10 κλασικές ταινίες και γιατί να μην τις δείτε

του Ιάσονα Τάπα

Θα τις βρείτε στις λίστες με τις καλύτερες ταινίες όλων των εποχών. Θα τις δείτε πιθανότατα να φιγουράρουν στο chart των ταινιών με τις μεγαλύτερες βαθμολογίες στο IMDB και τους σκηνοθέτες τους στο πάνθεον των κορυφαίων μαέστρων της έβδομης τέχνης. Κι όμως, για κάθε σινεφίλ που φεύγει εκστασιασμένος μετά την προβολή ενός «αριστουργήματος», υπάρχει και ένας ανυποψίαστος θεατής που νιώθει ότι έχασε δύο ώρες (ή σε κάποιες περιπτώσεις πολλές περισσότερες) από τη ζωή του, παρακολουθώντας κάτι ακατανόητο.

Παρακάτω, συγκεντρώνουμε 10 τέτοιες ταινίες, που χωρίς να θέλουμε να μειώσουμε την κινηματογραφική και αισθητική τους αξία, ίσως αποτελούν απολαύσεις για… λίγους και αφορμή για δικαιολογημένη αγανάκτηση για πολλούς περισσότερους.

Με κομμένη την ανάσα (του Ζαν Λυκ Γκοντάρ)

Ένας από τους βασικούς εκπροσώπους του Νέου Κύματος του σινεμά, ο γάλλος σκηνοθέτης έσπασε όλους τους κλασικούς κανόνες του ακαδημαϊκού κινηματογράφου και φρόντισε να δημιουργήσει την δική του καλλιτεχνική γλώσσα. Μόνο που από τα ‘60s έχει κυλήσει πολύ νερό στο κινηματογραφικό αυλάκι και οι νεότεροι κυρίως θεατές έχουν δει πολύ σύγχρονο σινεμά για να εκτιμήσουν τις αρετές του Γκοντάρ σαν πρωτοπόρο filmmaker. Στην συγκεκριμένη περίπτωση, η ταινία που εγκαινίασε το κίνημα της Nouvelle Vague εισήγαγε στοιχεία όπως τα jump cuts, τον «τζαζ» ρυθμό και τα εσκεμμένα λάθη ασυνέχειας. Ο θεατής που δεν είναι εξοικειωμένος στις τεχνικές του σινεμά, όμως, θα δει απλώς μια ταινία χωρίς σαφή υπόθεση, με ακατανόητο μοντάζ, σκηνές χωρίς εμφανή λόγο ύπαρξης και περίεργη «ερασιτεχνική» εικόνα.

Νοσταλγία (του Αντρέι Ταρκόφσκι)

Η ζωή ενός ρώσου ποιητή γίνεται το αντικείμενο μίας από τις σημαντικότερες ταινίες του σοβιετικού σκηνοθέτη, μόνο που για να καταφέρει κανείς να ακολουθήσει τα χνάρια της χρειάζεται πολλά… καντάρια υπομονής. Σκηνές ατελείωτες, διαδρομές που δεν φτάνουν πουθενά και σκηνές όπου (σωματικά τουλάχιστον) δεν συμβαίνει τίποτα αποτελούν σήματα-κατατεθέντα του Ταρκόφσκι, που προτιμά την ποιητική γλώσσα από την κλασική μυθοπλασία. Δυστυχώς για τους περισσότερους, είναι μάλλον απογοητευτικό να χρειάζεσαι master στην Ιστορία της τέχνης, στην Ψυχολογία και στην Σημειολογία για να κατανοήσεις μια ταινία περίπου δυόμιση ωρών.

