οι γονείς τα παιδιά που το έσκαγαν από το σπίτι και περιφέρονταν ρέμπελοι χωρίς σκοπό. Όμως παλιότερα ο “Χαΐνης” ήταν ο επαναστάτης. Ήταν ο φυγόδικος στα βουνά για επαναστατικούς λόγους. Η λέξη βέβαια είναι πολύ παλαιότερη. Είναι αρχαία σημιτική και προέρχεται από το σημιτικό “Κάιν” που είναι το όνομα του μεγαλύτερου εγκληματία όλων των εποχών. Ο Κάιν σκοτώνοντας τον Άβελ σκότωσε το 25% του πλανήτη. Η λέξη έχει απλωθεί από τη βορειοαφρικανική περιοχή μέχρι τη Μικρά Ασία, τον αραβικό κόσμο και τα βαλκάνια, και κατά τόπους έχει πάρει διαφορετικές ερμηνείες. Όπως για τους τούρκους σημαίνει “προδότης”. Στη βόρεια Αλβανία σημαίνει “ληστής καραβανιών”. Στην Κροατία υπάρχει και η λέξη “Χάιντουκ”, όπως η ομάδα. Χαΐνης είναι αυτός που βρίσκεται έξω από τα συστήματα εξουσίας. Για μένα Χαΐνης σημαίνουν όλα αυτά, αλλά και όσα μπορούν να γεννηθούν από αυτά. Ούτως ή άλλως εμείς υπάρχουμε για να δίνουμε νέα νοήματα στα ονόματα και έτσι μαζί να εξελισσόμαστε.



Είναι η μουσική ένα είδος επανάστασης;
Βέβαια και είναι. Και δεν είναι μόνο η μουσική. Η μουσική καθορίζεται και από τον βίο τον ανθρώπων που την παίζουν αλλά και την ακούν. Η μουσική από μόνη της είναι ένα σκιάχτρο. Αν πάει κάποιος που διαπνέεται από αυτή τη μουσική και σταθεί πίσω από το σκιάχτρο κάποια στιγμή γίνονται ένα και αποκτούν αλήθεια. Δεν θα ήταν ίδια η μουσική των Χαΐνηδων αν δεν είχαμε επί 27 έτη, αδιαλείπτως, ισότητα αμοιβών. Δεν θα ήταν ίδια η μουσική των Χαΐνηδων αν τόσα χρόνια δεν ζούσαμε λιτά, εξωφρενικά λιτά. Δεν θα ήταν ίδια η μουσική των Χαΐνηδων αν δεν αντιμετωπίζαμε την κάθε παράσταση σαν τελετουργία και μυσταγωγία. Δεν θα ήταν η ίδια η μουσική των Χαΐνηδων αν δεν είχαμε αποκόψει οποιαδήποτε σχέση με οποιοδήποτε θρησκευτικό, κοσμικό ή οικονομικό σύστημα εξουσίας. Δεν μπορούμε να βλέπουμε αποσπασματικά τη μουσική. Τίποτα δεν πρέπει να το βλέπουμε αποσπασματικά, αλλιώς πέφτουμε στη χειρότερη κατάσταση του νου, αυτό που οι βουδιστές αποκαλούν “άγνοια”. Οπωσδήποτε η μουσική αλλάζει τον κόσμο και μπορεί να τον αλλάξει οδηγώντας τον σε λειτουργικά τοπία, μπορεί όμως να τον αλλάξει οδηγώντας τον και σε δυσλειτουργικά τοπία. Όταν η μουσική γίνεται διασκέδαση αναδεικνύεται στον καλύτερο πραίτορα της εξουσίας. Φανταστείτε όλη την κατρακύλα του lifestyle, όλο το κιτς και τον εξευτελισμό της αξιοπρέπειας, πάντα συνοδεύεται από μουσική υπόκρουση ενός φτηνού ποπ, ενός φτηνού σκυλάδικου, ενός φτηνού εντεχνάδικου, ενός φτηνού εντεχνοσκυλάδικου.