Ο Νονός ΙΙΙ (του Φράνσις Φορντ Κόπολα)

Τρανή απόδειξη του πόσο άσχημα μπορεί να καταλήξει μια καλή ιδέα, το τελευταίο μέρος της τριλογίας του Κόπολα που θεωρείται έργο-σταθμός στην έβδομη τέχνη, είναι σαφώς υποδεέστερο των προηγούμενων δύο, έως και… αστείο (η ερμηνεία της κόρης Κόπολα φροντίζει γι’ αυτό). Σαφώς… κουρασμένοι και «γερασμένοι», οι ήρωες της φαμίλιας των Κορλεόνε πασχίζουν να περάσουν στην νομιμότητα, αλλά οι περιπέτειές τους είναι απλώς 3 φλύαρες ώρες που ανεχόμαστε για να λέμε ότι παρακολουθήσαμε ολόκληρη την τριλογία.

2001: Α Space Odyssey (του Στάνλεϊ Κιούμπρικ)

Είναι από τις ταινίες που κανείς δεν τολμά να πει κακή κουβέντα, διότι θα πετροβοληθεί από τους «επαΐοντες» του χώρου – δοκιμάστε να πείτε σε μια παρέα σινεφίλ πως βαρεθήκατε βλέποντάς την. Κι όμως, μέσα τους, δεν σας αδικούν: Μπορεί για την εποχή της να αποτελούσε το απαύγασμα της επιστημονικής φαντασίας και να περιείχε μπόλικη σκηνοθετική μαστοριά, αλλά η συνάντηση ανθρώπων με διαστημικούς μονόλιθους επί τρεις περίπου ώρες αποδεικνύει πως κάθε φορά που οι κριτικοί χρησιμοποιούν την λέξη «υπνωτιστική», μπορούμε να την αντιλαμβανόμαστε εντελώς κυριολεκτικά.

Mulholland Drive (του Ντέιβιντ Λιντς)

Μια νεαρή ηθοποιός καταφθάνει στο Λος Άντζελες, συναντά μία άλλη αιθέρια γυναίκα, κάποια άλλη τραγουδά άριες, κάποια στιγμή ξεκινά και ένα λεσβιακό παιχνίδι, και οι τίτλοι τέλους βρίσκουν τους θεατές να απορούν για το τι ακριβώς είδαν. Για κάποιους, αυτό το μυστήριο αποτελεί ωραιότατη τροφή για τον εγκέφαλό τους (ή απλώς μια «ψαγμένη ταινία» για να αναφέρουν ως αγαπημένη τους ώστε να φανούν κουλ χωρίς να έχουν καταλάβει γιατί). Οι υπόλοιποι, απλώς προσπαθούμε να ξεχάσουμε ότι την είδαμε – δεν αναφέρουμε καν το μεταγενέστερο, ακόμη πιο ακαταλαβίστικο πόνημα του Λιντς, Inland Empire.

Το Θωρηκτό Ποτέμκιν (του Σεργκέι Αϊζενστάιν)

Αν μπλέξετε με άνθρωπο του κινηματογράφου, θα σας πείσει να δείτε την συγκεκριμένη ταινία του σοβιετικού δημιουργού, εξυμνώντας τον ως τον πατέρα του σύγχρονου μοντάζ και την ταινία ως δείγμα του πώς ο ρυθμός μιας ταινίας μπορεί να πολιτικοποιήσει την εμπειρία θέασής της. Προσοχή: Πριν την δείτε, έχετε υπ’ όψιν σας πως, ναι μεν αποτέλεσε την απαρχή της «τέχνης» του μοντάζ, αλλά αυτό μετά βίας έχει κάποιο αντίκτυπο στα μάτια του σύγχρονου θεατή. Θα δείτε απλώς πλάνα του 1920 με ποιότητα εικόνας που δικαιολογείται από τα διαθέσιμα μέσα της εποχής, αλλά μάλλον ενοχλητική για την γενιά του High Definition. Όσο για υπόθεση – μια σε απόλυτα αχνές γραμμές εξιστόρηση του πώς ξέσπασε η «επανάσταση» του πληρώματος του Ποτέμκιν στην Οδησσό επί τσαρικού καθεστώτος.