Υπάρχει κάποιος ή κάτι σήμερα που σε εμπνέει;
Στην ουσία δεν σε εμπνέουν πρόσωπα αλλά η ποίηση από την αρμονία των καταστάσεων. Υπάρχουν πολλά πράγματα που μου αρέσουν παγκοσμίως. Όπου ψυχανεμίζομαι αυτή την ποίηση. Θα χρειαζόμασταν δεκάδες συνεντεύξεις για να τα πω. Από μουσικές στη Μπουρκίνα Φάσο, μέχρι το Πακιστάν και το Μισισίπι. Γίνονται πολλά.

Στα πρόσωπα αναφέρθηκα, γιατί συχνά νοσταλγούμε δημιουργούς του παρελθόντος, όχι μόνο για το έργό τους αλλά και για την προσωπικότητά τους και τη στάση τους...
Αυτό ακριβώς είναι που θεωρώ κι εγώ. Ιστορικά η αρμονία που εγκολπώθηκε αυτός ο κόσμος ήταν από ανθρώπους που εκπληρώσαν τη ρήση του Γκάντι: Ότι η αρμονία είναι η ακριβής ταυτότητα μεταξύ αυτών που σκέφτεσαι, αυτών που λες και αυτών που κάνεις. Αυτοί ήταν που μπολιάσανε αυτόν τον κόσμο με τις ηθικότερες αλλαγές.

Μπορεί το lifestyle να τσακίζει σήμερα αυτούς τους καλλιτέχνες;
Τίποτα δεν μπορεί να σε τσακίσει. Απλώς βάζει εμπόδια σε εν δυνάμει περισσότερες προσπάθειες.

Έχεις μια ιδιαίτερη σχέση με την αλήθεια και το έχεις πληρώσει κατά καιρούς αυτό με προσωπικές επιθέσεις ύστερα από μια κουβέντα σε συναυλία ή σε συνεντεύξεις. “Η αλήθεια σε οδηγεί στη μοναξιά” έχεις γράψει...
Θα μπορούσα απλά να κολακεύω τους ανθρώπους. Να παίζω ευκολότερα πράγματα στις συναυλίες. Να λέω ευχάριστες ψευτιές. Έχω κάνει πολλές εργασίες και ξέρω πως σκέφτονται οι άνθρωποι. Έχω ζήσει με πολλούς και διαφορετικούς ανθρώπους, έχω ζήσει τη νύχτα και την ημέρα. Πρώτον προτιμώ την αλήθεια γιατί έχει πλάκα και δεύτερον είναι “οικονομική”. Είμαι λάτρης της οικονομίας. Η φύση λατρεύει την οικονομία. Πάμε εκεί που ξοδεύουμε τη λιγότερη ενέργεια. Για αυτό η χρηματική οικονομία είναι πλασματική. Οπότε αν πω ένα ψέμα σε σένα μετά θα πρέπει αν σε ξαναδώ να το θυμάμαι και να το επαναλάβω. Αν υπάρχει και ένας δεύτερος στην παρέα, τότε θα πρέπει να το πω και σε αυτόν ώστε όταν θα σε συναντήσει να μη σου πει κάτι διαφορετικό. Όλο αυτό είναι αντιοικονομικό. Τρίτον για αυτό με εκπαίδευσε η κοινωνία, ώστε να λέω την αλήθεια όσο κι αν κοστίζει. Να βρεθώ αντιμέτωπος με την κοινωνία. Να μη χαθεί ο κορυφαίος του χορού, που είναι απέναντι από το χορό. Όταν ο καλλιτέχνης μπει στο χορό και δεν είναι απέναντι τότε δεν υπάρχει καλλιτέχνης. Είναι αυτό που κάνει το σύστημα εξουσίας: Σε αφομοιώνει. Δες όλους αυτούς που έχουμε ψηλά από το παρελθόν. Τι έκανε το σύστημα; Τους αφομοίωσε. Αποδέχομαι να πεθάνω ξεχασμένος και χρεοκοπημένος. Δεν μπορώ να πεθάνω με ηθικό στίγμα και η ηθική μου δεν είναι ηθική των πολλών.



Υπάρχει ανθρωποφαγία στις μέρες μας;
Σε εποχές παρακμής λένε “Κρεμάστε τους ψηλά!”. Οι εποχές θέλουν θύματα. Η θυματοποίηση είναι άλλη μια στρεβλή εικόνα του ανθρώπου για την ύπαρξή του. Ο πιο ευγενής ήρωας είναι ο εαυτός, όπως ο εαυτός μου είναι και ο μεγαλύτερος εγκληματίας και ο μεγαλύτερος φασίστας. Αν κάτι είναι δυσλειτουργικό φταίει όλο το οριζόντιο πλέγμα παραγωγής ανισοτήτων. Η εξουσία δεν είναι πυραμιδωτή. Είναι πλεγματική. Είναι θέμα πραγματικής μόρφωσης, μιας περιρρέουσας παιδείας, ώστε να καταλάβουμε όλοι πως είμαστε ιερές μοναδικότητες και ταυτόχρονα συμπαντικές ασημαντότητες. Να συμβιβάσουμε το γεγονός πως υλικά η ύπαρξη μας είναι ένας ασήμαντος κόκκος στο σύμπαν με το ότι είναι αποκλειστικά μοναδική. Όταν δεν καταλάβεις τι είναι αυτό που σε ενώνει με τα υπόλοιπα πλάσματα του σύμπαντος. Όταν δεν καταλάβεις πως είμαστε ένα βιολογικό και ταυτόχρονα ένα πολιτισμικό υβρίδιο ενάντια σε οποιοδήποτε φασισμό, οποιασδήποτε καθαρότητας. Αυτή η ζωή έχει νόημα μόνο όταν χορεύεις με το κύμα της ροής του αιώνιου ποταμού.

Mπορούμε να ελπίζουμε σε κάτι στο μέλλον;
Δεν φοβούμαι τίποτα, δεν επιθυμώ τίποτα. Οπότε δεν μπορώ να είμαι ούτε αισιόδοξος. Ούτε απαισιόδοξος. Δέχομαι αυτό που γίνεται χωρίς να σημαίνει πως αδρανώ. Αυτό που μπορώ να κάνω είναι η δράση μου να μη διαπνέεται από τα προτάγματα της παραγωγής και της συσσώρευσης που αποδεικνύονται τραγικά αντιανθρώπινα. Προτιμώ στις σχέσεις μου να υπάρχουν τα προτάγματα της δημιουργίας και της γοητείας. Έτσι όταν δημιουργούνται κολεκτίβες, κυλίδες διαφορετικής σκέψης και πρακτικής, αν αλληλεπιδράσουν αυτές οι κοινότητες ανθρώπων σιγά σιγά θα παράξουν τέτοια ποίηση που όλο το σύστημα ετερονομίας, των παλιών εξουσιών, που πλέον σαπίζουν, θα καταρρεύσουν, θα αποσυντεθούν. Δεν θα πρέπει να φυλακιζόμαστε σε εαυτούς στερεότυπα. Δεν θα πρέπει να φυλακιζόμαστε σε μια ιδέα αμεταβλητότητας του εαυτού. Ο κόσμος είναι μεταβολές καταστάσεων. Δεν υπάρχει τίποτα στατικό στο σύμπαν. Μπορούμε με χαρά να οδηγήσουμε το κάρο εκεί που νομίζουμε πως υπάρχει αρμονία μεταξύ μας. Όπως είπα και πριν είναι πλεγματική και οριζόντια η εξουσία. Δεν μπορείς να φανταστείς πόσο καθαρίζει η ζωή σου αν για παράδειγμα καθαρίσεις τη γλώσσα σου. Αν φερθείς στον κάθε άνθρωπο ως η πιο ευγενής φιγούρα. Αν φερθείς χωρίς να υψώνεις τον τόνο της φωνή σου και να ουρλιάζεις. Αν δεν πεις το κορίτσι “γκόμενα”. Αν δεν πεις τον τσιγγάνο “γύφτο” κ.α. Αν καθαρίσεις ακόμη και από τους μορφασμούς. Αν δεν κρίνεις τα γεγονότα κατευθείαν αλλά δεις όλο το υφαντό και διαλέξεις την αρμονία του δρόμου σου. Αν δεν σε ενδιαφέρει η υφαρπαγή πλούτου ή η απόκτηση ύλης. Γκρεμίζονται όλα. Που θα πατήσει ένα σύστημα εξουσίας. Σε ποια σχέση θα πατήσει για να ανδρωθεί. Του έχεις γκρεμίσει όλες τις δομές του.