8 ½ (του Φεντερίκο Φελίνι)

Το «μεγάλο αριστούργημα» του ιταλού μαέστρου προκαλεί ηδονή στους κινηματογραφιστές και τους κριτικούς, γιατί αναφέρεται στην ίδια τους την τέχνη και αποτελεί δείγμα ενός σινεμά βασισμένου στην διαίσθηση. Αυτό όμως σημαίνει πως δεν θα δείτε μία ταινία με υπόθεση, αρχή, μέση και τέλος, θα δυσκολευτείτε να ταυτιστείτε με τον ήρωα, θα περνάτε από σκηνή σε σκηνή με τρόπο υπερρεαλιστικό και όλα αυτά επειδή ένας σκηνοθέτης… δεν είχε έμπνευση (η ταινία αποτελεί την «ψυχοθεραπεία» του ώστε να καταλάβει γιατί δεν μπορεί να κάνει την επόμενη ταινία του).

Star Wars (του Τζορτζ Λούκας)

Ακούτε για την σειρά ταινιών-φαινόμενο που έχει αφήσει το στίγμα της στην ποπ κουλτούρα και έχει τρελάνει τα geeks όλου του πλανήτη που πίνουν νερό στο όνομά της. Κι έτσι, ξεκινάτε να δείτε αυτό το αριστούργημα της επιστημονικής φαντασίας που φιγουράρει στις λίστες με τα κινηματογραφικά must-see. Και τι αντικρίζετε από την πρώτη κιόλας ταινία; Διαστημικά αεροσκάφη που μοιάζουν με playmobil, τύπους που μιλούν με ηλεκτρονική φωνή όπως ο Διονύσης Σχοινάς στο «Μου ταιριάζεις – σου ταιριάζω» και ειδικά εφέ ανάλογα αυτών στους Power Rangers. Ναι, ίσως στα ‘70s να θεωρούνταν πρωτοποριακά – όπως στην περίπτωση της Οδύσσειας του Διαστήματος. Σήμερα όμως, αντιλαμβανόμαστε ότι ούτε τα εφέ ούτε το απλό έως απλοϊκό στόρι των αντίπαλων διαστημικών δυνάμεων είναι διαχρονικά.

Ψυχώ (του Άλφρεντ Χίτσκοκ)

Άλλη μια περίπτωση ατυχούς «μάρκετινγκ», η ταινία αυτή του Άλφρεντ Χίτσκοκ πλασάρεται μέχρι και σήμερα ως «το πιο τρομακτικό θρίλερ που θα δείτε ποτέ». Κι όμως, το «Ψυχώ» δεν είναι τρομακτικό. Ψυχολογικό θρίλερ μπορείς να το πεις, ατμοσφαιρική περιπέτεια επίσης, αλλά μην περιμένετε να ουρλιάξετε με σκηνές φόνων. Η ταινία είναι όντως αριστούργημα, αλλά αν κανείς περιμένει να δει κάτι άλλο, στο τέλος σίγουρα νιώθει μια απογοήτευση. Όπως όταν παραγγέλνεις κρέπα σοκολάτα, και όταν φτάνει αντιλαμβάνεσαι ότι δεν είναι γάλακτος.

Πολίτης Κέην (του Όρσον Ουέλς)

Στη λίστα των καλύτερων ταινιών όλων των εποχών, όπως τις ψήφισαν οι κριτικοί παγκοσμίως, βρίσκεται στη δεύτερη θέση. Κι αυτό γιατί καθιέρωσε μια νέα αφηγηματική δομή, τελειοποίησε είδη πλάνων, χρησιμοποίησε τεχνικές που άλλοι σκηνοθέτες δίσταζαν να εισάγουν. Πράγματα τα οποία ο σημερινός θεατής έχει δει και ξαναδεί χιλιάδες φορές και που δεν του φαίνονται καινούρια. Η θέαση λοιπόν του «Πολίτη» μοιάζει με επίσκεψη σε μουσείο, το οποίο οφείλει κανείς να επισκεφθεί επειδή ο οδηγός της πόλης το τοποθετεί στα σημαντικότερα αξιοθέατα, αλλά τελικά βαριέσαι και εύλογα προτιμάς κάτι πιο φρέσκο.