Η μουσική των Χαΐνηδων είναι γεμάτη πειραματισμούς, αλλά στο βάθος –τουλάχιστον αυτή είναι η αίσθησή μου– υπάρχει πάντα κάτι παραδοσιακό...
Αλλάζουν πολλά πράγματα. Οπωσδήποτε υπάρχουν και παραδοσιακά στοιχεία. Όπως είχε πει ο Λόρκα “οποιαδήποτε μορφή τέχνης δεν στηρίζεται σε κάποια παράδοση δεν είναι αληθινή”. Από κάπου πρέπει να ξεκινήσεις. Εμείς είμαστε οι αγωγοί για να γονιμοποιήσει ο ουρανός τη γη. Για να γίνουμε εμείς οι “ιεροί φαλλοί” θα πρέπει πρώτα να υπάρχει ο ουρανός και η γη. Στα πάντα, σε όλες τις μορφές τέχνης οι δημιουργοί από κάπου αντλούν στοιχεία. Για παράδειγμα ο Κουροσάβα αντλεί στοιχεία από τη μεσαιωνική Ιαπωνία, ο Ταρκόφσκι από τον ρώσικο θρησκευτικό μυστικισμό, ο Λόρκα από τους τσιγγάνους της Ανδαλουσίας. Εμείς αντλούμε στοιχεία από την Κρήτη, από μικρασιάτικα, από άφρικαν μπιτ, από ροκ, από βαλκανικά. Στους Χαΐνηδες μπορείς να βρεις στοιχεία από οτιδήποτε. Αν κάνεις ένα κολάζ τραγουδιών από τη δισκογραφία μας θα πεις πως αυτό μοιάζει με ρεμπέτικο, αυτό με μικρασιάτικο, αυτό με ροκ, αυτό με κρητικό, αυτό με ηπειρώτικο. Και αυτό το θεωρώ τελείως φυσιολογικό. Είμαστε στο κέντρο πολιτισμικών ρευμάτων και όλα συνθέτονται αρκεί η αξιοποίησή τους να γίνεται πάντα με μια ιερή ανάγκη και μια σεβάσμια μαθητεία και όχι σαν άρπαγας που παίρνει από το ένα και το άλλο. Αντίθετα η προσκόλληση σε κάτι θεωρώ πως αυτή τη στιγμή είναι γραφική. Εγώ δεν μπορώ να καταλάβω αυτούς που σε κάθε τους τραγούδι ακούς τον ίδιο ήχο. Δεν μπορώ να καταλάβω που σπαταλούν το χρόνο τους. Εμένα μ΄αρέσει να μαθαίνω. Για αυτό έπαιξα και λύρα σε ρεμπετάδικα αλλά και σε πανηγύρια για να μάθω όλη την κρητική μουσική. Πήγα μετά στη βυζαντινή μουσική κ.α. Ό,τι μπορώ το μαθαίνω, αντλώ από δασκάλους που παίζουμε μαζί, εκτίθεμαι σε πράγματα που δεν ξέρω καλά. Έτσι αποκόμισα, έτσι αποκομίζω τη γνώση. Αυτή είναι η χαρά του παιχνιδιού μου. Δεν το κάνω χρησιμοθηρικά. Το κάνω για να συμμετέχω στη χαρά του παιχνιδιού.

Κατάγεσαι και έχεις μια ιδιαίτερη σχέση με την Κρήτη. Τι σ' αρέσει και τι σ' ενοχλεί στην κρητική κουλτούρα;
Τι αγαπώ εγώ στην Κρήτη. Δεν μπορείς να αγαπάς κάτι στην ολότητά του γιατί τότε είναι ψυχαναγκασμός. Εστιάζω το βλέμμα μου στην ομορφιά. Για μένα η ομορφιά είναι η φιλοξενία, που σημαίνει αγαπώ το ξένο, το διαφορετικό. Άρα μπορώ να αλλάξω, δεν είμαι στατικός. Μ' αρέσει η αυταπάρνηση. Μ' αρέσει η επαναστατικότητα. Μ' αρέσει ο κοσμικός χορός ζωής και θανάτου. Μ' αρέσει ο ρυθμικός λόγος και η αφήγηση. Όλα αυτά στην ιερή μειοψηφία. Ό,τι βλέπουμε γύρω μας πολιτισμικά από μειοψηφίες γίνεται, όχι από πλειοψηφίες. Εκεί λοιπόν εστιάζω εγώ το βλέμμα μου.